فتق یا باد فتق چیست ؟ دلایل ایجاد فتق

فتق یا اصطلاحاً باد فتق به تغییر مکان ارگان‌های بدن به سایر بافت‌ها و یا حفره‌های بدنی گفته می شود و از بیماری‌های شکمی به شمار می‌رود که در اثر تضعیف لایه‌های درونی عضلات شکمی ایجاد می‌شود. پیامد این عارضه کشیدگی و یا پارگی بیش از حد در ناحیه جدار شکم یا دیافراگم است.

فتق در کدام قسمت‌های بدن ایجاد می‌شود؟

• فتق مغبنی یا کشاله ران : رایج ترین نوع این بیماری است، در این عارضه روده از نقطه‌ی ضعیف شده وارد دیواره شکمی می‌شود. کانال مغبنی در کشاله ران قرار داشته و در مردان کانال ورود اسپرماتیک به شکم و در زنان در این کانال رباطی وجود دارد که به نگهداری رحم کمک می کند. این فتق در مردان شایع تر است.
• هیاتال : در این نوع از بیماری قسمتی از معده از طریق دیافراگم (بخشی ماهیچه ای که با انقباض خود هوا را به داخل ریه ها می کشد.) به حفره سینه ورود پیدا می کند. هیاتال اغلب در افراد بالای 50 سال رخ می دهد.
• فتق ناف : در این نوع فتق روده از طریق شکاف شکمی و در نزدیکی ناف بیرون می زند. فتق ناف در نوزادان زیر 6 ماه ایجاد می شود و اغلب خود به خودی با قوی تر شدن عضلات شکمی برطرف می شود.
• برشی : این بیماری بعد از عمل جراحی رخ داده و در طی آن قسمتی از روده از شکاف جراحی یا بافت ضعیف بیرون می زند.
• دماغی یا سلبرال : از نوع داخلی ثانویه به شمار می‌رود که ناشی از رشد تومورها، فورامن اکسیپیتال (لوزه‌ای) یا سوراخ تخم مرغی شکل را اشغال می‌کند.
• فتق دیسک : این نوع داخلی ناشی از جابجایی و بیرون‌زدگی هسته دیسک در کانال اسپینال ستون فقرات گردنی، مهره سینه‌ای، ناحیه کمری یا ستون فقرات رخ می‌دهد.
• فتق شکمی : این مورد ناشی از جا به جایی یکی از احشاء شکمی رخ می‌دهد.

علل ایجاد فتق

علت ایجاد این بیماری را می‌توان عواملی دانست که موجب فشار و تضعیف عضلات ناحیه شکمی می‌شود. این بیماری ممکن است ناگهانی و یا در طول زمان ایجاد شود. از عواملی که موجب تضعیف عضلات می‌شود می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم :

• نقص مادرزادی (درست بسته نشدن دیواره‌ی شکمی)
• سن
• سرفه مزمن
• آسیب ناشی از صدمه یا جراحی

از عواملی که موجب افزایش فشار وارده به شکم می‌شود، می‌توانیم موارد زیر را ذکر کنیم :

• بارداری
• یبوست مزمن
• بلند کردن وزنه
• آسیت (آب آوردن شکم)
• افزایش وزن ناگهانی
• انجام جراحی
• عطسه و سرفه (مزمن و طولانی مدت)

علائم فتق چیست؟

علائم این عارضه بسته به نوع آن می تواند متفاوت باشد. برخی از این علائم عبارتند از :

• برآمدگی بر روی شکم (بسته به نوع فتق برآمدگی در نقاط مختلفی از بدن روی می‌دهد)
• لمس فتق (می توانید حین ایستادن و یا خم شدن این برآمدگی را احساس کنید)
• احساس درد در ناحیه شکم
• ضعف یا سنگینی در ناحیه شکم
• احساس سوزش یا درد در محل برآمدگی
• رفلاکس معده، درد قفسه سینه یا مشکل در بلع 

البته در برخی موارد این عارضه هیچ نشانه‌ای به همراه ندارد و در طی معاینات دوره‌ای تشخیص داده می‌شود.

نحوه تشخیص انواع فتق

نحوه تشخیص فتق بسته به نوع آن متفاوت است، به طور مثال در فتق مغبنی یا برشی بیماری تنها از طریق معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود اما در صورت بروز فتق هیاتال نیاز به انجام عکس برداری با باریم و آندوسکوپی است، تا از این طریق پزشک احشاء داخل شکم را مشاهده نماید. برای فتق ناف از سونوگرافی برای تشخیص استفاده می‌شود.

