دیالیز و انواع آن چیست؟

دیالیز روشی برای پالایش خارج از بدن خون از مواد زاید و سمی مانند اوره و کراتنین و نیز کاهش آب اضافی و آزاد خون است در این روش خونی که از یک مسیر عروقی موقت یا دائم بدست می آید با سرعت 300 میلی لیتر در دقیقه به درون مویرگهایی که از غشاهای نیمه مصنوعی ساخته شده اند پمپ می گردد. در سمت مقابل مایع دیالیز حرکت میکند. انتشار از طریق غشاء این امکان را فراهم می کند که مواد زائد و سمی به مایع دیالیز وارد شود و خون برگشتی فاقد مواد سمی باشد.

کلیه ها مسئول تصفیه کردن مواد زائد از خون هستند. دیالیز عملیاتی است که جایگزینی برای بسیاری از وظائف و مسئولیت های طبیعی کلیه ها می باشد. دیالیز به افراد این امکان را می دهد، با اینکه دیگر کلیه هایشان به خوبی کار نمی کند، بتوانند زندگی خوب و مفیدی را بگذرانند.

چه زمان بیماران به دیالیز نیاز پیدا می کنند؟

بیماران معمولاً زمانیکه مواد زائد بدنشان آنقدر زیاد می شود که به خاطر آن ناراحتی در بدنشان ایجاد میگردد، نیاز به انجام دیالیز پیدا می کنند. سطح مواد زائد معمولاً کم کم در بدن افزایش می یابد. پزشکان مواد شیمیایی مختلفی را در خون اندازه گیری می کنند تا ببینند چه زمان دیالیز برای بیمار لازم می شود. دو مورد از مهمترین مواد شیمیایی موجود در خون که برای این مورد اندازه گیری می شوند، کراتینین و اوره خون است. وقتی مقدار این دو ماده در خون بالا می رود، نشاندهنده این است که توانایی کلیه ها برای تصفیه بدن از مواد زائد پایین آمده است.

انواع دیالیز

دیالیز دو نوع اصلی دارد: 1- دیالیز خونی  2- دیالیز صفاقی

در دیالیز خونی  یا همودیالیز برای خارج کردن مواد زائد و آب اضافی از بدن به وسیله دستگاه همودیالیز  از یک نوع فیلتر خاص استفاده می کنند.

در دیالیز صفاقی از مایعی که با یک لوله پلاستیکی در حفره شکم بیمار قرار داده می شود، مواد زائد و آب اضافی از بدن خارج می شود.

بیمار طی دیالیز چه می کند؟

درمان همودیالیز در واحد همودیالیز صورت می گیرد. واحد همودیالیز یک ساختمان خاص است که با دستگاه هایی تجهیز شده است که درمان دیالیز را انجام می دهند.

بیماران باید معمولاً سه بار در هفته به واحد دیالیز مراجعه کنند. برای مثال، شنبه/دوشنبه/چهارشنبه یا یکشنبه/سه شنبه/پنجشنبه.  هر جلسه همودیالیز حدود 2 تا 4 ساعت طول می کشد.

در دیالیز صفاقی لازم است که بیمار نقش فعالتری را در درمان خود داشته باشد. یکی از مهمترین مسائل مسئولیت بیمار برای حفظ استریلیتی است تا از عفونت جلوگیری شود.

در این عملیات، بیمار ابتدا خود را وزن می کند تا مایع مناسب انتخاب شود آنگاه بیمار ماسکی زده و محل لوله  را تمیز میکند. اجازه داده شده مایعی که درحفره پریتوئن بوده خارج شود و یک محلول جدید را مرتبط می کند که به داخل حفره پریتوئن فرستاده شود. این عملیات معمولاً 30 دقیقه زمان می برد .

مزایای انواع مختلف دیالیز

هر دو نوع دیالیز مزایا و معایبی دارندکه برحسب شیوه زندگی، سیستم حمایتی، و میزان مسئولیت پذیری بیمار

تصمیم گیری میشود. هر بیمار باید از دیدگاه خود به این دو نوع روش درمانی نگاه کند.

در بیمارانی که رگ مناسب برای ایجاد فیستول شریانی وریدی دارند معمولا دیالیز خونی ارجح است .

برای بسیاری از بیماران، یکی از مهمترین مزیت های همودیالیز این است که هیچ مشارکتی در درمان ندارند. تنها کاری که باید بکنند این است که تا بیمارستان یا کلینیک مخصوص دیالیز بروند.

برای آندسته از بیمارانی که درمان های مستقل تری را ترجیح می دهند، دیالیز صفاقی  برنامه تغییرپذیرتری دارد و می تواند در خانه هم انجام گیرد. اما هنوز هم باید روزانه ساعتی را صرف عملیات دیالیز کند.

مهمترین مشکل دیالیز صفاقی احتمال عفونت است. بیمار یک لوله پلاستیکی دارد که از حفره پریتوئن به خارج بدن می رود و این می تواند احتمال وارد شدن باکتری را به بدن افزایش دهد.

کلیه ها مسئول فیلتر کردن و در واقع تصفیه کردم مواد زائد از خون هستند. دیالیز عملیاتی است که جایگزینی برای بسیاری از وظائف و مسئولیت های طبیعی کلیه ها می باشد. کلیه ها دو عضوی هستند که در هر دو طرف پشت حفره شکم قرار گرفته اند. دیالیز به افراد این امکان را می دهد، با اینکه دیگر کلیه هایشان به خوبی کار نمی کند، بتوانند زندگی خوب و مفیدی را بگذرانند.

دیالیز با انجام عملکردهای کلیه های از کار افتاده، به بدن کمک می کند. کلیه ها نقش های مختلفی در بدن دارند. یکی از وظائف مهم و اصلی کلیه ها، تنظیم توازن آب بدن است. آنها اینکار را با تنظیم مقدار ادرار که به طور روزانه از بدن خارج می شود، انجام می دهند. در روزهای گرم، بدن بیشتر عرق می کند. درنتیجه، آب کمتری باید از کلیه ها دفع شود. در روزهای سرد نیز که بدن کمتر عرق می کند، برای حفظ توازن مناسب در بدن، خروج ادرار باید بیشتر باشد. این وظیفه کلیه هاست که کار تنظیم مایعات بدن را توسط خروج ادرار انجام دهند.

یکی دیگر از وظائف اصلی کلیه ها خارج کردن مواد زائدی است که بدن در طول روز تولید می کند. در عملکردهای مختلف بدن، سلول ها انرژی مصرف می کنند. عملکرد سلول ها مواد زائدی تولید می کند که باید از بدن بیرون روند. وقتی این مواد زائد به اندازه کافی از بدن دفع نشوند، در بدن جمع می شوند. بالا رفتن میزان این مواد زائد در بدن، آزوتمیا نام دارد که با آزمایش خون سنجیده می شود. وقتی مواد زائد در بدن جمع می شوند، حال بدی در بدن ایجاد می شود که اورمی یا اوره خونی نامیده میشود.

چه زمان بیماران به دیالیز نیاز پیدا می کنند؟

بیماران معمولاً زمانیکه مواد زائد بدنشان آنقدر زیاد می شود که به خاطر آن ناراحتی در بدنشان ایجاد میگردد، نیاز به انجام دیالیز پیدا می کنند. سطح مواد زائد معمولاً کم کم در بدن افزایش می یابد. پزشکان مواد شیمیایی مختلفی را در خون اندازه گیری می کنند تا ببینند چه زمان دیالیز برای بیمار لازم می شود. دو مورد از مهمترین مواد شیمیایی موجود در خون که برای این مورد اندازه گیری می شوند، کراتینین و نیتروژن اوره خون است. وقتی مقدار این دو ماده در خون بالا می رود، نشاندهنده این است که توانایی کلیه ها برای تصفیه بدن از مواد زائد پایین آمده است.

