مقاله کامل علائم بیماری گوارش و درمان مشکلات گوارشی

انواع بیماری‌های گوارشی

بیماری‌های زیادی وجود دارند که در فرآیند خود روی سیستم گوارشی تاثیر می‌گذارند. بیماری‌هایی نیز هستند که در صورت بروزشان باید دکتر آن را بررسی کند، مانند کولیت روده.

۱- سندروم روده تحریک پذیر

 سندروم روده تحریک پذیر  بیشتر در خانم‌ها ایجاد می‌شود. علائم این بیماری عبارت‌اند از درد شکم، گرفتگی یا پف کردگی با کار کردن شکم، دفع مقدار زیادی گاز، یبوست، اسهال و مخاط در مدفوع.

۲- عفونت‌های دستگاه گوارش

نام دیگر آن آنفولانزای روده و بسیار ناراحت کننده است. خوشبختانه بدون ایجاد مشکل‌های جدی رفع می‌شود. اگر به مدت ۲۴ ساعت نمی‌توانید مواد مایع را در شکم خود نگه دارید، در مدفوع یا استفراغ خون می‌بینید، نشانه‌های کم آبی دارید یا تب کرده‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید.

۳- یبوست

یبوست وحشتناک است. اگر مشکلتان رفع نشد، حتما باید معاینه شوید. یبوست مزمن چندین روز ادامه دارد بدون اینکه روده حرکتی طبیعی داشته باشد. در چنین مواقعی حس می‌کنید روده سفت شده و هرچه فشار می‌آورید بی‌فایده است.

۴- بیماری رفلاکس دستگاه گوارش

این اختلال گوارشی است که در صورت رسیدگی نکردن به آن می‌تواند منجر به مشکل‌های جدی برای سلامتی شود. علائم خیلی آرام خود را نشان می‌دهند و شامل نشانه‌هایی مانند سوزش سر دل، درد در قفسیه سینه، دشواری در بلعیدن، برگشت دادن غذا، مایع سوزاننده یا احساس توده در گلو است. این مشکل‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که اسید از معده وارد مری شود. این بیماری بسیار جدی است و باعث بروز سرطان مری می‌شود.

۵- سنگ کیسه صفرا

سنگ‌های کیسه صفرا، بسیار کوچک و اذیت کننده‌اند. این سنگ‌ها از کلسترول و صفرا ساخته می‌شوند. سنگ کیسه صفرا در زنان بیشتر شایع است. این سنگ‌ها می‌توانند باعث عفونت، تحریک و التهاب شوند که همگی درد آورند. در این بیماری درد ناگهان شروع می‌شود. بیشتر آن را در سمت راست بالای شکم و یا بین تیغه‌های شانه‌ها حس می‌کنید.

۶- بیماری زخم پپتیک

این هم از دیگر مشکلات گوارشی است که نباید آن را شوخی گرفت. خود را به صورت یک معده درد ساده نشان می‌دهد. این بیماری بیشتر به خاطر یک نوع باکتری به نام H. pylori بروز می‌کند. این بیماری لایه محافظتی درون معده را دچار مشکل  و زخم‌های دردناک ایجاد می‌کند.

۷- دیورتیکولیت

این مشکل بسیار جدی با التهاب یا عفونت کیسه‌های کوچک انباشته در امتداد پوشش سیستم گوارش، اغلب در قسمت پایین روده بزرگ ایجاد می‌شود. این مشکل می‌تواند خفیف یا بدون علائم باشد؛ اما ممکن است منجر به درد، تب، یبوست یا اسهال شود.

۸- پانکراتیت

علائم پانکراتیت عبار‌ت‌اند از درد شکمی، دردی که تا کمر می‌رود و درد شکمی که بعد از خوردن یک وعده بدتر می‌شود. حالت تهوع، استفراغ، کاهش وزن بی‌دلیل و حساس شدن شکم از دیگر نشانه‌های این بیماری‌اند. گاهی درمان این بیماری به مدتی بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد.