روش‌های درمان فتق

راهکار قطعی درمان این مشکل با استفاده از جراحی امکان‌پذیر است در حالی که تغییر در سبک زندگی و مصرف دارو تنها به بهبودی علائم فتق کمک می کند. دو روش قطعی بهبود این عارضه عبارت است از :

جراحی(عمل فتق)

در صورت رشد فتق و یا درد شدید انجام جراحی الزامی است. برای درمان پزشک از طریق دوختن حفره ایجاد شده ، بیماری را درمان می‌کند. این عمل از طریق وصله کردن سوراخ با استفاده از توری جراحی انجام می‌شود. این روش دوره نقاهت طولانی مدتی دارد و ممکن است تا 6 هفته نتوانید راه بروید. اما نتیجه بهتری را به همراه دارد.

لاپاراسکوپی

روش لاپاراسکوپی در مقایسه با جراحی روش کم دردسرتری است. زیرا به جای برش شکم از طریق سوراخ کردن چند ناحیه خاص جراحی انجام می‌شود. در نتیجه آسیب کمتری به بافت های اطراف فتق زده می‌شود. در طی این جراحی از دوربینی کوچک و تجهیزات جراحی مینیاتوری استفاده می‌شود. این روش دوره بهبودی کوتاهی دارد ولی خطر برگشت بیماری در آن بالا است.

عوارض درمان نکردن این بیماری

در صورت بی توجهی به درمان این عارضه مشکلاتی برای فرد ایجاد می‌شود که عبارتند از:

• انسداد روده : اگر روده در دیواره شکم به دام افتد انسداد روی می دهد که همراه با درد شدید و یبوست است.
• درد و تورم در نواحی اطراف فتق
• اختناق : اگر جریان خون رسانی به روده (قسمتی از روده که درون دیواره شکم گیر افتاده است) کاهش یابد و یا قطع شود، این وضعیت رخ می دهد. اختناق موجب عفونی شدن یا مرگ بافت روده‌ای می‌شود.

همه چیز درباره بیماری فتق ، مقاله کامل بیماری فتق

بسیاری از فتق‌ها، در ناحیه شکم و حد فاصل بین قفسه سینه و کشاله‌های ران رخ می‌دهند. البته امکان وقوع آن‌ها در قسمت فوقانی ران یا کشاله ران نیز وجود دارد. آن‌ها معمولا تهدیدکننده زندگی افراد نیستند اما به خودی خود نیز درمان نمی‌شوند. در برخی موارد برای جلوگیری از ایجاد عوارض خطرناک‌تر، بیمار باید جراحی شود.

نشانه‌های فتق چیست؟

متداول‌ترین نشانه فتق، ایجاد توده یا ناحیه ورم کرده در قسمت آسیب دیده است. برای مثال در فتق اینگوینال، یک ناحیه ورم کرده در هر یک از طرفین استخوان شرمگاهی، در نقطه تلاقی کشاله ران و عضله ثانویه، تشکیل می‌شود. به‌هنگام دراز کشیدن، حالت توده‌ای شکل ناپدید می‌شود اما موقع ایستادن، خم شدن یا سرفه کردن عارضه فتق به‌خوبی احساس می‌شود. علاوه‌بر‌این، ممکنه در اطراف ناحیه توده‌ای شکل درد ناخوشایندی را احساس کنید.

علائم فتق هیاتال

بیماری فتق در اکثر موارد، فاقد هرگونه علائم آشکاریست. شما اطلاعی راجع به ابتلا به این بیماری ندارید، در‌صورتیکه آزمایشات متداول سالیانه را انجام دهید و یا به خاطر یک بیماری دیگر مورد معاینه پزشکی قرار بگیرید، آنگاه متوجه آن خواهید شد. برخی انواع فتق، علائم مخصوص به خود را دارند؛ مثل فتق هیاتال. سوزش معده، مشکل در بلعیدن غذا و درد قفسه سینه از جمله این علائم محسوب می‌شوند.