پزشکان برای سنجش سطح عملکرد و فعالیت کلیه ها از آزمایش ادرار، تصفیه کراتینین، استفاده می کنند. بیمار ادرار را در ظرفی مخصوص برای یک روز کامل نگهداری می کند. مواد زائد موجود در ادرار و خون با اندازه گیری مقدار کراتینین، سنجیده می شوند. با مقایسه سطح این ماده در خون و ادرار، پزشک تشخیص می دد که کلیه ها کار می کنند یا خیر. نتیجه این عمل تصفیه کراتینین نامیده می شود. معمولاً وقتی آزمایش تصفیه کراتینین تا cc/minute 12-10 پایین می آید، بیمار به دیالیز نیاز دارد.

پزشک از شاخص های دیگری نیز برای تعیین وضعیت بیمار استفاده می کند تا درمورد نیاز او به دیالیز تصمیم بگیرد. اگر بیمار ناتوانی عمده ای در استخراج مواد زائد از بدن داشته باشد، یا اگر دچار بیماری های قلبی، ریه، معده و زا این قبیل بود، یا با حس چشایی یا جس در پاهای خود مشکل داشت، باوجدیکه ممکن است تصفیه کراتینین تا آن میزان که گفته شد پایین نیامده باشد، باز دیالیز توصیه می شود.

انواع دیالیز

دیالیز دو نوع اصلی دارد: “همو دیالیز” و “دیالیز پریتونیل”. در همودیالیز برای خارج کردن مواد زائد و آب اضافی از بدن از یک نوع فیلتر خاص استفاده می کنند. در دیالیز پریتونیل از مایعی که با یک لوله پلاستیکی در حفره شکم بیمار قرار داده می شود، مواد زائد و آب اضافی از بدن خارج می شود.

در همودیالیز، خون بدن بیمار از یک فیلتر در دستگاه دیالیز  که غشای دیالیز نامیده می شود عبور می کند. در این عملیات، یک لوله پلاستیکی خاص بین یک سرخرگ و سیاهرگ در دست یا پا قرار داده می شود. گاهی اوقات، یک ارتباط مستقیم بین سرخرگ و سیاهرگ در دست برقرار می شود.  این عملیات Cimino Fistula نامیده می شود. سوزن ها بین این پیوند قرار داده شده و خون زا طریق دستگاه فیلتر به داخل دستگاه دیالیز و دوباره به داخل بدن بیمار رانده می شود. در دستگاه دیالیز، محلولی در آن طرف فیلتر مواد زائد را از بدن بیمار دریافت می کند.

در دیالیز پریتونیل از بافت های داخل شکم خود بیمار بعنوان فیلتر استفاده می شود. روده ها داخل حفره شکم، در فضای بین دیواره شکم و مهره های پشت قرار دارند. یک لوله پلاستیکی که بول دیالیز نامیده می شود، از طریق دیواره شکم، داخل حفره شکم قرار داده می شود. سپس یک مایع خاص را وارد حفره شکم کرده که روده ها را شستشو می دهد. دیواره روده بعنوان یک فیلتر بین این مایع و جریان خون عمل می کنند. با استفاده از انواع مختلف محلول ها، مواد زائد و آب اضافی را می توان با این عملیات از بدن بیمار خارج کرد.

بیمار طی دیالیز چه می کند؟

همودیالیز: درمان همودیالیز در واحد همودیالیز صورت می گیرد. واحد همودیالیز یک ساختمان خاص است که با دستگاه هایی تجهیز شده است که درمان دیالیز را انجام می دهند. این واحد همچنین مکانی است که بیماران می توانند برای رژیم غذایی یا نیازهای اجتماعی خود مشاوره بگیرند.

بیماران باید معمولاً سه بار در هفته به واحد دیالیز مراجعه کنند. برای مثال، شنبه/دوشنبه/چهارشنبه ها یا یکشنبه/سه شنبه/پنجشنبه ها. قبل از درمان، بیماران خود را وزن میکنند تا مقدار مواد زائدی که از دیالیز قبل تا به آن زمان در بدن آنها جمع شده است، تشخیص داده شود. آنگاه بیماران روی صندلی های مخصوص می نشینند که مثل صندلی راحتی است. ناحیه پیوند (پیوند بین سرخرگ  و سیاهرگ)، کاملاً تمیز می شود. سپس دو سوزن به داخل پیوند فرو می شود. یکی از این سوزن ها خون را به داخل دستگاه می برد که در آنجا تصفیه می شود و سوزن دیگر، خون تصفیه شده را به داخل بدن بیمار برمی گرداند.

درمان 2 تا 4 ساعت طول می کشد. طی این ساعات، پرسنل دیالیز بطور مداوم فشار خون بیمار را چک می کنند و دستگاه دیالیز را تنظیم می کنند تا مطمئن شوند که مقدار درستی مایع از بدن بیمار خارج شده است. بیماران می توانند در این فاصله مطالعه کنند، بخوابند یا سایر کارهای خود را انجام دهند.

دیالیز پریتونیل

در دیالیز پریتونیل لازم است که بیمار نقش فعالتری را در درمان خود داشته باشد. یکی از مهمترین مسائل مسئولیت بیمار برای حفظ یک سطح صاف بر روی شکم است که درمان روی آن انجام می شود تا از عفونت جلوگیری شود.

در این عملیات، بیمار ابتدا خود را وزن می کند تا مایع مناسب انتخاب شود. آنگاه بیمار ماسکی زده و محل بول پریتونیل را تمیز میکند. مایعی که اجازه داده شده در حفره پریتونیل بماند به کیسه پلاستیکی که قبلاً مایع در آن بود، برده می شود. سپس بیمار آن کیسه را قطع کرده و کیسه ی یک محلول جدید را مرتبط می کند که باید به داخل حفره پریتونیل کشیده شود. وقتی مایع درون بدن است، کیسه جدید لوله شده و تا درمان بعد درون لباس زیر بیمار قرار داده می شود. این عملیات معمولاً 30 دقیقه زمان می برد و باید 5 بار در هفته انجام شود.

مزایای انواع مختلف دیالیز

هر دو نوع دیالیز، همودیالیز و دیالیز پروتنیل، مزایا و معایبی دارند. بستگی به بیمار دارد که تصمیمی بگیرد کدامیک از این عملیات برحسب شیوه زندگی وی، سایر بیماری ها، سیستم حمایتی، و میزان مسئولیت پذیری او در برنامه درمانی، برای او بهتر است. هر بیمار باید از دیدگاه خود به این دو نوع روش درمانی نگاه کند.

بیماران صرفنظر از نوع دیالیز که انتخاب می کنند، مسئولیت های مختلفی از قبیل دنبال کردن یک برنامه غذایی، توجه به میزان مصرف مایعات خود و مصرف ویتامین ها و سایر داروها برای کنترل فشار خون و توازن کلسیم و فسفات، بر عهده دارند.

برای بسیاری از بیماران، یکی از مهمترین مزیت های همودیالیز این است که هیچ مشارکتی در درمان ندارند. تنها کاری که باید بکنند این است که تا بیمارستان یا کلینیک مخصوص دیالیز بروند. علاوه بر این در همودیالیز رژیم غذایی . کنترل مایعات بدن سخت تر از دیالیز پریتونیل است.