چه چیزهایی باعث ایجاد مشکل گوارشی می‌شوند؟

عوامل زیادی از جمله محدود کردن نادرست برنامه غذایی یا استرس می‌تواند به ایجاد مشکلات گوارشی منجر شود. در ادامه این عوامل را بررسی خواهیم کرد.

۱- رژیم لاغری نادرست

رژیم‌های لاغری نادرست برای اینکه به لاغری کمک کنند وعده‌های غذایی را به شدت محدود می‌کنند. افرادی که از این رژیم‌ها پیروی می‌کنند در واقع به مدت طولانی گرسنگی می‌کشند. این كار موجب افت قندخون و عوارض عصبی ناگوار خواهد شد. مانند سرگیجه، سردرد، ضعیف شدن حافظه، كاهش تحرك، بی‌حوصلگی، سستی و رخوت، عصبانیت، پرخاشگری و افسردگی.

بعد از مدت طولانی غذا نخوردن، فرد از رژیم گرفتن خسته می‌شود و مقدار زیادی غذا می‌خورد. خالی نگاه داشتن و ناگهان انباشتن معده از غذا موجب ناراحتی‌های دستگاه گوارش از قبیل پری و سنگینی معده، دل درد، دل‌پیچه و اسهال، ترش كردن و بازگشت غذا به مری می‌شود. اگر می‌خواهید وزنتان را کم کنید باید از رژیم غذایی مناسبی پیروی کنید که همه مواد مغذی بدن شما را تامین کند. سه وعده غذای اصلی و سه وعده میان‌وعده برای‌تان در نظر گرفته باشد.

۲- پرمشغله بودن و گرفتاری بیش از حد

بسیاری از افراد، به‌خصوص در شهرهای بزرگ و پر‌جمعیت، به علت مشغله شدید روزانه فرصت كافی جهت صرف غذا برای خود نمی‌گذارند. برای همین وعده‌های غذایی را حذف و غذای خود را محدود به یك وعده در روز می‌کنند. در نتیجه بازهم معده‌شان برای مدت طولانی خالی می‌ماند و سپس پر می‌شود. این شکل غذا خوردن موجب بروز استرس در فرد شده و باعث می‌شود كه شخص غذای خود را با عجله و بدون جویدن كامل مواد غذایی ببلعد. همه این‌ها نه تنها باعث چاقی و اضافه وزن می‌شود، بلکه موجب هضم و جذب نشدن كافی غذا و دفع مقدار زیادی از مواد مغذی مصرفی از روده شده كه نتیجه آن سوء‌تغذیه و مشکلات گوارشی است.

۳- كم آب نوشیدن در طول شبانه‌روز

آب تاثیر بسیار مهمی در واكنش‌های بیولوژیكی داخلی بدن و سلامت انسان دارد. همچنین نقش مهمی در رفع یبوست ایفا می‌كند. افرادی كه در نوشیدن آب کوتاهی می‌کنند، خیلی بیشتر از سایر افراد در معرض عارضه یبوست قرار می‌گیرند. امروزه یبوست از اختلال‌های شایع است. یبوست می‌تواند عواقبی وخیم و گاه جبران نکردنی داشته باشد.

توقف مواد غذایی در دستگاه گوارش‌ افرادی طولانی است كه مبتلا به یبوست‌اند. به این دلیل مواد سرطان‌زا برای مدت بیشتری در جداره روده قرار می‌گیرند كه در نتیجه احتمال بروز سرطان‌های دستگاه گوارش، به خصوص سرطان روده بزرگ (كولون)، در این افراد جدی‌تر می‌شود.

