قطبی و ناقطبی بودن مولکول ها

وقتی بین دو عنصر اختلاف الکترونگاتیوی باشد، زوج پیوندی به سمت یکی از اتم ها کشیده می شود و مقداری بار جزیی منفی روی اتم الکترونگاتیوتر و مقداری بار جیئی مثبت روی اتم با الکترونگاتیوی کمتر (الکتروپوزتیو)، ایجاد می گردد. مقادیر بار جزیی با دلتا مشخص می شود. هم چنین می توان به کمک یک بردار که نوک بردار در جهت اتم الکترونگاتیو است. یک پیوند قطبی یا یک مولکول قطبی را نمایش داد.

انتهای دارای + پیکان یا بردار نشان دهنده اتم دارای الکترونگاتیو کمتر و نوک منفی نشان دهنده اتم با الکترونگاتیوی بیشتر می باشد.

مولکول قطبی مولکولی است که دارای سر مثبت و منفی است. یعنی یک طرف آن مثبت و طرف دیگر آن منفی است. بنابراین

مولکول هایی که بارهای مثبت و منفی به طور یکسان در آنها پخش نشده باشند، قطبی خواهند بود.

در مولکول های قطبی مرکز بارهای مثبت و منفی بر هم منطبق نیستند، به طوری که برای هر پیوند قطبی یک بردار قطبیت می توان در نظر گرفت که جهت آن به سمت اتم الکترونگاتیوتر بوده و طول آن به اختلاف الکترونگاتیوی دو اتم بستگی دارد. به عنوان مثال در اتم هیدروژن کلرید، جهت بردار قطبیت به سمت اتم کلر که الکترونگاتیوی بیشتری دارد، قرار دارد. چنانچه در یک مولکول جمع بردارهای قطبیت پیوندشان صفر شود مولکول ناقطبی می باشد، ولی اگر جمع بردارها صفر نشود مولکول قطبی خواهد بود. فاکتور قطبیت را با نام ممان دوقطبی یا دایپل ممان (dipole moment) شناخته و با علامت μ نشان می دهند.

قطبی بودن پیوندها، دلیلی بر الزاماً قطبی بودن ملکول نیست. مثلا در مولکول های CO2 , BH3 , CH4 , SO3 جمع بردارها صفر شده و مولکول ها ناقطبی می باشند. ولی در مولکول های SO2 , H2O , NH3 , HCl , CHCl3 جمع بردارها صفر نشده و  مولکول ها قطبی می باشند.

راه دیگر برای تشخیص قطبیت یک مولکول استفاده از ساختار لوییس و جفت الکترون های ناپیوندی اتم مرکزی است که قواعد  آن به صورت زیر می باشد.

1- مولکلول های دواتمی:

در این مولکول ها چنانچه دو اتم تشکیل دهنده مولکول جور هسته باشند، پیوند ناقطبی بوده و درنتیجه کل مولکول ناقطبی می شود، مانند Cl-Cl.

اما چنانچه دو اتم تشکیل دهنده مولکول ناجور هسته باشند (اختلاف الکترونگاتیوی آنها بین 0/4 تا 1/7 باشد) پیوند بین آن دو قطبی بوده (یعنی یک سر پیوند دارای احتمال حضور الکترون بیشتری است) و درنتیجه کل مولکول قطبی خواهد بود، مانند H-Cl.

2- مولکول های چند اتمی

در این مولکول ها علاوه بر قطبی یا ناقطبی بودن پیوندها، شکل هندسی مولکول ها نیز در تعیین قطبی یا ناقطبی بودن  مولکول دخالت دارند. در واقع می توان گفت که در مولکول، ساختار و شکل فضایی مولکول مهم تر از قطبی بودن تک تک پیوندها می باشد.

به عنوان مثال، مولکول BeCl2 را در نظر بگیرید که دارای ساختار:

خطیCl-Be-Cl می باشد. در این مولکول تک تک پیوندها Be-Cl قطبی می باشد، اما کل مولکول ناقطبی است، زیرا دو اتم کلر در دو طرف مولکول به یک اندازه الکترون ها را به طرف خود می کشند و مولکول دارای ساختار متقارن است.

حال مولکول اوزون (O3) را در نظر می گیریم: این مولکول علی رغم اینکه هر سه اتم آن اکسیژن می باشند قطبی می باشد زیرا جهت گیری اتم ها به گونه ای است که سبب می شود برایند بردارها صفر نباشد.

سیتولوژی

نگاهی بر رنگ آمیزی و سیتولوژی در آزمایشگاه پاتولوژی

رنگ آمیزی اختصاصی (special staining )
بعضی نمونه ها علاوه بر    رنگ آمیزی روتین (هماتوکسیلین ائوزین) رنگ آمیزی اختصاصی هم میشوند.