برای آندسته از بیمارانی که درمان های مستقل تری را ترجیح می دهند، دیالیز پریتونیل برنامه تغییرپذیرتری دارد و می تواند در خانه هم انجام گیرد. اما هنوز هم باید روزانه ساعتی را صرف عملیات دیالیز کند اما می تواند زمانبندی آن را برحسب کارهای خود تنظیم کند. از اینها گذشته، دیالیز پریتونیل باید هر روز هفته انجام شود.

مهمترین مشکل دیالیز پریتونیل احتمال عفونت است. بیمار یک لوله پلاستیکی دارد که از حفره پریتونیل به خارج بدن می رود و این می تواند احتمال وارد شدن باکتری را به بدن افزایش دهد

بیماران چطور اطلاعات خود را درمورد دیالیز افزایش دهند؟

منابع اطلاعاتی بسیار زیادی در دسترس بیماران دیالیزی وجود دارد. پزشک بیمار معمولاً نوارهای ویدئویی در اختیار دارد که در آن تکنیک های دیالیز، مزیت ها و معایب هرکدام خیلی خوب توضیح داده شده است.

دیالیز در یک نگاه

دیالیز عملیاتی است که می تواند جایگزین بسیاری از وظائف طبیعی و عادی کلیه ها باشد.

دیالیز به بیماران نارسایی کلیه امکان می دهد تا زندگی خوب و پرباری داشته باشند.

دیالیز دو نوع دارد: همودیالیز و دیالیز پریتونیل.

هر نوع از دیالیز مزایا و معایبی برای خود دارند. بیماران می توانند برحسب نیاز های خود نوع دیالیز مناسب برای خود را انتخاب کنند.

دیالیز و انواع آن چیست؟

کلیه ها مسئول تصفیه کردن مواد زائد از خون هستند. دیالیز عملیاتی است که جایگزینی برای بسیاری از وظائف و مسئولیت های طبیعی کلیه ها می باشد. دیالیز به افراد این امکان را می دهد، با اینکه دیگر کلیه هایشان به خوبی کار نمی کند، بتوانند زندگی خوب و مفیدی را بگذرانند.

چه زمان بیماران به دیالیز نیاز پیدا می کنند؟

بیماران معمولاً زمانیکه مواد زائد بدنشان آنقدر زیاد می شود که به خاطر آن ناراحتی در بدنشان ایجاد میگردد، نیاز به انجام دیالیز پیدا می کنند. سطح مواد زائد معمولاً کم کم در بدن افزایش می یابد. پزشکان مواد شیمیایی مختلفی را در خون اندازه گیری می کنند تا ببینند چه زمان دیالیز برای بیمار لازم می شود. دو مورد از مهمترین مواد شیمیایی موجود در خون که برای این مورد اندازه گیری می شوند، کراتینین و اوره خون است. وقتی مقدار این دو ماده در خون بالا می رود، نشاندهنده این است که توانایی کلیه ها برای تصفیه بدن از مواد زائد پایین آمده است.

انواع دیالیزدیالیز دو نوع اصلی دارد: 1- دیالیز خونی  2- دیالیز صفاقیدر دیالیز خونی  یا همودیالیز برای خارج کردن مواد زائد و آب اضافی از بدن به وسیله دستگاه همودیالیز  از یک نوع فیلتر خاص استفاده می کنند.

در دیالیز صفاقی از مایعی که با یک لوله پلاستیکی در حفره شکم بیمار قرار داده می شود، مواد زائد و آب اضافی از بدن خارج می شود.

بیمار طی دیالیز چه می کند؟

درمان همودیالیز در واحد همودیالیز صورت می گیرد. واحد همودیالیز یک ساختمان خاص است که با دستگاه هایی تجهیز شده است که درمان دیالیز را انجام می دهند.

بیماران باید معمولاً سه بار در هفته به واحد دیالیز مراجعه کنند. برای مثال، شنبه/دوشنبه/چهارشنبه یا یکشنبه/سه شنبه/پنجشنبه.  هر جلسه همودیالیز حدود 2 تا 4 ساعت طول می کشد.

در دیالیز صفاقی لازم است که بیمار نقش فعالتری را در درمان خود داشته باشد. یکی از مهمترین مسائل مسئولیت بیمار برای حفظ استریلیتی است تا از عفونت جلوگیری شود.در این عملیات، بیمار ابتدا خود را وزن می کند تا مایع مناسب انتخاب شود آنگاه بیمار ماسکی زده و محل لوله  را تمیز میکند. اجازه داده شده مایعی که درحفره پریتوئن بوده خارج شود و یک محلول جدید را مرتبط می کند که به داخل حفره پریتوئن فرستاده شود. این عملیات معمولاً 30 دقیقه زمان می برد .

مزایای انواع مختلف دیالیزهر دو نوع دیالیز مزایا و معایبی دارندکه برحسب شیوه زندگی، سیستم حمایتی، و میزان مسئولیت پذیری بیمار

تصمیم گیری میشود. هر بیمار باید از دیدگاه خود به این دو نوع روش درمانی نگاه کند.

برای بسیاری از بیماران، یکی از مهمترین مزیت های همودیالیز این است که هیچ مشارکتی در درمان ندارند. تنها کاری که باید بکنند این است که تا بیمارستان یا کلینیک مخصوص دیالیز بروند.

برای آندسته از بیمارانی که درمان های مستقل تری را ترجیح می دهند، دیالیز صفاقی  برنامه تغییرپذیرتری دارد و می تواند در خانه هم انجام گیرد. اما هنوز هم باید روزانه ساعتی را صرف عملیات دیالیز کند.

مهمترین مشکل دیالیز صفاقی احتمال عفونت است. بیمار یک لوله پلاستیکی دارد که از حفره پریتوئن به خارج بدن می رود و این می تواند احتمال وارد شدن باکتری را به بدن افزایش دهد.پرستاری از بیمار دیالیزی دیالیز: روشی است که برای خارج ساختن مایعات و فراورده های زائد اورمیک از بدن استفاده می شود و به دو نوع دیالیز خونی و صفاقی دسته بندی می شود . که ما فقط دیالیز خونی را مورد بررسی قرار می دهیم.دیالیز خونی : این بیماری در نارسایی مزمن کلیه (CRF) Cronic Renal Failure  اتّفاق می افتد که در آن 80-90 درصد بافت کلیه از بین می رود . در این حالت توانایی بدن برای حفظ تعادل آب و الکتولیت ها و وضعیّت شیمیایی بدن مختل می شود . در نهایت به اوره کشنده ( احتباس مقدار زیادی اوره و سایر مواد نیتروژنی در خون ) منجر می شود . علل ایجاد کننده CRF عبارتند از گلومرولونفریت ، دیابت شیرین ، افزایش فشار خون کنترل نشده ، کلیه پلی کیستیک ، پیلونفریت و انسداد مجاری ادراری .علائم : بارزترین علائم آن روی سیستم عصبی است که باعث لتارژی ( خواب آلودگی ) ،گیجی ، ….،تشنّج و… می شود .همچنین روی سیستم گوارشی ( باعثیا اشتهایی ، تهوع و …) ، سیستم قلبی عروقی ( هیپرولمی ، ادم ، افزایش فشارخون ، ctlf و …) ، سیستم خون ساز ( باعث آنمی ، لکوسیتوز و … ) سیستم عضلانی ( باعث اختلالات بیشتر در اثر کاهش دفع فسفر و کاهش جذب کلسیم از روده می باشد که شامل درد در استخوان و مفاصل می باشد ) سیستم ادراری ( کاهش برون ده ادراری ، کاهش وزن مخصوص ادرار ، پروتئین اوری و …) سیستم ریوی ( تنگی نفس ،……..و…) سیستم تناسلی ( نازایی ، کاهش میل جنسی ، ناتوانی جنسی و اختلال در قاعگی و … ) و پوست ( رنگ پریدگی ، خارش بسیار شدید …) .CRF ممکن است به تدریج و در طی چندین سال و یا بدنبال یک حمله که بیمار نتواند از آن رهایی وبهبود یابد ، ایجاد شود . بیماری بر شغل فرد نیز تأثیر می گذارد فرد باید هرهفته به مدّت سه یا چهاربار و هر بار چهار تا پنج ساعت و حتی کل روز دیالیز شود و این باعث می شود فرد نتواند کارهای خود را به درستی انجام دهد