برگرداندن آسیب ناشی از بیماری به حالت عادی (ریکاوری از فتق)

توجه کردن به علائم فتق، موضوع به‌شدت مهمی محسوب می‌شود؛ چرا‌که این عارضه در‌صورت عدم درمان، به مرور از بین نمی‌رود. پس، به محض روبرو شدن با آن‌ها مراجعه به پزشک الزامیست. پس از معاینات پزشکی، میزان وخامت و نحوه درمان بررسی می‌شوند. فتق دارای عوارض جانبیست که زندگی بیمار را تهدید می‌کند. بروز هرگونه علائمی مانند تهوع، استفراغ، تب یا درد ناگهانی باید به مرکز خدمات اورژانس مراجعه کنید.

توجه داشته باشید که مراقبت‌های پزشکی زودرس، تغییرات در سبک زندگی، شدت علائم را به حداقل می‌رسانند. البته، جراحی تنها روش موجود برای درمان مؤثر بیماری فتق است. سه نوع مختلف از روش‌های جراحی برای درمان فتق در دسترس هستند که جراح بهترین روش را به شما پیشنهاد می‌دهد. پیش‌بینی و تجویز جراحی، یک درمان موثره که به ماهیت بیماری، علائم و سطح کُلی سلامت بدنی بیمار وابسته است. گاهی اوقات، فتق پس از جراحی مجدداً به حالت سابق برمی گردد.

علائم فتق در مردان

علائم کلی فتق در زنان و مردان یکسان است، اما به هر حال ممکن است علائم این مشکل در مردان و زنان به شکل‌های متفاوتی بروز کند. معمولا فتق کشاله ران در مردان موجب تورم قابل‌مشاهده در بیضه می‌شود. معمولا فتق کشاله ران 7 برابر در مردان بیشتر از خانم‌ها ایجاد می‌شود که در بسیاری از مواقع به فتق بیضه نیز ختم می‌شود. فتق بیضه سمت راست معمولا شایع‌تر از بیضه سمت چپ است.

علائم فتق در زنان

خانم‌ها بیشتر به فتق فمورال یا رانی مبتلا می‌شوند. معمولا فتق فمورال در زنان موجب درد شدیدی در شکم و کشاله ران می‌شود. در این شرایط معمولا باد فتق با ایجاد یک برآمدگی قابل لمس نیز قابل‌تشخیص است. زمانی که فرد مبتلا به فتق به پشت دراز می‌کشد، معمولا برآمدگی عقب رفته و ناپدید می‌شود. در اکثر خانم‌ها خندیدن، گریه کردن، سرفه و اجابت مزاج موجب می‌شود تا برآمدگی فتق بیشتر قابل‌مشاهده شود. در این نوع فتق معمولا روده مسدود می‌شود و لازم است فرد تحت عمل جراحی لاپاراسکوپی قرار بگیرد. یکی دیگر از انواع باد فتق رایج در خانم‌ها فتق در بارداری است که باید توسط پزشک بررسی و درمان شود.

علل ایجاد بیماری فتق

ضعیف بودن عضلات و فشارهای شدید به آن‌ها به طور همزمان، فتق را پدید می‌آورد. به همین علت، سریعا یا به مرور زمان گسترش می‌یابد. برخی عوامل رایج بروز فشار بیش از حد به عضلات، ضعیف شدن آن‌ها و نهایتاً ظهور بیماری فتق عبارتند از:

• بیماری مادرزادی که در دوران جنینی یا از زمان تولد ظاهر می‌شود.
• افزایش سن
• آسیب ناشی از مصدومیت یا جراحی
• سرفه مزمن یا بیماری گرفتگی حاد ریوی (COPD)
• تمرینات سنگین یا بلند کردن اشیای بزرگ با وزن زیاد
• بارداری، خصوصاً چندین بارداری
• یبوست که همزمان با حرکت روده، فرد را تحت فشار قرار می‌دهد.
• چاقی یا اضافه وزن
• ایجاد سیالات داخل شکم یا آسیت

علاوه‌بر‌این، عوامل دیگری نیز وجود دارند که خطر ایجاد بیماری فتق را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارتند از:

• سابقه شخصی یا خانوادگی از فتق
• بالا رفتن سن
• بارداری
• اضافه وزن یا چاقی
• یبوست مزمن
• سرفه مزمن (احتمالاً بدلیل افزایش مستمر فشار روی شکم)
• فیبروز کیستیک
• سیگار کشیدن (منجر به تضعیف بافت پیوندی می‌شود)
• تولد به صورت نارس یا با وزن کم در هنگام تولد