گیمسا : در رنگ آمیزی:
1- لام خون محیطی (PBS )
2- آسپیراسیون مغز استخوان (BMA ) ،
3- لام بیوپسی معده( برای دیدن باکتری هلیکوباکترپیلوری ) ،
4- بیوپسی دئودنوم (در فردی که سوءجذب با عامل ژیاردیا دارد با علائم اسهال مزمن و دفع گاز) و
5- بیوپسی پوست مشکوک به عفونت سالک (لشمانیازیس)

پاس (PAS ) : در رنگ آمیزی:
1- بافت دارای عفونت با قارچ ها ( چون درغشا گلیکوژن دارند و با PASرنگ میگیرد)
2- غشا پایه( بخصوص در بیوپسی کلیه که ضخامت غشا پایه مهم است)
3- گلیکوژن داخل سلولی ( کبد ، کلیه، عضله اسکلتی و قلب و در بیماران مشکوک به ذخیره گلیکوژنی که دراین مورد خاص باید پاتولوژیست نمونه را نصف کند و یکی را با فرمالین 10% فیکس کند (فرمالین گلیکوژن را حل میکند) و نصف دیگر را با اتیلیک 96% (گلیکوژن حل نمیشود) ، سپس در آزمایشگاه نمونه فیکس شده با فرمالین را با هموتوکسیلین ائوزین و دیگری را با PAS رنگ میکنیم ( برای دیدن گلیکوژن).

PAS با Diastasis: زمانیکه دنبالقارچ در یک عفونت پوستی هستیم (ساختمان پوست یک اپی تلیوم سنگفرشی مطبق است و در سطح آن رشته های کراتین وجود دارد) وقتی با PAS رنگ کنیم ،سلول های سنگفرشی بدلیل وجود گلیکوژن به رنگ قرمز میشوند و قارچ و رشته های کراتین هم قرمز میشوند و در این صورت قارچ متمایز نمیشود بنابراین ابتدا توسط آنزیم آمیلاز(بزاق هم امیلاز دارد)گلیکوژن داخل سلول ها را از بین میبریم سپس رنگ PAS میکنند تا قارچ ها مشخّص شوند.

رنگ رتیکولین : رتیکولیت یکی از رشته های بافت همبند است و این رنگ برای بررسی وضعیت این رشته ها  بکار میرود که رنگ قهوه ای-سیاه میدهد مثلا در بیوپسی مغزاستخوان ( بیماری می یلو فیبروزیس که در مغز استخوان فیبروز ایجاد میشود و رشته های رتیکولین افزایش میابند و تولید سلول کاهش میابد) برای بررسی شدت افزایش رشته های رتیکولین و یارنگ آمیزی کبدی که بیماری  هپاتیت دارد.

رنگ تری کروم:رشته های کلاژن را به رنگ آبی در می آورد ( در عضله ، کلیه و  کبد دارایهپاتیت بکار میرود)

رنگ RED CONGO : برای رنگ آمیزی آمیلوئید (رسوب صورتی یکدست که در بیماران التهابی مزمن دیده میشود و برای اثبات اینکه این رسوب آمیلوئید است آنرا با RED CONGOO رنگ میکنند و برای دیدن آن از فیلتر پولاروید ( یکی روی چشمی و یکی روی منبع نور میگذاریم ) در صورت وجود رنگ سبز-زرد APPLE GREEN دیده میشود.

رنگ FE (رنگ پرل یا رنگ آهن ): رنگ آمیزی:

رسوب آهن در بافت ها ( مثل رسوب آهن در کبد  و  مغزاستخوان)
آسپیره مغزاستخوان (بررسی میزان ذخیره مغز استخوان که آهن بصورت دانه های آبی رنگ دیده میشود)
نکته : از بیوپسی B.M استفاده نمیشود زیرا هنگام نرم کردن در اسید آهن خود را از دست میدهد.

رنگ Zihel Neelsen :

برای مایکوباکتریوم ( اسید فست ها ) در خلط و…

نکته :حساسیت پایین است و نیاز به تعداد زیادی باسیل برای دیده شدن است .

رنگ Red Oil & Sudan black:

رنگ آمیزی چربی ،وقتی بیمار مشکوک به ذخیره چربی در بافت ها (طحال ، کبد ،لینفرود،سلول عصبی مغز و شبکیه)است (در این حالت سول ها باد میکنند ) نمونه را با فرمالین نمیتوان فیکس کرد زیرا چربی را حل میکند و فقط میتوانیم از روش  Frozen section استفاده کنیم و سپس از رنگ چربی استفاده میشود.

رنگ Mucicarmen: رنگ آمیزی موسین داخل سلولی که بیشتر در تشخیص تومور ها کاربرد دارد (قرمز و صورتی می شود) .

رنگ Elastin: رشته های الاستین را رنگ میکنیم مثلا درالتهاب جدار رگ ها ( vasculitis ) برای ثابت  کردن اینکه رشته های الاستیک جدار تکه تکه شدند .(رنگ تیره وسیاه می دهد).

رنگ Silver(نقره) : برای غشا پایه مثل PAS

موزه پاتولوژی : 

نمونه های جالب در فرمالین به مدت 20 تا 30 سال میتوانند بدون تغییر باقی بمانند.

آرشیو پاتولوژی :

در بخش پاتولوژی باید تمامی لام ها فایل شوند و حداقل بمدت 10 سال با سال و شماره بصورت مرتب آرشیو شوند که در صورت نیاز پزشک یا کارشناس به راحتی در دسترس باشند زیرا ممکن است پزشک بخواهد لام های یک بیمار را دربازه های زمانی مختلف مقایسه کند و یا در صورت اشتباه تشخیصی دوباره مراجعه شود.

سیتولوژی    (مطالعه سلول ها   )
نمونه مایعات بدن (مانند CSF، ادرار، سینویال ،مایع پری کارد،بزاق، آسیت و..) برای بررسی سیتولوژی (عمدتا برای بررسی سلول های بدخیم)به بخش پاتولوژی فرستاده میشوند.