۴- نوشیدن آب همراه غذا یا بلافاصله قبل یا بعد از غذا

عمل بلع یك واکنش كاملاً‌ طبیعی است. برای انجام این عمل هیچگونه نیازی به آب نیست. اگر كسی نتواند غذا را به طور طبیعی قورت بدهد و برای این كار نیاز به آب داشته باشد، احتمال زیاد مشکلی در مری دارد. وجود عارضه‌ای در مری یا انقباض عضله‌های آن به علت استرس و اختلال‌های عصبی پیش می‌آید. مصرف آب و نوشیدنی‌ها همراه غذا ۳ اشكال اساسی دارد:

• آب با پر كردن معده اشتها را کم می‌کند. در نتیجه شخص نمی‌تواند به میزان لازم غذا میل کند. نیازهای تغذیه‌ای او تأمین نمی‌شود . این امر منجر به سوء تغذیه، اختلالات ناشی از آن، نفخ و سنگینی دستگاه گوارش خواهد شد.
• مصرف آب زیاد همراه غذا شیره گوارشی را رقیق می‌کند. در نتیجه شیره‌های گوارشی توانایی خود را در هضم و جذب غذای مصرفی از دست می‌دهند و شخص مبتلا به سوء‌تغذیه می‌شود.
• غذای هضم نشده به قسمت‌های پایینی دستگاه گوارش رفته و در آنجا تخمیر می‌شود. به همین فرد احساس نفخ می‌کند. این امر منجر به دل‌پیچه، دل درد، نفخ و اختلال‌های گوارشی می‌شود.

پس بهتر است از نیم ‌ساعت قبل از غذا تا حدود یك ساعت بعد از آن، آب ننوشید.

۵- غذاهای سرخ کرده و چرب

سرخ کردن غذا از نظر تغذیه‌ای و گوارشی برای انسان زیان‌آور است. هنگام سرخ كردن غذا، روغن بسیار داغ می‌شود و حرارت آن تقریبا به دو برابر حرارت پخت می‌رسد. در این درجه حرارت بسیار زیاد اكثر مواد مغذی موجود در غذا از بین می‌رود. بنابراین غذاهای سرخ كرده فاقد ارزش غذایی‌اند. غذاهای سرخ كرده مدت زیادی در معده باقی می‌مانند. معمولا پس از صرف غذاهای سرخ كرده، دستگاه گوارش سنگین می‌شود كه نفخ و اختلال‌های گوارشی پیامد آن است. قسمتی از غذای سرخ کردنی هضم نشدنی باقی می‌مانند كه این امر منجر به عوارض و اختلالات گوارشی می‌شود و به سلامت دستگاه گوارش لطمه می‌زند.

۶- گرمازدگی

گرمازدگی باعث بروز بیماری اسهال و استفراغ می‌شود. منشا این بیماری‌ها ویروسی است که در غذاهای فاسد شده یافت می‌شود. زمانی که هوا گرم است مواد غذایی به سرعت فاسد می‌شوند. مسمومیت غذایی به خاطر مصرف شیر، ماهی، گوشت چرخ کرده یا غذاهایی بیشتر خواهد شد که مدتی خارج از یخچال بیرون مانده‌اند. عفونت‌های دستگاه گوارش با منشا ویروسی نیز با اسهال و استفراغ همراه است. درصورتی بیماری وخیم شده و بیمار باید در بیمارستان بستری شود که سر موقع به مراکز درمانی مراجعه نکند.

علائم مشکلات گوارشی چیست؟

مشکلات گوارشی به هیچ وجه شوخی‌بردار نیستند، مخصوصا اگر باعث شوند مرتب دستشویی بروید و یا دچار نفخ های وحشتناک شوید. مشکلات گوارشی می تواند از بالای مری تا پایین روده اتفاق بیفتد. شایع‌ترین علائم مشکلات گوارشی عبارت‌اند از:

• اسهال؛
• یبوست؛
• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• گرفتگی روده.