تشخیص بیماری فتق

پزشک ابتدا یک معاینه معمولی را روی بدن شما انجام می‌دهد. در طول معاینه، پزشک به دنبال تشخیص توده در نواحی شکم یا کشاله ران است. این برآمدگی در حالت سرپا، سرفه کردن یا فشار بدنی بزرگ‌تر می‌شود. سپس، پزشک سابقه پزشکی بیمار را مشاهده می‌کند. بدین ترتیب سؤالات مختلفی از بیمار پُرسیده می‌شود، برخی از این سؤالات عبارتند از:

• چه زمانی برای اولین بار متوجه برآمدگی توده‌ای شدید؟
• آیا علائم دیگری را هم تجربه نموده‌اید؟
• به نظر شما، عامل خاصی منجر به بروز این عارضه شده است؟
• کمی راجع به سبک زندگی‌تان با من صحبت کنید. آیا شغلتان مستلزم بلند کردن اشیای سنگین است؟ آیا به صورت صحیح و منظم ورزش می‌کنید؟ آیا در گذشته سیگاری بودید؟
• آیا سابقه فتق در خانواده یا خودتان وجود دارد؟
• آیا در ناحیه شکم یا کشاله ران، جراحی انجام داده‌اید؟

همچنین ممکنه پزشک از آزمایشات تصویربرداری، برای تشخیص بیماری استفاده کند؛ این آزمایشات عبارتند از:

• اولتراسوند شکمی: با استفاده از امواج صوتی فرکانس بالا، تصویری از ساختارهای داخل بدن ایجاد می‌شود.
• سی‌تی‌اسکن: اشعه ایکس با فناوری رایانه‌ای ترکیب می‌شود، تا تصویر دلخواه ایجاد شود.
• اسکن MRI: ترکیبی از امواج مغناطیسی قوی، و امواج رادیویی، برای تولید تصویر بکار می‌روند.

در‌صورتی‌که تردیدی راجع‌به فتق هیاتال وجود داشته باشد، پزشک به دنبال استفاده از آزمایشات تکمیلی خواهد بود، تا وضعیت داخلی شکم بیمار را دقیق‌تر بررسی کند.

• اشعه ایکس باریومی یا گاستروگرافین: شامل یک سری تصاویر پرتو X است که از مجرای گوارشی به‌ دست می‌آیند. تصاویر پس از خوردن نوشیدنی حاوی دیاتروزات مگلومین و دیاتروزات سدیم (گاستروگرافین) یا محلول باریوم مایع به دست می‌آیند. هر دو تصویر بخوبی روی تصاویر پرتو X به چشم می‌آیند.
• آندوسکوپی: دوربین کوچک متصل به لوله از داخل گلو عبور کرده و وارد مری و شکم می‌شود.

آزمایش (خون، ادرار، مدفوع) خود را در محل انجام دهید

جراحی فتق

در‌صورتی‌که فتق بزرگتر شود، حالت دردناکی پیدا می‌کند، ممکنه جراح به این نتیجه برسد که جراحی بهترین راه حل است. برای مثال، شکاف ایجاد شده در دیواره شکم در طول جراحی، منجر به درمان فتق می‌شود. رایج‌ترین کار، پوشش دادن حفره به وسیله توری جراحی است.

امکان درمان بیماری فتق، با هر دو روش جراحی باز یا لاپاراسکوپی وجود دارد. جراحی لاپاراسکوپیک، از یک دوربین کوچک و تجهیزات مینیاتوری جراحی، برای ترمیم فتق استفاده می‌کند. برای این کار فقط چند بُرش کوچک ایجاد می‌شود. ضمناً به بافت‌های اطراف آسیب کمتری وارد می‌شود. در طول جراحی، جراح بُرشی را در نزدیکی فتق ایجاد می‌کند. سپس ناحیه بیرون زده، به سمت محل اصلی‌اش فشار و کاملاً بخیه زده می‌شود. با قرار دادن توری جراحی تقویت شده که در نهایت، قسمت بُرش خورده ترمیم می‌شود.

تمامی فتق‌ها، از طریق جراحی لاپاراسکوپی قابل درمان نیستند. در صورتی که درمان از طریق جراحی باز در دستور کار باشد، یک سری تعاملات بین جراح و بیمار صورت می‌گیرد تا بهترین گزینه جراحی شناسایی شود.