شرایط فرستادن نمونه به بخش پاتولوژی: با سرنگ کشیده میشوند و بصورت مایع در ظرفی باید به سرعت به بخش فرستاده شود چون سلول ها زود خراب میشوند ، اگر نتوانستند سریع منتقل کنند باید نمونه را در ظرفی در بسته در یخچال نگهداری کنند البته راه دیگر آن است که هم حجم نمونه ، الکل اتانول 50% به نمونه اضافه کنیم اما الکل باعث سفت شدن سلول ها میشود بنابراین همان یخچال بهتر است .

همچنین مدت زمان بین جمع آوری و خراب شدن مایع به شرایط زیر بستگی دارد:

1. PH مایع : هرچه PHمایع اسیدی تر باشد زودتر سلول ها خراب میشوند ( مثلا شیره معده باید در کنار یخ  نگهداری شود)
2. پروتئین و  موکوس : هر چه بیشتر باشد سلول ها بهتر حفظ میشوند چون پروتئین  مثل محیط کشتی برای سلول است. ( مثلا ادرار و CSF پروتئین کمی دارند و زود خراب میشوند).
3. فعالیت آنزیمی: هر چه بیشتر باشد سلول ها زودتر خراب میشوند.
4. باکتری : هرچه باکتری موجود در نمونه بیشتر باشد مثل مایعات چرکی که باکتری و سلول های آماسی  موادی تولید میکنند  سلول هارا خراب میکند و دژنره میشود.

بعد از اینکه نمونه به بخش فرستاده شد :

1. ابتدا توسط سانتریفیوژ رسوب تهیه میکنیم
2. از رسوب آن لام تهیه میکنیم ( تعدادی لام تهیه کنیم)
3. بلافاصله توسط الکل اتیلیک 96% فیکس میکنیم ( یادتان باشد هرگز در معرض هوا خشک نشود زیرا air drying سبب تغییر شکل سلول ها میشود)
4. سپس میتوانیم لام را رنگ کنیم .

رنگ روتین در سیتولوژی پاپانیکولائو است که برگرفته از نام دکتر پاپانیکولائو است زیرا اولین بار در رنگ آمیزی اسمیر دهانه ی رحم این رنگ را ساخت واستفاده کرد.(اولین پاپ اسمیر نیز توسط این فرد تهیه شد)

نکته : اگر در مایع ارسالی ، لخته  و تکّه وجود داشت ، لخته یا تکّه  را برداشته و با آن لخته مانند بافت عمل می کنیم و مراحلی که برای بافت اجرا می کردیم برای آن اجرا می کنیم ( استفاده از فرمالین و تیشو پروسس و  تهیه بلوک سلولی و میکروتوم و تهیه لام و رنگ آمیزی هماتوکسیلین ائوزین و…. ).

Cell block : هر گاه لخته بافت مانندی در نمونه مایع یافت شد ، بسیار ارزشمند است و باید آنرا درون گاز استریل و سپس در فرمالین 10% گذاشته (24 ساعت) سپس به دستگاه Tissue processorr داده و بلوک و لام تهیه کرد و با هماتوکسیلین ائوزین رنگ کرد .

fine needle aspiration: FNA

مایعی که بصورت لام فیکس شده فرستاده میشود ؛ این نمونه با سرنگ از آب میان بافتی کشیده میشود و حجم کمی دارد و خود پزشک چندین لام از آن تهیه کرده و فیکس میکند و معمولا آنهارا روی یک مقوا میچسباند و به بخش پاتولوژی ارسال مینماید( لام ها نباید روی هم گذاشته شود ) .

نکته : ما باید تمامی لام های FNA ای که برایمان فرستاده میشود را رنگ کنیم ، چون ممکن است پراکندگی داشته باشد بنابراین تمامی لام ها رنگ و بررسی میشوند.

مایع BAL ( برونکو آلوئولار لاواژ) :نمومه مایعی که از شست شوی برونش و آلوئول بدست می آید.

cervicovaginal :Papsmear

نمونه ای که توسط سوآپ از دهانه رحم میگیرند .

لام پاپ اسمیر به دو روش تهیه می شود:

• روش مرسوم (conventional) : در این روش ترشحات دهانه ی رحم را  برمیدارند و گستره تهیه میکنند و سپس با پاتوفیکس فیکس میکنند ( فاصله اسپری با لام باید 15 تا 20 cmm باشد ، اگر خیلی نزدیک باشد سلول ها پراکنده می شوند ).
• روش بر پایه مایع (liquid base) :با برس نمونه برداری میشود ( بدین گونه سلول های بیشتری کنده میشوند) سپس برس را در محلولی مخصوص که فیکساتیو قرار داده و دسته اش را از محل مخصوص شکانده و درب ظرف را بسته و خوب تکان میدهند و سپس آنرا به دستگاه های سانتریفیوژ مخصوصی میدهند که خود دستگاه لام تهیه میکند ( لام هایی مخصوص که دارای دایره ی 2cm ای هستند و دستگاه سلول هارا در این دایره متمرکز میکند)سپس ما آنرا فیکس و رنگ آمیزی میکنیم.
  این روش برای همه مایع ها استفاده می شود اما در تهیه پاپ اسمیر شایع تر است.
  نکته : در بازار روش هایی ابداع شده که میتوان با سانتریفیوژ های معمولی هم از این روش استفاده کرد اما کیفیت بسیار پایین می آید.
  در روش اول(conventional) : همه سلول ها روی هم می افتند و معمولا سلول های التهابی روی سلول ها را میگیرند و تشخیص را سخت میکنند ، بدین ترتیب کیفیت وحساسیت این روش پایین است.
  در روش دوم (liquid base): سلول ها بصورت تک لایه قرار میگیرند و سلول های التهابی حذف میشوند و کیفیت بالایی دارد همچنین بدلیل اینکه سلول ها در دایره متمرکز میشوند ، تشخیص سریع تر انجام میشود.