دیگر نشانه‌های اولیه علائم مشکلات گوارشی که ممکن است زیاد واضح نباشند اما مشکل ساز می‌شوند، عبارت‌اند از:

• • بیش از حد آروغ زدن؛
  • سرگیجه؛
  • پاک کردن بیش از حدِ گلو؛
  • گلو درد بی ربط به عفونت؛
  • سوزش سر دل؛
  • مشکل در قورت دادن نوشیدنی یا غذاهای جامد؛
  • احساس درد در مری؛
  • پف کردگی یا نفخ شکم؛
  • غذای هضم نشده در مدفوع یا مدفوع چرب؛
  • تغییر در عادات روده؛
  • مدفوع کم رنگ؛
  • ادرار با رنگ تیره؛
  • از دست دادن اشتها؛
  • کاهش وزن بی‌دلیل؛
  • درد مفصل یا گرفتگی؛

درمان مشکلات گوارشی

اگر جزء ۷۰ میلیون نفری باشید که با مشکل گوارشی دست و پنجه نرم می‌کند، حتما می‌دانید داشتن این مشکل چه دردسرهایی دارد. روند بهینه سازی دستگاه گوارش نیازمند مقداری آزمون خطا و همچنین راهنمایی پزشک است. اما با برخی تغییرها در رژیم غذایی خود و انجام بعضی کارها می‌توانید عملکرد دستگاه گوارش خود را بهبود ببخشید.

۱- روز را با نوشیدن آب گرم و لیمو آغاز کنید

نوشیدن روزانه این معجون آرامش بخش به تحریک عملکرد کبد کمک می‌کند و شروعی مجدد برای سیستم گوارشی‌تان است.

۲- چند مینی روزه اضافه کنید

طوری تنظیم کنید که شام را تا ساعت ۷ شب میل کرده باشید. با این کار بین دو وعده به خود ۱۲ تا ۱۴ ساعت زمان داده‌اید که می‌توان آن را به عنوان یک دوره کوتاه روزه داری به حساب آورد. اینگونه فاصله انداختن بین دو وعده می‌تواند به سیستم گوارشی‌تان که دچار فعالیت بیش از حد شده است فرصتی برای استراحت بدهد، کبد را تمیز کند، سیستم ایمنی را تقویت کند و التهاب را پایین بیاورد.

۳- زمانی را برای مراقبت از خود کنار بگذارید

در میان کارهایی که در طول روز دارید مدت زمانی را برای رسیدگی به خود قرار دهید. حمام کنید، یک رمان رومانتیک بخوانید، چند حرکت آرامش بخش یوگا انجام دهید و یا خود را مهمان یک ماساژ کنید.

۴- چای بنوشید

نوشابه‌ها و دیگر نوشیدنی‌های مضر را کنار بگذارید و کمی چای یا دمنوش میل کنید. نوشیدن دمنوشی که حاوی زنجبیل یا قاصدک است می‌تواند به سیستم گوارش کمک کند و همچنین موجب آرامش و کاهش استرس نیز شود.

۵- دریافت فیبر خود را افزایش دهید

خوردن غذاهایی که سرشار از فیبرند کمک می‌کنند گوارشتان طبیعی بماند. حرکت طبیعی روده از اجزاء مهم تثبیت سلامت کلی است چون سمومی که در روده بزرگ انباشته شده‌اند را از بین می‌برد.

۶- از قند، الکل، گوشت قرمز، غذاهای فرآوری شده و نان پرهیز کنید

این غذاها دلایل شایع التهاب به شمار می‌آیند. مجبور نیستید که برای همیشه از آن‌ها پرهیز کنید؛ اما به مدت یک هفته این کار را امتحان کنید. از اینکه چقدر شکمتان صاف می‌ماند تعجب خواهید کرد.

۷- ورزش کنید

ورزش باعث تحریک گوارش و نظم و ترتیب گرفتن ذهن می‌شود. با کارهایی ساده می‌توانید به خود کمک کنید. حتی انجام چند حرکت ساده یوگا یا مقداری پیاده روی نیز می‌تواند به آرام کردن سیستم گوارشتان کمک کند. البته،  ورزش بعد از غذا، به گوارشتان آسیب می‌زند.