ریکاوری

احتمالاً پس از انجام جراحی، در اطراف ناحیه مربوطه احساس درد خواهید کرد. پزشک با تجویز یک سری داروها، به دنبال کاهش درد است. مطمئن شوید که دستورالعمل‌های پزشک، علی الخصوص دستورالعمل‌های مراقبت از زخم، را به صورت کامل رعایت می‌کنید. در صورت بروز هرگونه علائم از جمله عفونت، تب، قرمز شدن یا فرورفتگی ناحیه و دردی که ناگهان تشدید می‌شود، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.

پس از درمان فتق، تا چند هفته قادر به انجام حرکات معمول روزانه نخواهید بود. باید از هرگونه فعالیت شدید اجتناب کنید. ضمناً در همین دوره، از بلند کردن اشیای سنگین‌تر از 4 کیلوگرم خودداری کنید. جراحی باز، معمولاً دوره بازیابی طولانی‌تری را نسبت به جراحی لاپاراسکوپی در پی دارد. جراح به شما اعلام می‌کند که چه زمانی می‌توانید به روال کار عادی خود برگردید.

عوارض بعد از عمل فتق

از مهم‌ترین عوارض بعد از عمل فتق می‌توان به تورم و درد شدید در ناحیه جراحی‌شده اشاره کرد. اگر فرد مراقبت‌های ضروری بعد از عمل فتق را به درستی انجام ندهید، احتمال عفونت در محل جراحی وجود دارد. در این شرایط ممکن است فرد علائمی مثل تب و لرز، تهوع و استفراغ، احساس گرما در ناحیه جراحی‌شده و همچنین خروج ترشحات چرکی از زخم را تجربه کند. در این شرایط لازم است فرد هر چه سریع‌تر با پزشک جراح خود در مورد عوارض عمل صحبت کند.

انواع بیماری فتق

بیماری فتق به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. در ادامه می‌توانید با رایج‌ترین انواع فتق آشنا شوید.

فتق اینگوینال

فتق اینگوینال، شایع‌ترین حالت فتق محسوب می‌شود. بیشتر از 75 درصد از کل فتق‌ها مربوط به همین نوع فتق است. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که روده‌ها به یک نقطه ضعیف یا قسمت پایینی دیواره شکم فشار وارد می‌کنند و ممکنه کانال اینگوینال دچار پارگی شود. این حالت اکثراً در مردان شایع است.

کانال اینگوینال در کشاله ران وجود دارد. در مردان، طناب اسپرماتیک از شکم به کیسه بیضیه می‌رود. این طناب بیضه‌ها را در جای خود ثابت نگه می‌دارد. در زنان، کانال اینگوینال شامل رباطیست که رحم را در جای خود ثابت نگه می‌دارد.

این فتق اکثراً در مردان رویت می‌شود. بیضه‌ها کمی پس از تولد، از داخل کانال اینگوینال به سمت پایین حرکت می‌کنند. انتظار می‌رود که این کانال‌ها پس از عبور از آن‌ها، کاملاً بسته شوند. گاهی اوقات کانال به درستی بسته نمی‌شود. بدین ترتیب با یک ناحیه تضعیف شده روبرو می‌شویم. اطلاعات بیشتر راجع به فتق اینگوینال در مقاله دیگری ارائه شده‌ است.

فتق هیاتال

فتق هیاتال یکی دیگر از انواع فتق است که زمانی رخ می‌دهد که بخشی از شکم از مکان اصلی خود خارج شده و رو به بالا به سمت دیافراگم و حفره قفسه سینه منحرف می‌شود. دیافراگم یک عضله تک لایه است که با منقبض شدن و کشیدن هوا به داخل ریه‌ها، امکان تنفس را فراهم می‌سازد. دیافراگم اندام‌های شکمی را از قفسه سینه جدا می‌کند.

این نوع بیماری فتق، غالباً در افراد بالای 50 سال رویت می‌شود. توجه داشته باشید که علت اصلی این بیماری در کودمان، مادرزادی است.

فتق هیاتال، در اکثر موارد رفلاکس معده _مری را در پی دارد. در این حالت، محتوای معده مسیر برگشتی را طی کرده و وارد مری می‌شود. سپس، حالت سوزش به فرد دست می‌دهد. برای اطلاعات بیشتر به مقاله فتق هیاتال مراجعه کنید.