سیتولوژی ادرار : بیشتر در موارد مشکوک به تومور مثانه و لگنچه درخواست میشود که معمولا در 3 نوبت ( ادرار دوّم اوّل صبح که از دیشب نبوده است ) گرفته میشود . نمونه حداقل باید 50 ccc باشد و به روش مرسوم و یا روش base liquid عمل میکنیم که در روش دوم با سانتریفیوژ رسوب تهیه کرده ورسوب 3 نوبت را در liquid ریخته و با استفاده از سانتریفیوژ مخصوص لام تهیه میکنیم .

• نکته: voided urine  یعنی که به سوند وصل است ؛ در این حالت یابد قطرات تازه از سوند آمده را جمع آوری کرد ( از ادرار درون بگ استفاده نشود زیرا سلول ها خراب هستند) و باید حتما باید voided بودن ادرار گزارش شود چون سلول های بیشتری دارد.

سرم شناسی

آزمايشات سرولوژي باليني يکي از روشهاي سريع و اسان در تشخيص بيماريها مي باشد اين آزمايشات بر اساس اتصال آنتي باديهاي اختصاصي (Specific antibody) به آنتي ژن مربوطه صورت مي گيرد. آنتي ژن مورد نظر مي تواند باکتري، ويروس، گلبول قرمز، پروتئين، هورمون يا چيزي يا چيزي ديگر باشد.

سرولوژي علم مطالعه سرم ها است، از ديد اختصاصي تر، سرولوژي شامل مطالعه واکنش هاي آنتي ژن_ و آنتي بادي در خارج از بدن است (Invitro)

مصونيت روشهايي است که توسط آنها ارگانيسم زنده از خود در مقابل عفونت دفاع مي کند. ايمونولوژي علم مطالعه توليد آنتي بادي بر عليه آنتي ژنهاي بيگانه در بدن است (In vivo).

لغت مصونيت يا Immunity  به معني مقاومت نسبت به عوامل مولد عفونت، ذرات بيگانه، توکسين ها سلولهاي زنده و سرطان مي باشد.

در این آزمایشگاه با استفاده از مواد و دستگاههای با کیفیت برتر آزمایشات سرولوژی عمومی و ایمونولوژی تخصصی انجام میگیرد.

انگل شناسی

تعریف انگل:انگل به موجود زنده ای گفته  میشود که در داخل یا خارج بدن موجود دیگری زندگی کرده وزندگی خود را از وجود آن موجود زنده تأمین میکند     

تعریف انگل شناسی :انگل شناسی علمی است که به وسیله ی آن شکل داخلی وخارجی ،سیر تکامل وطرزسرایت انگل به انسان وحیوان مورد مطالعه قرار میگیرد.     

انواع همزیستی بین حیوانات :

1-تمامی حیوانات از یک جنس هستند وبه  صورت دسته جمعی وبا ایجاد تشکیلات اجتماعی پیشرفته زندگی میکنند .مثل مورچه وموریانه

2-دو حیوان از جنس مختلف هستند وبرای مدت طولانی از عمرشان با هم زندگی میکنند.این گروه به دو دسته تقسیم میشوند

الف- با وجود آنکه دو حیوان از مواد غذایی شریک خود استفاده نمیکنند ولی جدا کردن یکی از آنها ممکن است   سبب مرگ دیگری شود برخی از انگل ها به میزبان خود می چسبند وتوسط میزبان از یک نقطه به نقطه دیگر میروند.  (میزبان فقط عامل انتشار انگل است (مثال)انفوزوراهایی که به بدن سخت پوستان آبی می چسبند.))

 ب- یکی از حیوانات یا هر دوی آنها برای ادامه ی زندگی از مواد غذایی جذب شده توسط حیوان دیگر یا از سلول  هلی داخلی آن حیوان استفاده میکنند ؛که زندگی انگلی حقیقی در این دسته مشاهده میشود .

3- دو حیوان از دو جنس مختلفند و مدت زندگی تؤامشان کوتاه است واغلب با مرگ یکی ازآنها پایان می یابد.دو نوع زندگی در این دسته وجود دارد :

  الف:حیوان بزرگ تر به حیوان نه حیوان کوچکتر چسبیده وآن را میخورد که این نوع رابطه شکاری (PREDATORY ) نامیده میشود.

  ب- حیوان کوچک وارد بدن حیوان بزرگتر مشود وابتدا مثل یک انگل حقیقی است ولی بعدا میزبان خود را از بین میبرد وآن را میخورد وسپس آزاد میگردد. این نوع زندگی شبه انگلی می نامند .      

انواع مختلف زندگی انگلی:

1- ( انگل های داخلی ):انواعی که در داخل بدن میزبان زندگی میکنند .مثل کرم روده ای

2- (انگل های خارجی ):انواعی که بر سطح بدن میزبان زندگی میکنند . مثل شپش وکک

3- (انـــــگل های اختیاری):انواعی که میتوانند زندگی انگلی یا آزاد داشته باشند .