نکات آموزشی:

-مراقبت از فستیول شریانی _ وریدی : از این روش برای دستیابی به عروق خونی جهت دیالیز خونی دراز مدّت استفاده می شود .در این روش یک سرخرگ را به سیاهرگ وصل می کنند ، چون سیاهرگ سطحی تر ولی فشار کمتری دارد سرخرگ را به آن وصل می کنند زیرا سرخرگ فشار خون بیشتری دارد . توصیه می شود در چند روز اول پس از عمل ، اندام مربوطه بالاتر از تنه گذاشته شود . از اقداماتی که جریان خون وریدی در بازوی مربوطه را محدود می کند ( مانند پوشیدن لباسهای تنگ و زیورآلات ) خودداری گردد . تا بهبودی مححل برش فستیول (10-14 روز پس از جراحی ) از بلند کردن اجسام سنگین با اندام مربوطه و یا قرار دادن کیف سنگین بر دوش خودداری شود .در صورت بروز علائم ……دست (درد در حین فعالیّت ، درد در هنگام استراحت ، ایجاد زخم های غیر قابل درمان و سردی دست ) فوراً به پزشک مراجعه شود . در صورت بروز علائم عفونت در فستیول ( مانند قرمزی ،تورم حساسیّت ، ترشح ) فوراً به پزشک مراجعه شود . توصیه می شود محل خشک و تمیز نگه داشته شود . از اعمال فشار زیاد و یا نفوذ اجسام تیز به داخل آن خودداری شود . جهت اطمینان از باز بودن فستیول توصیه می شود با قرار دادن اطمینان از باز بودن فستیوال توصیه می شود با قراردادن انگشت به آرامی روی فستیوال، عبور خون، ( به صورت احساس نبض موجی شکل و لرزش ) کنترل شود. به منظور جلوگیری از بروز لخته در فستیوال توصیه می شود از پوشیدن لباس های تنگ در بالا و روی محل فستیوال ، خوابیدن روی دست دارای فستیوال، بستن تورنیکت یا کاف فشارسنج در دست دارای فستیوال اجتناب شود. خون گیری از این عضو نباید انجام شود و همچنین این عضو نباید به صورت مداوم بی حرکت بماند. توصیه می شود از به کار بردن تیغ برای زدودن مو در عضو دارای فستیوال اجتناب شود از کنترل پوسته های زخم پرهیز شود و برای برجسته شدن عروق فستیوال انجام ورزش های زیر به بیمار و خانواده وی آموزش داده شود. ·        دست پائین تر از قفسه سینه قرار گیرد. ·        بیمار توپی قابل ارتجاع در دست قرار داده و با فشار آن را باز و بسته نماید . این کار را 20 بار انجام دهد و سپس استراحت نماید این کار را چندین بار انجام دهد. ·        مراقبت از شانت شریانی – وریدی : عنصری که شانت گذاشته شده برای 10 روز ثابت و بی حرکت باشد تا زخم التیام یابد در صورتی که شانت در پا باشد توصیه می شود برای جلوگیری از فشار پتو بر روی پا از یک مکان فلزی استفاده شود عضو بالاتر از سطح بدن قرار گیرد تا ورم از بین رود برای بالا بردن گردش خون انتهاها توصیه می شود عضوی که شانت دارد گرم نگه داشته شود توصیه می شود به منظور پیشگیری از خونریزی زیاد در حین پاره شدن شانت دو گیره در دسترس باشد تا به محض پارگی شانت دو سر لوله شانت کلمپ شود سه روز بعد از شانت به بیمار توصیه می شود که در صورتی که بیمار همودیالیز شود برای هپارینه کردن شانت به واحد دیالیز مراجعه نماید توصیه می شود محل عمل از نظر خونریزی کنترل شود باز بودن مجرای شانت باید مکرراً از طریق لمس شانت(احساس لرزش در زیر انگشتان) کنترل گردد. محل شانت از نظر عفونت (شانت منبع بالقوه عفونت است ) کنترل شود. در صورت بروز هرگونه علائم مربوط به عفونت مانند درد یا قرمزی ، تورم، و یا گرمی بیش از حد در ناحیه شانت فوراً به پزشک مراجعه شود.

عوارض بیماری:

از جمله عوارضی که بیمار دیالیزی را تهدید می کند، کاهش فشار خون است. لذا توصیه می شود در صورت مشاهده علائمی مثل تهوع، استفراغ، دلشوره، بی قراری ، سرگیجه، گرفتگی عضلانی و رنگ پریدگی بلافاصله به پزشک مراجعه شود. ( کاهش فشار خون می تواند شانت شریانی وریدی را از کار بیندازد )در صورت بروز گرفتگی عضلانی از کمپرس گرم و ماساژ عضلانی اندام مبتلا استفاده شود به منظور پیشگیری از خونریزی ( به دلیل دریافت هپارین حین دیالیز توصیه می شود ) برای نظافت دندان ها از مسواک نرم و برای تراشیدن موهای زائد بدن از ریش تراش برقی استفاده شود از وارد کردن هرگونه صدمه به پوست اجتناب شود. از مصرف آسپرین خودداری شود و در صورت بروز خونریزی از ناحیه دسترسی به عروق ناحیه را با یک گاز استریل فشار داده و در صورت ادامه خونریزی فوراً به واحد دیالیز یا اورژانس بیمارستان مراجعه شود . به منظور کاهش آسیب پوست در اثر خارش و به علت تجمع سموم ( ورمیک ) ناخن ها کوتاه شود از به کار بردن اجسام سخت برای خاراندن پوست اجتناب شود . برای کاهش خشکی پوست و خارش آن از به کارگیری صابون های معطر و حمام کردن زیاد خودداری شود. از صابون های مرطوب کننده جهت شستشوی پوست و همچنین از کرم ها و لوسیون ها جهت نرم و مرطوب کردن پوست استفاده شود . از قرار گرفتن در محیط های با درجه حرارت بالا خودداری شود . در صورت وجود ادم از ایجاد فشار مداوم بر روی ناحیه اجتناب شود به منظور رعایت بهداشت دهان و دندان توصیه می شود بعد از مصرف مواد غذایی دندان ها مسواک زده شوند. دهان با محلول سرکه رقیق شستشو داده شود ( به کاهش بوی آمونیاک دهان و رفع حالت بی اشتهایی و تهوع و استفراغ ) کمک می کند. جهت مرطوب نگه داشتن لب ها توصیه می شود از قطعات یخ و یا پماد نرم کننده استفاده شود. به منظور کاهش خستگی توصیه می شود فعالیت ها و برنامه ورزشی در اول صبح صورت گیرد و دوره های استراحت در طی روز برنامه ریزی شوند برای رفع بی خوابی اقداماتی مانند؛ حمام با آب ولرم ، مصرف نوشیدنی های گرم، انجام فعالیت های سبک، (پیاده روی یا قدم زدن در یک پارک ) در یک یا دو ساعت قبل از خواب ماساژ پشت و اندام ها سودمند است.