فتق ناف

فتق ناف، در کودکان و نوزادان به وقوع می‌پیوندد. این عارضه هنگامی رخ می‌دهد که روده‌ها در مجاورت ناف، به سمت دیواره شکم فشار وارد می‌کنند. شما در هنگام گریه کودک، متوجه فتق و حالت توده‌ای در نزدیکی ناف وی می‌شوید.

فتق ناف، تنها حالتی است که با قوی‌تر شدن عضلات دیواره شکم، به خودی خود از بین می‌رود. این حالت معمولاً در یک یا دو سالگی کودک رخ می‌دهد. در صورتی که فتق پس از 5 سالگی از بین نرود، می‌توان از جراحی برای درمان آن استفاده کرد. ممکن است افراد بالغ نیز دچار فتق ناف شوند. مشکلاتی همچون چاقی، بارداری یا جمع شدن مایع در شکم (آسیت) منجر به وارد شدن فشارهای دائمی و مکرر روی شکم می‌شوند. جزئیات بیشتر در این زمینه، در مقاله‌ای دیگر ارائه شده‌اند.

فتق شکمی

فتق شکمی هنگامی رخ می‌دهد که بافت شکم در مجاورت یکی از دریچه‌های عضلات شکم، دچار فشردگی می‌شود. احتمالاً متوجه می‌شوید که در حالت دراز کشیده، اندازه فتق شکمی کاهش می‌یابد. علیرغم اینکه، امکان وجود فتق شکمی از زمان تولد وجود دارد اما معمولاً از سن خاصی پدید می‌آید. رایج‌ترین عوامل منتهی به این عارضه عبارتند از چاقی، فعالیت شدید، بارداری.

همچنین، امکان ظهور فتق شکمی در محل جراحی نیز وجود دارد. از این عارضه تحت عنوان فتق بُرش جراحی یاد می‌شود. زخم ناشی از جراحی یا ضعیف شدن عضلات شکم در محل جراحی، علت بروز این عارضه محسوب می‌شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر راجع به فتق شکمی، مقاله تکمیلی را مطالعه کنید.

درمان بیماری فتق

تنها روش مؤثر برای درمان بیماری فتق، انجام عمل جراحی است. البته اینکه جراحی ضروری باشد یا خیر، به اندازه فتق، شدت و علائم بستگی دارد. پزشک این تمایل را دارد که وضعیت فتق را بررسی وهرگونه عوارض جانبی مربوطه را شناسایی کند. از این روش تحت عنوان نظارت همراه با انتظار یاد می‌شود. گاهی اوقات پوشیدن شکم بند، می‌تواند به کاهش علایم فتق کمک کند. شکم بند یک لباس نگهدارنده است که زیر لباس اصلی پوشیده می‌شود و فتق را در محل آسیب دیدگی کنترل می‌کند.

قبل از استفاده از شکم بند، حتما با پزشک خود مشور کنید تا مطمئن شوید آن را در جای مناسب خود قرارداده‌اید.

داروهای آزاد یا نسخه‌دار که اسید معده را کاهش می‌دهند، مناسب برای افرادیست که به فتق هیاتال مبتلا هستند؛ چراکه میزان علائم بیماری را کاهش داده و اثر آسیب دیدگی و ناراحتی را به حداقل می‌رسانند. این داروها عبارتند از داروهای ضد اسید، مسدودکننده‌های گیرنده H2، مهارکننده‌های پمپ پروتون.

درمان خانگی برای بیماری فتق

علیرغم اینکه، روش‌های خانگی برای درمان فتق کافی نیستند اما می‌توان با اتخاذ برخی تدابیر، علائم نامطلوب را کاهش داد. مصرف حجم بیشتری از الیاف‌های غذایی، به شما کمک می‌کند تا با یبوست و فشار ناشی از حرکات روده مقابله کنید. این وضعیت منجر به تشدید فتق می‌شود. برخی غذاها با درصد الیاف/ فیبر بالا عبارتند از غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات.

تغییرات در رژیم غذایی نیز می‌توانند به تغییر علائم فتق هیاتال بیانجامند. سعی کنید از مصرف وعده‌های غذایی بزرگ و  سنگین اجتناب کنید. پس از مصرف غذا، خم نشوید یا دراز نکشید. سعی کنید وزن بدن خود را در محدوده سالمی حفظ کنید. برای جلوگیری از رفلاکس اسیده معده، از غذاهای آسیب‌زا همچون غذاهای ادویه‌دار و مبتنی بر گوجه فرنگی دوری کنید. علاوه‌بر‌این، ترک سیگار نیز به نوبه خود مفید است.