4-Obligatory(انــــگل های اجباری ) :انواعی که برای ادامه ی زندگی باید در داخل یا خارج بدن میزبان زندگی کنند و گرنه از بین می روند.مثل اکثر کرمها

5-(انــــگل های موقت ) :انواعی که فقط قسمتی از زندگی خود را در بدن میزبان می گذرانند. مثل کنه

6- (انــــــــــگل های دايم): تمام یا قسمت مهمی از زندگی خود را در بدن  میزبان میگذرانند. مثل اکثر کرمها.

7- (انگــــل های اتفاقی ):انگل هایی که اتفاقی وارد بدن میزبان ( غیر از میزبان اصلی) می شوند که سیر تکامل طبیعی آنها تغییر میکند. مثل کرم که انگل سگ است ووارد بدن انسان میشود یا مالاریای میمون که تصادفا سبب ابتلای انسان میشود.

8-(انگل های تک میزبانی):انگلهایی که دوره ی زندگی خود را در بدن یک میزبان میگذرانند. مثل آسکاریس (انگلهای چند میزبانی):انگلهایی که دوره ی زندگی خود را در بدن چند میزبان  می گذرانند .مثل انواع فیلرها

9- (انگل های بیماری زا):انگل هایی که در بدن میزبان ایجاد ناراحتی می کنئد .

(انگل های بی ضرر):وجود دسته ای از انگل ها در درون بدن بی ضرر است. مثل انواعی از آمیب ها (در چنین شرایطی رابطه انگل و میزبان هم سفرگی است

-انگلهای سرگردان :در بعضی مواقع انگل ها بر اثر عواملی از محِل زیست اصلی خود به نقاط دیگری از بدن رفته ودر آن جا جایگزین می گردند .مثل آسکاریس در مجاری صفراوی یا کبد

13-انگل های فرصت طلب :انگل هایی هستند که در میزبان هایی که سیستم ایمنی اشان ضعیف شده است ایجاد بیماری میکنند .

14-انگل های غیر بیماری زا :انگل هایی هستند که اصلا سبب ایجاد بیماری نمی شوند.

شرایط اپتیموم:شرایطی است که در آن همه چیز برای انگل مناسب است وانگل در این حالت بیشترین تکثیر را دارد . فایده ی این شرایط : سبب میشود که انگل فقط در نقطه ای خاص از بدن میزبان مستقر شود .

موارد زیر برای هر انگل اختصاصی است :  

مرحله ای از زندگی که سبب ایجاد بیماری میشود

 محل زیست

راه آلوده شدن میزبان به آن  

راههای ورود انگل به بدن میزبان :       

از طریق آب الوده مثل آلودگی به بعضی از کرم ها وآمیب ها

 توسط خاک مثل ورود تخم آسکاریس وتریکو سفالها از راه تنفس

 توسط غذای الوده به مراحل مختلف انگل مثل آمیب ها – لارو تریشین توسط گوشت آلوده ی خوک و تنیا ساژیناتا باخوردن گوشت آلوده ی گاو

  توسط نیش حشرات خونخوار مانند مالاریا وتب زرد و لیشمانیا وبرخی فیلر ها

  از طریق خوردن میزبان واسط مانند آلودگی به کرم پیوک با خوردن سیکلوپس

 از راه تماس مستقیم با فرد آلوده مثل سرایت عفونت کرم اکسپور و آمیب اسهالخونی  

  به وسیله ورود لارو انگل از راه پوست مانند ایجاد آلودگی به شستوزوماها و کرمهای قلابدار

سرایت خود به خود از شخص آلوده مانند آلودگی مجدد به کرم اکسپور

از راه جفت مانند آلودگی توکسو کاراکانیس در سگ

از راه مقاربت مثل تریکوموناس

انواع میزبان :میزبان نهایی:موجودی است که معمولا شکل بالغ انگل را در بدن خودپرورش میدهد.تکیاخته هاکه  مرحله ی بلوغ ندارند تکثیرجنسی خودرادرمیزبان اصلی(نهایی)انجام میدهند.

نکته :میزبان نهایی برای برخی انگلهاکاملا اختصاصی است ولی دربسیاری موارد انگل میتواند در داخل بدن میزبانان مختلفی از میزبان نهایی زیست کند.

تنهامیزبان نهایی انسان .                                                         شیستوزوما ژاپونیکم    

میزبان نهایی.انسان وانواع مختلف حیوانات اهلی ووحشی

میزبان واسط:حیوانی است که مرحله  ی لاروی یا کیستی یا مرحله ی تکثیر غیرجنسی انگل رادرخودپرورش میدهد.

نکته :گاهی اوقات یک حیوان یا انسان می تواند هم به صورت میزبان وهم به صورت میزبان  نهایی باشد.

میزبان  مخزن :میزبانی که در مسیر تکامل انگل جای انسان را بگیرد ویا میزبانی که به غیر از میزبان اصلی است وبه انگل اسکان میدهد.

پس اگر میزبان اصلی مهاجرت کند ،انگل از بین نمیرود  چون میزبان وسط ومخزن به انگل اسکان میدهند .

مثال:در انگل لیشمانیا 

1.    میزبان اصلی :انسان

2.    میزبان ذخیره:سگ وجوندگان

3.    میزبان واسط پشه خاکی

میزبان حامل :میزبانی است که در بدن خود دارای انگل می باشد ولی علائم بیماری زایی را نشان نمیدهد .مثلا ممکن است فردی برای آمیب روده ای میزبان باشد ولی علايم بیماری را نشان ندهد .