پی گیری درمان ضروری است:

( برنامه های دیالیز ،آزمایشات، ویزیت پزشک … ) در صورت بروز علائم اورمی ( مانند کاهش یا فقدان برونده ادراری ، افزایش ناگهانی وزن، تورم پاها و زانوها، تب ، مشکلات تنفسی ) فوراً به پزشک مراجعه شود. استفراغ ، اسهال و کار یا بازی در یک محیط گرم ممکن است سبب رفع مایعات از بدن شود لذا توصیه می شود در صورت بروز هر کدام از مسائل فوق دریافت مایعات بیشتر شود و به علائم کم آبی مانند ( خشکی مخاط و لب ها ، تشنگی ، کاهش برنده ادرار ، سرگیجه ) توجه شود . در صورت بروز یبوست شدید از داروهای ملین دار مانند پودر میسیلیوم استفاده شود . مقدار مایعات دریافتی همراه این داروها ثبت شود فشار خون، وزن، جذب و دفع مایعات باید روزانه کنترل شود . افسردگی شایع ترین شکایت روانی در بیماران دیالیزی است.که پاسخی به واقعیت ، ترس یا فقدانی موهوم است . تظاهرات آن شامل خلق افسرده پایدار، تصور و نگرشی ضعیف از خود و احساس ناامیدی است و همچنین در صورت عدم درمان می تواند منجر به خودکشی یا قطع دیالیز شود . سوء تغذیه نیز یک مسئله رایج در بیمارانی است که به مدت طولانی دیالیز می شوند و تقریباً 1/3 بیماران دیالیزی ( همودیالیزی و دیالیز صفاقی ) دچار آن هستند سوء تغذیه می تواند ناشی از دریافت غذای کم ، افزایش از دست دادن پروتئین باشد. افزایش فشار خون نیز علت اصلی بستری و مرگ و میر بیماران دیالیزی می باشد. از عوارض دیگر می توان به اختلالات خونی ، اختلالات آندوکرین ، بیماری استخوان و … اشاره کرد.

رژیم دارویی:

در صورت تجویز اریتروپوئیتین : مصرف دارو طبق برنامه تعیین شده توسط پزشک اجرا شود . از آن جایی که احتمال بروز حملات تشنجی به ویژه 90 روز آغازین مصرف دارو وجود دارد لذا توصیه می شود از انجام فعالیت هایی که در صورت بروز تشنج خطرناک است مانند رانندگی اجتناب شود . در صورت بروز علائمی مانند کهیر ، سردرد ، خیز یا تجمع مایعات در بافت های بدن ، افزایشذ پتاسیم خون ( با علائمی نظیر گزگز کردن دست و پا و اضطراب و … ) تنگی نفس ، تشنج فوراً به پزشک مراجعه شود. در صورت تجویز مدرها : در صورتی که قرص مدر روزانه 1 بار تجویز شده است توصیه می شود دارو در اول صبح مصرف شود تا از اختلال در خواب شبانه در اثر تکرر ادرار خودداری شود . برای به حداقل رساندن افت ناگهانی فشار خون به ویژه در حالت ایستاده و بروز عواملی از قبیل سرگیجه ، سیاهی رفتن چشم ها به آهستگی از حالت خوابیده به نشسته و از نشسته به ایستاده تغییر حالت دهید . به منظور جلوگیری از واکنش های حساسیت به نور این دارو توصیه می شود از قرار گرفتن به مدت طولانی در آفتاب خودداری شود. از آن جایی که احتمال بروز کاهش پتاسیم خون با مصرف این داروها وجود دارد لذا توصیه می شود از غذاهای غنی از پتاسیم ( موز ، خرما، سیب زمینی ، گوجه فرنگی ، هلو ، ریواس ، آجیلی و … ) استفاده شود. مگر آنکه پوست آن ها گرفته شود و به مدت 8 ساعت پیش از پختن در آب خیسانده شود .

 فعالیت در بیمار همودیالیزی:

تمرینات ورزشی مستمر نه تنها در بهبود توانایی کار جسمانی مفید است بلکه برای بهبود فشار خون بالا کم خونی ، افسردگی ، سوخت و ساز قندها و چربی ها نیز موثر هستند توصیه می شود برنامه ورزشی زیر انجام شود: 1-    پیاده روی و استفاده از دوچرخه ثابت که 3-5 جلسه در هفته تکرار شود. جلسات ورزشی بهتر است در روزهایی که دیالیز انجام نمی شود  صورت گیرد. 2-    جلسات ورزشی ابتدا با نرمش شروع شود و بین آن 85 دقیقه استراحت باشد به طور مداوم افزایش یافته تا بیمار بتواند به مدت 30 دقیقه بدون توقف ورزش کند. 3-    توصیه می شود برنامه فوق تحت نظر پزشک انجام شود بنابراین از انجام ورزش های پر برخورد خودداری شود.

 رژیم غذایی:

در صورتی که بیمار دو بار در هفته همودیالیز می شود توصیه می شود میزان پروتئین مصریفی 0.5-1g/kg و در صورتی که سه بار در هفته همودیالیز می شود دریافت پروتئین تقریباً آزاد باشد. از پروتئین هایی که ارزش بیولوژیک و کیفیت بالا دارند مانند پروتئین های حیوانی استفاده شود. از مصرف پروتئین های گیاهی تا حد امکان خودداری شود . رژیم غذایی پر کالری ، غنی از چربی و کربوهیدرات ها برای جلوگیری از تحلیل عضلات مهم است . میزان دریافت مایعات 400-700ml بعلاوه حجم ادرار در روز است. به طور کلی باید در حدی باشد که اضافه وزن بین دو جلسه دیالیز از دو کیلوگرم بیشتر نباشد ( حداکثر تا 2 گرم در روز ) از مصرف مواد غذایی مانند نخود ، سوسیس ، خیارشور، سوپ های کنسرو شده ، ماهی دودی ، نمک خودداری شود. غذاهای حاوی فسفر باید محدود شود از مصرف شیر و ماست بیش از نصف لیوان در روز خودداری شود. همچنین از انواع گوشت ، حبوبات ، پنیر و … خودداری شود . در صورت عدم محدودیت ورزش های سبک قبل از غذا به افزایش اشتها کمک می کند . نمونه رژیم غذایی در همودیالیز:

صبحانه   میان وعده           ناهار     میان وعده           شام

نان بی نمک 2 برش  کیک اسفنجی 60گرم خورش کرفس: برنج 10قاشق غذاخوری    ویفر شکر 5عدد       ساندویچ مرغ: نان بی نمک 2برش مرغ 90گرم

تخم مرغ 1 عدد      میوه 1عدد(از گروه پتاسیم کم یا متوسط ) گوشت کم چرب 90گرم         آبلیمو 1لیوان(از گروه پتاسیم کم یا متوسط )          سالاد هویج 1عدد کوچک

شیر 1سوم لیوان                ککرفس پخته 1دوم لیوان        چای 1 لیوان          کلم 1دوم لیوان

چای 1 لیوان                     سالاد کاهو 1لیوان   شکر 2قاشق مرباخوری          مایونز 1قاشق مرباخوری

شکر 2قاشق مرباخوری                     روغن زیتون 2قاشق مرباخوری             سرکه 2قاشق مرباخوری

آبلیمو1قاشق غذاخوری                     نمک 1چهارم قاشق مرباخوری

نمک1چهارم قاشق مرباخوری

چگونگی مراقبت از فیستول:

بعد از عمل جراحی موضع را مرتب و تمیز نگه دارد ، در صورت لزوم با محلول آب اکسیژنه یا بتادین شسته و پانسمان شود . اجتناب از هرگونه فشار در محل اطراف فیستول ( امتنا از خوابیدن روی دست فیستول دار )  و اجتناب از خرید و کارهای سنگین در صورت اسهال و استفراغ شدید به علت کاهش شدید حجم خون وریدی از کار افتادن فیستول خطرناک می باشد. جهت پیشگیری از عفونت تا چند ساعت پس از انجام دیالیز شستشو ممنوع می باشد. قبل و بعد از دیالیز از خونریزی و کبودی کنترل شود .علائم عفونت مثل قرمزی موضعی ، حساسیت در لمس تورم چرکی درد به دکتر گزارش شود. استفاده از کمپرس آب گرم به منظور کاهش درد ناشی از جریان خون استفاده صحیح از فیستول هنگام رگ گیری از تزریق مکرر سوزن به یک نقطه فیستول خودداری شود . قبل از تزریق محل را دورانی با بتادین شستشو دهید … ! ب اکسیژنه یا بتادین

جراحى سرطان دستگاه گوارش

توده در گردن

واریس، خطوط بنفش رنگ یا برجستگی های طنابی شکل است که در پی نارسایی وریدها یا همان سیاهرگ های سطحی اندام تحتانی ایجاد می شود. منظور از نارسایی وریدی آن است که بازگشت خون اندام به سمت قلب به درستی انجام نمی شود…

چرا واریس میگیریم؟

در وریدهای پا، دریچه های لانه کبوتری ای وجود دارد که عملکردش به گونه ای است که با هر انقباض، مقداری خون را به دریچه بالایی پمپاژ می کند و در آنجا منتظر انقباض بعدی می ماند. اگر در اثر عوامل مستعدکننده، دریچه های لانه کبوتری تخریب شوند و خون در ورید باقی بماند، واریس رخ می دهد. در این حالت قطر ورید افزایش می یابد و باعث اختلال بیشتر کار دریچه ها می شود. در پی این اتفاق، طی ماه ها و حتی سال ها فرد با احساس سنگینی در پا مواجه خواهد شد. با گذشت زمان، وریدهای سطحی به شکل طناب های کوتاه نازک روی ساق یا ران پا نمایان می شوند. واریس های شدید ممکن است به عوارضی همچون ورم پا، تخریب پوست و حتی ایجاد زخم در اندام منجر شوند.

عوامل مؤثر در بروز واریس کدامند؟

افزایش سن، وراثت، ایستادن یا نشستن های طولانی روی صندلی، استعمال دخانیات، ضربه به پا در اثر تصادف یا شکستگی ، مصرف قرص های ضدبارداری یا وجود لخته در وریدهای عمقی پا به هر دلیل، از عوامل موثر در بروز واریس هستند.

بروز واریس در مردان و زنان

بروز واریس در زنان بیش از مردان است زیرا هورمون هایی که با غلظت بالا در بدن آنها وجود دارد، تا حدی شل کننده دیواره عروق هستند. در دوران بارداری هم به دلیل تغییرات هورمونی و فشاری که در لگن به وریدها وارد می شود، احتمال بروز واریس وجود دارد.

واریس خفیف و پیشرفته

در موارد خفیف واریس، شخص فقط در اندام تحتانی احساس سنگینی می کند. در این شرایط فرد مبتلا باید از ایستادن یا نشستن طولانی مدت اجتناب کند و هنگام نشستن پاهایش را روی بلندی قرار دهد و به تناوب جای ۲ پا را عوض کند. شب ها هم هنگام خواب باید پاها بالاتر از سطح بدن قرار بگیرند.

در واریس پیشرفته استفاده از جوراب واریس توصیه می شود. معمولا علایم با پوشیدن جوراب، تخفیف می یابد و بیش از این اقدامی لازم نیست. البته جوراب های واریس انواع و جنس های مختلفی دارند. برخی از جوراب های نامرغوب ممکن است باعث خارش و آسیب به پوست شوند.

اگر جوراب صحیح طراحی نشده باشد، فشاری که بر اندام وارد می کند، ممکن است باعث بهبود واریس نشود یا حتی آن را تشدید کند. جوراب های واریس با فشاری که وارد می کنند به عضلات پا کمک می کنند خون را تخلیه کنند. استفاده از درمانی?های دارویی که با بازسازی جدار عروق آسیب?دیده، منجر به بهبودی واریس می?شود در گروهی از بیماران توصیه می گردد. در موارد نادر برای درمان واریس، به جراحی یا لیزر نیاز است. این روش ها معمولا فقط در واریس های شدید و عارضه دار توصیه می شوند.

میزان ابتلا به واریس در ایران

آخرین بررسی‌های انجام شده توسط محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می‌دهد که ۱۰ تا ۲۰ درصد از جمعیت کشور به بیماری واریس مبتلایند و این در حالی است که اغلب آنان از بیماری خود بی‌اطلاع هستند و در صدد درمان هم نیستند. در این تحقیقات همچنین آمده است که متاسفانه بیماری واریس، زنان ۴۰ تا ۵۰ سال را بیشتر از سایر گروه‌های سنی درگیر می‌کند.

کارشناسان معتقدند، علاوه بر جنسیت و بارداری، سابقه خانوادگی، سرپا ایستادن‌های طولانی، افزایش سن، وزن زیاد و استفاده از داروهای هورمونی نیز از عوامل ابتلا به واریس محسوب می‌شوند.

آنان می‌گویند، حدود یک چهارم زنان کشورمان از واریس رنج می‌برند، ولی بیشتر آنان نسبت به این بیماری بی تفاوت هستند و با خود درمانی، از مراجعه به پزشک سر باز می‌زنند.‏

خطرات بیماری واریس

دکتر حسن راوری ـ فوق‌تخصص جراحی عروق در مصاحبه با خبرگزاری مهر اظهار داشته است: حدود ۲۰ درصد زنان و ۱۰ درصد مردان ایرانی به بیماری واریس مبتلا می‌شوند که در صورت درمان نکردن در مراحل پیشرفته، خطر لخته‌ شدن خون و عوارض خطرناک ناشی از آن همچون آمبولی، وجود دارد.

وی با بیان اینکه ابتلا به بیماری واریس گشاد و طویل شدن ورید و یا همان سیاهرگ‌های ناحیه پاها را به دنبال دارد، درباره افراد مستعد به واریس می‌گوید: در مرحله اول وجود سابقه واریس در پدر و مادر مطرح است. به این صورت که این بیماری جنبه ارثی دارد و اگر پدر و مادر مبتلا به واریس باشند، احتمال بروز این بیماری در فرزندان‌شان ۱۵ درصد بیشتر است‏‎.‎

این فوق تخصص جراحی عروق با اشاره به این مطلب که نقش عوامل ارثی در ابتلا به بیماری واریس اهمیت دارد و این افراد باید از زمان بلوغ و جوانی اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند، ‎می افزاید: بارداری و مصرف قرص‌های استروژن و پروژسترون موجب بروز یا تشدید بیماری واریس می‌شود و از این رو به افرادی که سابقه واریس در خانواده دارند، توصیه می‌شود به منظور پیشگیری از ابتلا به این بیماری، از مصرف قرص‌های ضدبارداری خودداری کنند‏‎.‎

وی همچنین یادآوری می‌کند: افراد مبتلا به واریس باید توجه داشته باشند که مصرف قرص‌های ضدبارداری، این بیماری را تشدید می‌کند و خطر لخته شدن خون را به همراه دارد‏.