تمرینات ورزشی برای درمان فتق

برخی تمرینات منجر به تقویت عضلات اطراف فتق شده و وزن نامطلوب را کاهش می‌دهند. بدین ترتیب به کاهش برخی علائم کمک می‌کند. مطالعه سال 2018 از یک منبع معتبر نشان می‌دهد که برنامه‌های تمرینی چه اثری روی افراد چاق دارند. این افراد بدلیل فتق شکمی تحت جراحی قرار گرفته‌اند. مشاهدات نشان می‌دهند که افرادی که تمرینات ورزشی را تکمیل می‌کنند، عوارض پس از جراحی کمتری را متحمل می‌شوند.

توجه کنید که برخی تمرینات از جمله بلند کردن وزنه و یا تمرینات فشاری روی شکم، منجر به افزایش آسیب‌دیدگی و فشار روی فتق می‌شوند. بدین ترتیب میزان ورم کردگی افزایش می‌یابد. همین موضوع برای تمرینات ورزشی که به صورت نادرست انجام می‌شوند، صدق می‌کند.

در‌صورتی‌که دچار فتق هستید، سعی کنید همواره تمرینات ورزشی مناسب را با پزشک یا تراپیست خود در میان بگذارید. آن‌ها تعامل لازم را با شما برقرار می‌کنند، تا در وهله نخست تمرینات مناسب، و سپس نحوه اجرای صحیح آن‌ها مشخص شود.

سایر روش های درمان فتق بدون جراحی

معمولا جراحی از رایج‌ترین روش‌های درمان فتق است، اما در بسیاری از مواقع پوشیدن کمربندهای فتق بند نیز می‌تواند با وارد کردن فشار ملایم به فتق، آن را در جای خود نگه دارد و به کاهش درد فتق نیز کمک کند. معمولا افرادی که به هر دلیلی شرایط مناسب برای جراحی را ندارند، از این کمربندها و یا از روش‌های طبیعی برای درمان فتق استفاده می‌کنند. در ادامه می‌توانید با روش‌های طبیعی برای درمان فتق بدون جراحی آشنا شوید.

• مصرف آب آلوئه‌ورا قبل از غذا
• استفاده از کمپرس یخ روی محل التهاب
• مصرف زنجبیل خام
• کاهش وزن
• کنترل استرس با مدیتیشن
• مصرف آب سبزیجات تازه
• مصرف دمنوش‌ دارچین، شیرین‌بیان، بابونه و گل ختمی
• ماساژ روغن بادام شیرین در ناحیه فتق
• استفاده از فتق بند

فتق در نوزادان

بین 10-25 % نوزادان، در هنگام تولد دارای بیماری فتق ناف هستند (یک منبع موثق). این نوع فتق، در نوزادان نارس و یا نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند، بیشتر شایع است.

فتق نافی، در نزدیکی نقطه ناف رخ می‌دهد. به علت این که عضلات اطراف ناف، پس از جداسازی بند ناف، بخوبی بسته نشده‌اند. بدین ترتیب بخشی از روده، دچار ورم کردگی می‌شود. در هنگام سرفه یا گریه، بیشتر از شرایط عادی متوجه فتق نافی وی می‌شوید. معمولاً فتق نافی در کودکان، هیچگونه دردی را به همراه ندارد. البته با ایجاد علائمی همچون درد، تهوع و ورم کردگی در محل فتق، باید به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه کنید.

اگر گمان می‌کنید فرزندتان دچار فتق نافی است، به متخصص اطفال مراجعه کنید. معمولاً پس از 1-2 سالگی، این بیماری از بین می‌رود. در‌صورتی‌که بیماری پس از 5 سالگی از بین نرود، باید نسبت به درمان مستقیم آن اقدام کنید. اطلاعات بیشتر راجع به درمان بیماری فتق نافی در این مقاله در دسترس هستند.