نکته:میزبان حامل بیشترین نقش را در انتقال آلودگی بر عهده دارد .

میزبان ناقل:این میزبان ها فقط نقش انتقال انگل را بر عهده دارند.مثال :بند پایان واز همه مهمتر حشرات

میزبان باسیستم ایمنی ناقص :مثل مبتلایان به ایدز و یا افرادی که پیوند دریافت میکنند .این دگونه میزبان ها در معرض خطرند واگر آلوده شوندئ ممکن است بمیرند،این انگل ها بیشتر در معرض عفونت های فرصت طلب هستند .

انواع انتقالات توسیط وکتورها:

1.    انتقال مکانیکی :تغییری در انگل رخ نمیدهد مثل مگسی که انگل را با پا ها و ضمائم خود منتقل میکند .

2.    انتقال بیو لوژیک :انگل دوره ای از زندگی خود را در بدن ناقل میگذراند مثل بیماری لیشمانیوز وبیماری مالاریا

تقسیم بندی ونام گذاری انگل ها :

به طور کلی انواع حیوانات را در سلسله حیوانی وگیاهان را در سلسله گیاهی قرار میدهند سلسله حیوانی به دسته های مختلفی تقسیم بندی میشوند که این دسته ها را فیلوم یا شاخه مینامند .مانند شاخه ی تک یاخته گان که موجودات ریز وگاهی انگلی هستند . فیلومها خود به گروه های کوچکتری دسته بندی میشوند که به آنهاsub phylum میگویند .مثل اسفیلوم اسپورو زوا.

دسته بندی بعدی رده است مثل رده ترماتودا .بعد از آن راسته قرار دارد مثل راسته دی ژنئا

طبقه بندی بعدی خانواده یا تیره میباشد . مانند خانواده شیستوزومیدها.

بعد از خانواده جنس قرار دارد  وبعد از آن گونه قرار میگیرد .جنس عبارت است از دسته از گونه  ها که خصوصیات مشترک دارند . انواع مختلفی از گونه موجود است که به آن ها تحت گونه، سوش یا واریته میگویند نکته :در زبان لاتین در آخر رده ea ودر آخر خانواده می آورند.

5 فیلوم یا شاخه از انگل داریم :

1.    تک یاخته ها

2.    کرم های گرد

3.    بند پایان

4.    کرم های پهن

5.    زالو ها یا خاربرسرها

طبق تصمیمات این انجمن نام علمی حیوان از دو کلمه ی لاتین تشکیل شده است جنس وگونه که حرف اول جنس را با حرف درشت می نویسند وحرف اول نام گونه را باحروف  کوچک می نویسند .معمولا زیر اسم جنس و گونه خط می کشند . نویسنده و کاشف یک نام علمی شخصی است که اولین بار انگل را یافته است ومشخصات آن را به چاپ رسانیده است. در این صورت نام این نویسنده را پس از نام حیوان بدون هیچ گونه علامتی ذکر میکنیم .اگر بعدا در در تعریف وتقسیم بندی انگلی تجدید نظر شود ،نام کاشف اولی را داخل پرانتز نوشته ونام تجدید نظر کننده را پس از آن می نویسند .

طبق قانون نام گذاری اولین اسمی که بر روی حیوان گذاشته می شود ارزش دارد  ونیز نمیتوان دو نوع حیوان را تحت یک نام تقسیم بندی کرد .           1-منطقه گرمسیری که به شکل نواری در دو طرف خط استوا قرار دارد .  2-مناطق معتدل شمالی وجنوبی دراطراف منطقه گرمسیری.

3-مناطق سردسیری 3-مناطق سردسیر شمالی وجنوبی که در شمال وجنوب مناطق معتدل قرار گرفته اند به طور کلی اب وهوا زمین را به سه قسمت:خشک-بینابین (خشک ومرطوب)-مرطوب تقسیم بندی  کرده اندکه شیوع انگل ها در نواحی گرمسیر ونیمه گرمسیر علی الخصوص در روستا ها و حاسیه ی شهر ها بیشتر است

پوشش گیاهی برای میزبان بسیاری از انگل ها تاثیر گذار است.مثال حلزون هایی که میزبان گروهی از کرم هاهستند ودر ساقه ی گیاهانی خاص زندگی میکنند.

وجود میزبانان حساس در یک منطقه سبب شیوع بیشتر انگل در ان منطقه میشود.

هر چه سیر تکامل انگل کوتاهتر  ساده ترباشد ونیازی به میزبان ولاسط نداشته باشد_سریعتر منتقل میشود

شرایط فرهنگی –اقتصادی –اجتماعی درنحوه بیمار شدن موثر است.

نحوه اب رسانی ومنابع ابی در دسترس مردم  تاثیر گذار است.

بهداشت ومواد غذایی     کود های مورد استفاده         مهاجرت وسیل هاوزلزله ها سبب از بین رفتن زیر ساخت های بهداشتی میشود

عوامل موثر برشدت بیماری های انگلی:

1-میزان مقاومت وحساسیت میزبان           2-محل استقرار انگل     

3- سیر تکامل انگل         4-اندازه انگل    

 5-شدت تکثیر          6- تعداد انگل   

علائم بیماری های انگلی :

علائم ان جز ئ علائم عمومی است پس  از روی علائم نمیتوانیم نوع انگل را تشخیص دهیم.