خطر افزایش وزن و بی‌تحرکی ‏

دانشیار دانشگاه علوم‌ پزشکی مشهد با بیان این مطلب که افزایش وزن و بی‌تحرکی از دیگر عوامل ایجاد و تشدیدکننده بیماری واریس است، می‌گوید: افرادی که به‌صورت درازمدت حالت ایستاده ثابت و یا نشستن ثابت دارند، باید دقت کنند که اگر کارمند هستند، هر نیم‌ساعت یکبار چند قدم راه بروند و از زیرپایی‌های متحرک استفاده کنند‏.

‏دکتر راوری درباره علایم بیماری واریس می‌افزاید: واریس در مراحل اولیه به صورت ظاهر نازیبا و به شکل رگ‌های قرمز و آبی در زیر پوست، ناحیه مچ پا، ساق و زانو تظاهر می‌یابد و به‌تدریج سیاهرگ‌های زیر پوست بزرگتر و طویل‌تر و ظاهر آن نیز بسیار ناخوشایند می‌شود.

وی یاد آوری می‌کند: در بیماری واریس فرد به تدریج احساس سنگینی و درد مبهم در ناحیه عضلات ساق پا به دنبال ایستادن دارد که با بالا نگه داشتن پاها، این درد و سنگینی از بین می‌رود. اما در مراحل پیشرفته واریس، تورم ناحیه مچ پا به دنبال ایستادن طولانی و تغییررنگ پوست ناحیه ساق پا به صورت لکه‌های قهوه‌ای و سیاه‌رنگ تظاهر می‌کند‎.‎

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد با اشاره به این مطلب که ایجاد زخم‌های واریس، خطر ایجاد لخته در خون و آمبولی ریه را که بسیار خطرناک و حتی کشنده است، برای بیمار به دنبال دارد می‌گوید: برای افرادی که سابقه واریس در خانواده دارند و در حال حاضر نیز در محیط کار مجبور به ایستادن و یا نشستن طولانی‌ مدت هستند، به‌طور اکید توصیه می‌شود که اقدامات پیشگیرانه به‌صورت تحرک، راه رفتن‌های منظم حین کار، استفاده از جوراب نوع پیشگیرانه و استاندارد، خودداری از پوشیدن لباس‌های تنگ در ناحیه کمر و ران‌ها، پیشگیری از اضافه وزن، ورزش‌های هوازی منظم و سبک و خودداری از ورزش‌های قدرتی را در برنامه خود قرار دهند‎.‎

‏وی می‌افزاید: در مراحلی که واریس بروز یافته است، درمان با توجه به شدت بیماری مختلف است و به‌طور کلی استفاده از جوراب استاندارد با فشار و اندازه فرد، استفاده از لیزر پوستی، تزریق ماده داخل وریدهای واریس، استفاده از لیزرهای داخل عروقی و استفاده از جراحی باز و یا محدود در مراحل پیشرفته بیماری، به تشخیص پزشک معالج انجام می‌شود.

بیماری واریس و علل آن

دکتر محمدصادق امامی ـ متخصص ارتوپدی در مورد بیماری واریس به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: بیماری واریس به علت صدمه دیدن جدار رگ و اختلال در عملکرد جریان خون به وجود می‌آید و سیاهرگ‌‌های واریسی به صورت رگ‌های دراز، گشاد شده و پرپیچ‌ و خم و اغلب در سطوح اندام تحتانی، نمایان می‌شود. این بیماری که بر اثر کم تحرکی به و جود می‌آید، بیشتر در میان زنان شایع است.

وی با اشاره به این مطلب که بیش از ۴۰ درصد زنان بالاى ۵۰ سال به این بیمارى دچارند، می‌افزاید:علل این بیماری عبارتند از توارث، که به نظر مى رسد ابتلا به این بیمارى به ویژه در سنین جوانى، در میان برخى خانواده‌ها بیشتر باشد. برخى زنان با دریچه‌هاى وریدى با کارایى پایین‌تر و یا دیواره‌هاى عروقى ضعیف‌تر، به دنیا مى آیند.

ـ ایستادن به مدت طولانى: یک بررسى در مورد کارگران دانمارکى در دسامبر ۲۰۰۵ میلادی نشان داد زنانى که ۷۵ درصد مدت زمان کار خود را به حالت ایستاده و یا در حال راه رفتن گذرانده بودند، تقریباً ۲ برابر زنانى که مدت زمان کمترى بر روى پاهایشان ایستاده بودند، نیاز به درمان واریس پیدا کردند. ‏

پژوهشگران تخمین مى زنند در بزرگسالانی که سنین فعالیت و اشتغال را مى‌گذرانند، ایستادن‌هاى طولانى مدت عامل بیش از ۲۰ درصد موارد پیدایش واریس است.

ـ سن: خطر واریس با افزایش سن زیادتر مى شود. رگ‌هاى خونى و عضلات پشت ساق پا که در موقع راه رفتن با فشار بر وریدها، بازگشت خون به سمت قلب را تسهیل مى‌کنند، با گذشت زمان ضعیف‌تر مى شوند. کمتر از ۱۰ درصد زنان زیر ۳۰ سال و بیش از ۷۵ درصد زنان بالاى ۷۰ سال به واریس مبتلا هستند.

ـ جنسیت: زنان بیش از مردان مستعد واریس هستند و باردارى یکی از عوامل اصلى آن است.

در دوران باردارى، وریدهاى ساق پا پرتر بوده و راحت‌تر پاره مى شود، زیرا حجم خون و فشار شکمى در این دوران افزایش مى یابد و هورمون‌ها سبب گشاد شدن رگ‌هاى خونى مى شوند. هرچه حاملگى به پایان خود برسد، خطر واریس هم افزایش یابد.

ـ وزن: وزن اضافى به ویژه در اطراف شکم، فشار اضافى را بر وریدهاى ساق پا تحمیل مى کند. زنانى که اضافه وزن دارند، نسبت به زنان لاغر بیشتر در معرض ابتلا به واریس هستند و این خطر در مورد زنان چاق ۳ بار بیشتر است.

علائم واریس

‏این متخصص ارتوپدی می‌افزاید: وریدهاى تارعنکبوتى بیشتر به لحاظ زیبایى ناراحت‌کننده هستند، حال آن که وریدهاى واریسى علاوه بر ظاهر طناب مانند، مشکلات متعدد دیگرى نیز به همراه دارند. ‏

در صورتى که مبتلا به ورید واریسى هستید، پس از ایستادن یا نشستن طولانى، در ساق پاهایتان احساس درد مبهم، سنگینى، سوزش، فشار و یا ضعف خواهید کرد. معمولاً بالا نگاه داشتن ساق‌هاى پا، به بهبود این مشکل کمک مى کند.

ممکن است شب‌ها گرفتگی دردناک عضلات پشت ساق پا را تجربه کنید. پاها و مچ پاهایتان ورم مى کند و ممکن است پوست اطراف ناحیه واریس دچار خارش و خشکى شود و یا رنگ آن به قهوه اى یا آبى تغییر کند. ورید‌هاى واریسى بزرگ‌تر، لزوماً علائم شدیدترى ندارند.

در واقع، بسیارى از مردم مدت‌ها قبل از بروز تغییرات قابل رویت در ورید‌هایشان، سایر علائم بیماری را تجربه مى کنند، که اگر ورید‌هاى واریسى درمان نشوند، علائم بدتر می‌شود و گاه عوارضى مانند پارگى، زخم پوستى و ترومبوفلبیت (یا التهاب وریدى همراه با لخته شدن خون) را به همراه می‌آورد.‏

دکتر امامی با اشاره به این مطلب که باردارى عامل اصلى ابتلای بیشتر زنان به بیماری واریس است، می‌افزاید: خستگی پا به‌ویژه در پایان روز یا بعد از ایستادن‌های طولانی، ورم پا، خارش، تغییر رنگ و زخم شدن مچ پا، درد شدید و ناگهانی و سفت شدن و برآمدگی‌ عروق به علت لخته شدن خون داخل رگ، از علائم بیماری واریس است.