۸- در خانه غذا بپزید

کالری‌های پنهان زیادی در غذاهای آماده یا غذای رستوران‌ها وجود دارد. غذا درست کردن در خانه باعث می‌شود روی آنچه داخل غذا می‌ریزید، کالری و مقدار وعده کنترل داشته باشید. همچنین آشپزی می‌تواند فعالیتی آرامش بخش باشد که با عزیزانتان از آن لذت ببرید.

۹- مدیتیشن کنید

مدیتیشن راهی ملایم و تاثیر گذار است که می‌توانید با آن ذهن و بدنتان را تمیز کنید. مدیتیشن کمک می‌کند هوس غذایی را مهار کنید و با کمک آن روی احساس‌های‌تان کنترل داشته باشید. روزانه ۱۰ تا ۲۰ دقیقه برای مدیتیشن زمان بگذارید.

غذاهای مفید برای دستگاه گوارش

۱- انجیر بخورید

انجیر حاوی ویتامین‌های A، B، C و مواد معدنی مختلف مانند پتاسیم، کلسیم، فیبر، آهن، فسفر و سدیم است.

هر ۳عدد انجیر متوسط، یک واحد میوه محسوب می‌شود و ۶۰کالری انرژی دارد. همچنين ميوه انجیر منبع خوب پتاسیم است. پتاسیم برای کنترل فشار خون به کار می‌رود. مهم‌ترین خاصیت درمانی انجیر برای آن دسته از افرادی است که همواره از مشکل یبوست رنج می‌برند. این قبیل افراد می‌توانند علاوه بر مصرف روزانه این میوه به حالت خام یا خشک، تعدادی انجیر خشک را از شب تا صبح در یک لیوان آب خیسانده و صبح پیش از صبحانه میل کنند. انجیر در هر دو حالت خام و خشک، ملین خوبی به‌شمار می‌آید.

بر اساس تحقیق‌های انجام شده، برگ‌های درخت انجیر به دلیل داشتن خصوصیات مدر بودن، تسکین دهندگی و دافع کرم روده استفاده می‌شده است. دم کرده برگ درخت انجیر مسکن بوده و برای معالجه سرفه تجویز می‌شود. همچنين برگ انجیر برای دیابتی‌ها مفید است و مقدار انسولین تزریقی مورد نیاز را برای شخص دیابتی کم می‌کند.

۲- پروبیوتیک مصرف کنید

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های مفیدی‌اند که در غذاهای استفاده می‌شوند. با ورود به بدن و حضور فعال خود در سیستم گوارش موجب بهبود سیستم گوارشی انسان و بروز اثر‌های مطلوب سلامتی می‌شوند. این ارگانیسم‌ها به واسطه تولید مواد پیشگیری کننده از جمله باکتریوسین و اسید لاکتیک، همچنین با پیشگیری از اتصال و رشد سویه‌های بیماری زا در مخاط روده از بروز بسیاری از عفونت‌ها پیشگیری می‌کنند.

این ترکیب‌ها با نگهداری از سلامت روده‌ها به عملکرد سدی روده و جذب مواد مغذی و ریز مغذی‎‌ها کمک کرده و در برابر سموم و اجرام بیماری‌زا نقش حفاظتی ایفا می‌کنند. پری بیوتیک‌ها در واقع ترکیب‌های هضم نشدنی‌اند که رشد و فعالیت باکتری‌های پروبیوتیک موجود در دستگاه گوارش را بهبود بخشیده و اثرهای مفید آن‌ها را بر سیستم ایمنی بدن تقویت می‌کنند.

۳- غلات کامل مصرف کنید

استفاده از غلات کامل راهی عالی برای تقویت سلامت روده به واسطه حمایت از میکروبیوم است. می‌توانید غلات سالم را (مانند بلغور جو دو سر) به عنوان صبحانه بخورید و مقداری میوه نیز در کنارش میل کنید.

۴- به غذا زردچوبه بزنید

کورکومین از اصلی‌ترین مواد فعال موجود در زردچوبه است. برخی تحقیق‌ها ثابت کرده‌اند که زردچوبه خواص ضد التهابی دارد. بنابراین سعی کنید از این ادویه فوق العاده پرخاصیت در انواع غذاها استفاده کنید تا روده‌تان خوشحال شود.