علائم:عصبی-حسی گوارشی-تهوع ودرد های شکمی

سیر بیماری های انگلی گاهی: 1- مزمن است -مثل بیماری های ناشی از کرم های لوله ای که فرد شکایتی از بیماری ندارد 2-حاد است-مثل بیماری های ناشی از تک یاخته ها یا بیماری های کرمی که نیاز به عمل جراحی دارند

روش های تشخیص بیماری:

1-روش لام مستقیم:از بیمار نمونه میگیریم نمونه راروی لام میگذاریم بامیکروسکوپ مشاهده میکنیم.گاهی برای کنتراست بهتر نمونه رامیتوان رنگ کرد یکی از رنگ های کاربردی لوگول است بسته به اینکه به چه بیماری مشکوک هستیم نمونه متفاوت است-مثال:اگر به انگلی مشکوک هستیم که تخم ان در ادرار دفع میشود از ادرار نمونه بر میداریم برای کمک به رسوب ادرار میتوانیم از ظرف مخروطی (مزور)استفاده میکنیم تا تخم های انگل رسوب کند      گاهی اوقات چندین بارنمونه گیری صورت میگیرد—علت:1-نمونه نماینده خوبی نباشد ودر لام مستقیم مشاهده نشود  2-بغضی از انگل ها میزان تخم ریزی متفاوتی دارند                      روش شناور سازی:به نمونه مورد نظر انقدر محلول اشباع قندی یا نمکی اضافه میکنیم تا ظرف  پر شود اما سر ریز نشود سطح محدبی در دهانه لوله تشکیل شود (به علت کشش سطحی)بعد لاملی رادر دهانه لوله قرار میدهیم سریع بر میداریم  با این کار تمامی تخم های انگلی که به علت وزن حجمی کمتر شناور شدند به لامل میچسبند  لامل را روی لام میگذاریم زیز میکروسکوپ  میبینیم         روش کشت:کشت در انگل شناسی با کشت در میکروب شناسی متفاوت است در کشت انگل  گاهی اوقات انگل تکثیر نمیشود بلکه از یک مرحله زندگی به مرحله دیگر میرود مثلا هنگامی که از روی تخم نمیتوانیم نوع انگل را شناسایی کنیم  تخم را کشت میدهیم تا لارو شود ..بعضی انگل ها با کشت تکثیر میشوند:1-استروتژیلوئیدس2-استرو کویالیس مقداری از نمونه مدفوع را در ظرف آگار میریزیم در پليت را ميبنديم و به مدت 3 شبانه روز در محيط مناسب رار ميدهيم سپس در داخل پليت مقدارزيادي لارو مشاهده مي شود

 تلقيح به حيوانات:گاهي زمان ونوع انگل ما را مجبور ميكند كه از اين روش استفاده كنيم مثل انگل هاي مشترك بين انسان ودام.بسته به شرايط زندگي انگل حيوان مناسب رانتخاب ميكنيم .روش وارد كردن انگل :1-خوراندن غذاي آلوده 2-تزريق داخل صفاقي.منتظر مي مانيم تا انگل در بدن ميزبان حيواني تكثيرشود.  روش هاي ايمني: به علت اشكال در تهيه ي آنتي ژن خالص انگل ها استفاده از روشهاي ايمني در تشخيص بيماري ها ي انگلي توسعه وپيشرفت زيادي نكرده است.روش هاي قابل استفاده در اين مورد:1-آزمون ثبات مكمل :در اين روش اگر شخص مبتلا باشدپادتن موجود در سرم با آنتي ژن مربوطه مخلوطگرديده به آن مكملي اضافه ميكنيم كه در نتيجه آن خون هموليز ميشود.2-آزمون فلوكولي:در اين روش آنتي ژن برروي ذرات مشخصي مثل بنتونيت يا لاتكس سوار شده و در صورت مجاورتع با آنتي كور اختصاصي ذرات به هم چسبيده ومشخص ميگردند.30آزمون رسوبي در اين روش با به كاربردن كريستل هاي كلسترول آغشته به آنتي ژن ومجاورت آن با سرم بيمار در صورتي كه آنتي كور موجود باشد كريستال ها در يك منطقه به هم ميچسبند4-آزمون جلدي:در آزمون مزبور باتزريق آنتي ژن به داخل جلد بيمار واكنش جلدي ايجاد ميشود كه از مقايسه ي آن با واكنش شاهد ابتلاء به بيماري تشخيص داده ميشود5-آزمون فلورسنت:در اين روش از آنتي ژن ها به صورت لارو و تخم كرم ها و يا مقاطعي از آنها استفاده ميشوداساس آزمايش به اين ترتيب است كه باتزريق گلوبولين ضدانساني تهيه كرده وصپس به آن ماده فلور سنت اضافه ميكنند هرگاه سرم بيمار رابا آنتي ژن مزبور وگلوبولين ضد انساني مجاورت دهيم اگر در سرم بيمار پادتن اختصاصي بيماري وجود داشته باشد آنتي ژن ها با رنگ زرد وسبز براق مشاهده ميگردنند.6-روش همو آلگوتيناسيون:مخلوطي از آنتي ژن وگلبول قرمز يك حيوان(مثل گوسفند)تهيه وسپس آن را باسرم خون انسان مشكوك به بيماري مجاور ميكنيم اگر شخص بيمار بوده ودر داخل سرم خون او پادتن موجود باشد گلبول قرمز آلگو تينه شده وبيماري تشخيص داده ميشود.نكته:اگر به فردآنتي ژن تزريق كرديم وبعد از 48 ساعت علائم التهاب رامشاهده كرديم گفته ميشود ايندويژني  اتفاق افتاده است وپاسخ مثبت است وفرد مبتلا ست.روش هاي مولكولي:معروفترين روش پي سي آر است دقت آن بسيار بالا است درصد موارد مثبت ومنفي كاذب راكاهش ميدهد.ميزان تشخيص رابالا ميبرد ولي وابسته به تشخيص هاي خاص است وگران است.بعضي از قسمت هاي ژنوم انگل خاص آن انگل است وقتي اين توالي خاص را در يك نمونه پيدا كنيم به اين معني است كه فرد مبتلا است.حتي اگر انگل در يك منبع آبي متلاشي شده باشد باهمان مقدار كم ژنوم ميتوانيم تشخيص دهيم .تكثير ژنوم در دستگاه ترمو سايكلر صورت ميگيرد.روش تغليظي:در اين روش نمونه راداخل ظرف مخروطي ميريزيم باكمك سانتريفوژ زمان تغليظ را كاهش ميدهيم محلول رويي را دور ميريزيم  ومقذاري رنگ به باقيمانده اضافه ميكنيم                                 