وی با اشاره به این مطلب که بیشترین محلی ‌که‌ عروق واریس خود را نشان می‌دهند در اندام‌های تحتانی،‌ پشت ران‌ و ساق ‌پاهاست، یاد آوری می‌کند: همه وریدهای بدن می‌توانند دچار واریس شوند.

بیماران ‌در صورت‌ استفاده نکردن از جوراب‌های واریس ‌نیز می‌توانند از باندهای‌کشی استفاده کنند.جوراب‌های واریس انواع و جنس‌های مختلفی دارند و باید از دارو خانه‌های معتبر تهیه شوند.

استفاده از بر خی از انواع آن‌ها که ارزان است، فایده چندانی ندارد و در ضمن چون از جنس نایلون است، باعث خارش و آسیب دیدن پوست می‌شود. جوراب واریس کشبافت‌های مختلفی نیز دارد. جوراب‌های واریس خیلی محکم را باید جراح عروق تجویز کند، ولی انواع دیگر را می‌توان از داروخانه‌ها تهیه کرد.

این متخصص ارتوپدی در مورد چگونگی استفاده از جوراب‌های واریس می‌گوید: جوراب‌های واریس را باید روز‌ها به پا کرد و شب تا صبح لازم است آن را از پا در آورد و پوست زیر آْن را ماساژ داد یا با روغن، چرب کرد تا آسیب نبیند.

این جوراب‌ها را باید مرتب با دست شست تا حالت آهار و سفتی پارچه از بین برود در ضمن بهتر است برای شستشو تا جای ممکن از مواد شیمیایی استفاده به عمل نیاید، تا پوست دچار حساسیت نشود.

وی با اشاره به اینکه در ۸۰ درصد موارد پوشیدن جوراب واریس مؤثر است، می‌افزاید: خانم‌های باردار و بیمارانی که به دلیل مشکلات کبدی دچار واریس شده‌اند، از افرادی که باید جراحی شوند نیستند. جراحی یا لیزر برای افرادی توصیه می‌شود که بر اثر واریس، دچار زخم پا شده‌اند.

درمان واریس

دکتر امامی سپس در مورد درمان بیماری واریس می‌گوید: در مرحله اول ‌باید ‌از روند بیماری جلوگیری کنیم، که ‌استفاده از داروهایی ‌که ‌به ‌داخل ‌وریدها تزریق می‌شود، می‌تواند ‌در‌ وریدهای‌سطحی کوچک مناسب باشد. راه دیگر درمان ‌واریس نیز ‌اقدام ‌به‌ جراحی واریس و برداشتن ‌وریدها‌ست. ‏

همچنین در طول بارداری، رعایت نکات زیر برای زنانی که خستگی پاها در آنها ارثی است و یا در گذشته واریس داشته اند، الزامی است:

• جلوگیری از افزایش وزن که سبب فـشرده شدن بیشتر رگ‌ها می‌شـود. استفاده از جـوراب مخصوص واریس توصیه می‌شود و مصـرف داروهای تقویت کننده عروق نیز می‌توانــد تا حدی از سنگینی و درد پاها بکاهد.
• این داروها تاثیر سویی روی جنین نمی‌گذارند، با این حال بیشتر پزشکان آن را پس از زایمان تجویز می‌کنند. در بیشتر موارد با تولد نوزاد، تمامی مشکلات دوران بارداری و از جمله خستگی پاها برطرف می‌شود.
• برای مدت طولانی سر پا نایستید، وقتی می‌نشیـنید، پاهـایتان را جفـت نکنید، وسایل سنگین را بلند نکنید، چـون بیش از پیش به رگ‌هـای پا فشار می‌آورد، به طور مرتب فعالیـت ورزشی مانند پیاده روی را انجام دهید.
• وقتی می‌خوابید، پاهایتان را ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر بالاتر ببرید تا جریان خون راحت‌تر شود، از گرما فاصله بگیرید، شوفاژهای زمینی، حمام‌های گرم، اپیلاسیون با موم گرم و سونا برای شما مناسب نیست، سیگار را کنار بگذارید، چرا که دخانیات دشمن جنین و رگ‌های خونی است.

تغذیه و واریس

دکتر امامی در مورد بهبود تغذیه بیماران مبتلا به واریس می‌افزاید: بهبود رژیم غذایی می‌تواند عاملی برای کاهش فشار بر روی رگ‌ها و همچنین تقویت آن‌ها باشد در این میان برنامه مواد غذایی برای از بین بردن رگ‌های واریسی مؤثر است، مثلاً برنج سفید باید حتما از برنامه غذایی مبتلایان به واریس حذف شود و برنج قهوه‌ای جای آن را بگیرد.

همچنین خوردن فیبر بیشتر نیز برای درمان این بیماری کمک ‌کننده است، به‌خصوص برای کسانی که مبتلا به یبوست هستند؛ چون این افراد بیشتر در معرض ایجاد فشار بر روی رگ‌ها هستند، در حالی که استفاده از مواد غذایی دارای فیبر بیشتر و نوشیدن یک بطری آب در تمامی روز، حرکات روده را نرم می‌کند و مانع از تشکیل رگ‌های واریسی در ناحیه مقعد می‌شود.‏

‏پیشگیری از واریس

دکتر محمد کهن‌زاد ـ متخصص طب ورزشی در مورد اثر ورزش در درمان واریس به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: بررسی‌های علمی در کشور‌های پیشرفته نشان می‌دهد که واریس بر اثر اختلال در جریان خون رخ می‌دهد و از این رو زنان باردار باید سعی کنند جریان خون را در بدن خود بهبود بخشند که پیاده‌روی، شنا، دوچرخه‌سواری و انجام حرکات ایروبیک در این میان نقش مؤثری دارند. ‏

سایر توصیه‌های دکتر کهن‌زاد برای پیشگیری از ابتلا به واریس، از این قرار است:‏

• بالابردن پاها:

با قراردادن پاها روی سطحی بلند (بالاتر از سطح قلب)، جریان خون دوباره به سمت قلب باز می‌گردد.

• جوراب:

کش تنگ جوراب مانع از جریان خون در رگ‌های میانی پا می‌شود و از این رو کش جوراب باید گشاد باشد تا خون به راحتی در پاها جریان داشته باشد.‏

• نشستن چهار زانو:

اگرچه ممکن است نشستن در این وضعیت برای ما راحت باشد، اما باید توجه داشت که این وضعیت، فشار بیشتری را بر رگ‌ها وارد می‌آورد و جریان خون را قطع می‌کند.

• ایستادن طولانی مدت:

ایستادن طولانی مدت باعث می‌شود تا خون در پاها جمع شود، اما در صورت حرکت دادن پاها، خون در پاها جریان پیدا می‌کند.

در موارد حاد، واریس باعث تشکیل لخته خون یا زخم در پا‌ها می‌شود و گاهی نیز این مشکل با تب همراه است که در این صورت باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.

اگر چه به طور طبیعی در بانوان طی چند ماه پس از زایمان مشکل واریس از میان می‌رود، اما در صورت تداوم آن، می‌توان از روش‌های دارویی با تجویز پزشک بهره گرفت.‏