۵- سیر بخورید

سیر از سوپرغذاهای مورد علاقه ما برای کمک به سلامت دستگاه گوارش سیر است. سیر را می‌توانید به سادگی به انواع غذاها اضافه کنید و از خواص فراوانش بهره مند شوید.

۶- زنجبیل مصرف کنید

قرن‌ها از زنجبیل برای کمک به گوارش استفاده می‌کردند. همچنین برخی تحقیق‌ها نشان داده‌اند که برای بهبود حالت تهوع و استفراغ نیز می‌تواند به کار برود.

۷- زیاد سبزی بخورید

سبزی‌هایی مانند بروکلی، گل کلم و کلم بروکسل سرشار از فیبر، مواد معدنی و ویتامین‌هایند که به بدنمان آنچه نیاز دارد را می‌رسانند و از سلامت ما حمایت می‌کنند. فیبر کمک می‌کند در روده همه چیز روان و نرم پیش برود

۸- ماست را امتحان کنید

تحقیق‌ها نشان داده بسیاری از مردم توانایی گوارش لاکتوز را ندارند. لاکتوز نوعی قند موجود در شیر است. ماست نیز سرشار از لاکتوز است اما برای افرادی که با هضم آن مشکل دارند باعث دردسر نمی‌شود. پس خوردن ماست منبعی مناسب برای کلسیم گرفتن و در عین حال مشکل گوارشی پیدا نکردن است

سرگیجه و مشکلات گوارشی

درد در اطراف ناحیه معده شما می‌تواند موضعی باشد یا در تمام نقاط احساس شود و سایر مناطق بدن را تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از اوقات سرگیجه پس از درد شکم به عنوان یک علامت ثانویه ایجاد می‌شود و نشانه ابتلا به زخم معده است. در واقع زخم معده و سرگیجه علت و معلول هم‌اند و معمولا با هم در بدن بروز پیدا می کنند.

اگر بعد از غذا خوردن احساس شکم درد و سرگیجه می‌کنید ممکن است به این دلیل باشد که فشار خون شما تثبیت نشده است. به طور معمول هنگام غذا خوردن جریان خون در معده و روده کوچک افزایش می‌یابد. قلب شما همچنین برای حفظ جریان خون و فشار در بقیه بدن سریع‌تر می‌تپد. در افت فشار خون بعد از غذا، پمپاژ خون شما در همه جا به جز سیستم گوارش افت می‌کند.

برای دردی باید فورا به پزشک مراجعه کنید که هفت تا ده روز طول بکشد یا آنقدر مشکل‌ساز باشد که در فعالیت‌های روزمره شما تداخل ایجاد کند. اگر دچار زخم معده و سرگیجه‌اید و علائم زیر را نیز دارید بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید:

• تغییرات بینایی؛
• درد قفسه سینه؛
• تب شدید؛
• سفتی گردن؛
• سردرد شدید؛
• از دست دادن هوشیاری؛
• درد در شانه یا گردن؛
• درد شدید لگن؛
• تنگی نفس؛
• استفراغ کنترل نشده یا اسهال؛
• درد واژن و خونریزی؛
• ضعف؛
• مشاهده خون در ادرار یا مدفوع.

اگر بیش از ۲۴ ساعت هر یک از علائم زیر را تجربه کردید از پزشک خود وقت بگیرید:

• رفلکس اسید معده؛
• مشاهده خون در ادرار؛
• سردرد؛
• سوزش سر دل؛
• بثورات خارش دار و تاول؛
• ادرار دردناک؛
• خستگی بدون ‌توجیه.

همانطور که خواندید مشکلات گوارشی می‌تواند دردسر ساز باشد. اگر علائم مشکلات گوارشی را در خود مشاهده کردید و به زودی نیز رفع نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک کمکتان می‌کند بهترین راه درمان مشکلات گوارشی‌تان را پیدا کنید.