    درمان بيماري هاي انگلي:

1- بعضي از انگل ها هنوز براي درمان دارويي ندارند.

2- بعضي از انگل ها به دارو مقاوم شده اند.    

3- در بعضي از انگل ها دارو مؤثر نيست وتنها راه جراحي است.      

4- گاهي دارو لازم نيست وباتوصيه هاي بهداشتي  تغذيه ي صحيح درمان ميشود.                                                                           

 اهميت انگل ها:

1- بعضي از انگل ها ميزبان را ميكشند.

2- بعضي سبب كم خوني ميشوند.

3- بعضي سبب سوءجذب موادي چون ويتامين ها و….. ميشوند.

4- بعضي سبب اسهال ميشوند.

5- گروهي سبب كاهش رشد در كودكان ميشوند.

6- باعث ايجاد معلوليت وناهنجاري مي شوند(نابينايي_ناشنوايي و…)

7- باعث ناتواني واز كار افتادگي ميشوند.

8- باعث سقط جنين ميشوند و….   

چرا براي مبارزه با انگل ها واكسن مؤثري وجود ندارد؟؟1- به علت وجود آنتي ژن هاي فراوان (سطحي- ترشحي-و…..)2- انگل ها در زندگي خود مراحل گونا گوني دارند.3- توانايي انگل ها براي فرار از سيستم ايمني زياد است  مثل تري پانو زوما كه به محض متوجه شدن  اينكه ميزبان آنتي بادي توليد كرده آنتي ژن هاي خود را عوض میکند.                                  چرا پشه ها به سموم مقاوم شده اند؟؟       1 - پشه ها نسبت به سم ها عادت كرده اندو خود را بر محيط منطبق كرده انددر واقع  سم به ميزان كمي وارد بدن پشه شده است.2*در جمعيت پشه ها تفاوت هاي فر دي وجود دارد .پس بهترين راه مبارزه=پيشگيري             

اصول پيشگيري:1-بيمار يابي ودرمان كامل بيماران  

2-آموزش بهداشت      

3-بهبود وضعيت اجتماعي و اقتصادي    

4- بهسازي محيط زيست وكشاورزي                     

5-بهداشت مواد غذايي

 بیماری های کرمی در ایران :

مطالعات نشان داده که در کشور ما بیش از 32 نوع کرم به صورت انگل انسانی وجد دارد که میزان آلودگی به برخی از آنها بسیار بالا است .

اطلا عات به دست آمده

در حدود نصف جمعیت ایران مبتلابه آلودگی آسکاریس هستند    تعداد افراد مبتلا به کرم قلاب دار 3 میلیون نفر است .

بیش از 90 درصد مردم ساکن در روستاهای آذربایجان و اصفهان و خراسان مبتلا به آسکاریس بودند .

شدت الودگی به کرم قلاب دار در نواحی شمالی وخراسان بیش از%90 بوده است .

            قریب به % 4 مبتلایان به کیست هیدائیک که مورد جراحی واقع می شوند در هنگام عمل یا پس از آن فوت می کنند .

شیمی بالینی (دیگر نام‌ها:بیوشیمی کلینیکی، زیست‌شیمی بالینی) (به انگلیسی: Clinical Chemistry) یکی از شاخه‌های دانشپزشکی است. این علم بر پایه آزمایش‌هایی استوار است که بر اساس آن‌ها در نتیجه تشخیص اختلالات در مقدار مواد تشکیل دهنده بدن،  بیماریهای مرتبط با آن‌ها شناخته می‌شود.

تفاوت بیوشیمی با بیوشیمی بالینی

تفاوت بیوشیمی با بیوشیمی بالینی در این است که بیوشیمی بالینی دارای ماهیت پزشکی بوده  در حالیکه رشته بیوشیمی به مفاهیم پایه ای این علم پرداخته و جنبه های پزشکی در نظر گرفته نمی شود. از نظر بازار کار، وضعیت رشته بیوشیمی بالینی تا حد زیادی بهتر است.