فتق بارداری

اگر باردارید و بر این باور هستید که دچار فتق شده‌اید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک وضعیت بیماری را بررسی می‌کند. بدین ترتیب مشخص می‌شود که آیا تهدیدی متوجه شماست یا خیر؟

معمولاً درمان بیماری فتق تا تولد نوزاد و اتمام بارداری به تأخیر میافتد و از این لحاظ هیچ مشکلی وجود ندارد. البته اگر فتق معمولی و کوچک، در طول بارداری وسعت و حس ناخوشایندی را ایجاد کند آنگاه برای ترمیم آن، باید جراحی لازم را انجام داد. زمان توصیه شده برای انجام این کار، سه ماهه دوم بارداری است. فتق‌هایی که در گذشته درمان شده‌اند، ممکن است در بارداری‌های بعدی مجدداً ظاهر شوند. به این علت که بارداری به بافت عضلانی شکم فشار وارد می‌کند. جراحی منجر به تضعیف این عضلات شده است.

همچنین، فتق پس از عمل جراحی سزارین نیز شایع است. از این جراحی تحت عنوان جراحی بُرش سزارین نیز یاد می‌شود. در این روش، شکم و رحم بُرش داده شده و نوزاد از داخل آن خارج می‌شود. فتق جراحی، در مجاورت محل سزارین رخ می‌دهد.

عوارض بیماری فتق

گاهی اوقات فتق درمان نشده، عوارض جدی خواهد داشت. از مهم‌ترین عوارض فتق این است که فتق گسترش پیدا می‌کند و علائم شدیدتری را بروز می‌دهد. فشار اضافی به بافت‌های جانبی وارد شده و بدین ترتیب ورم کردگی و درد در نواحی مجاور پدید می‌آیند. ممکنه بخشی از روده، روی دیواره شکم فشار داده شود. این حالت را فشار داخلی می‌گویند. فشار داخلی منجر به مسدود شدن روده می‌شود که درد شدید، تهوع و یبوست را به دنبال خواهد داشت.

در‌صورتی‌که بخش تحت فشار روده، خون کافی را دریافت نکند، فشردگی فتق (استرانگولیشن) رخ می‌دهد. در این شرایط بافت روده دچار عفونت یا مرگ می‌شود. فتق استرانگولیشن زندگی افراد را تهدید می‌کند و باید تحت درمان سریع پزشکی قرار گیرد. برخی علائمی مستلزم توجه فوری پزشکی نسبت به بیماری فتق هستند. در ادامه می‌توانید با مهم‌ترین عوارض فتق آشنا شوید.

• یک ناحیه ورم کرده که رنگ قرمز یا بنفش دارد.
• دردی که به صورت ناگهانی تشدید می‌شود.
• تهوع یا استفراغ
• تب
• ناتوانی در انتقال باد روده، یا حرک دادن روده

پیشگیری از بیماری فتق

نمی‌توان تحت تمامی شرایط، از وقوع بیماری فتق جلوگیری کرد. گاهی اوقات یک بیماری ارثی و یا جراحی‌های قبلی، منجر به بروز بیماری فتق می‌شوند. البته یک سری ملاحظات ساده در روند زندگی، مانع از ابتلا به بیماری فتق می‌شوند. این اقدامات، میزان فشار وارده بر بدن را کاهش می‌دهند. در اینجا به چند نکته کلی برای پیشگیری از فتق اشاره می‌کنیم:

• ترک سیگار
• مراجعه به بیمار در حین بیماری، و جلوگیری از ایجاد سرفه دائمی
• حفظ وزن بدن در حد سالم و مناسب
• عدم فشار آوردن به بدن در حین حرکت روده یا ادرار کردن
• خوردن غذاهایی با فیبر زیاد به میزان کافی، جهت جلوگیری از یبوست
• انجام تمرینات ورزشی لازم برای تقویت عضلات شکم
• اجتناب از بلندکردن اجسام خیلی سنگین. در صورت لزوم، از طریق زانوها خم شوید، نه اینکه کمر خود را خم کنید.

سخن نهایی

فتق یک مشکل رایج است که اگر به‌موقع درمان شود، مشکل خاصی برای فرد ایجاد نمی‌کند. بیشتر افرادی که با این مشکل روبرو می‌شوند، دردهای مبهم و یا شدیدی را در یک بخش از شکم احساس می‌کنند. در صورتی که شما هم چنین دردهای را تجربه می‌کنید، بهتر است همین حالا با یکی از متخصصین داخلی یا گوارش مراجعه کنید. درمانکده به شما کمک می‌کند تا به صورت تماس صورتی یا تصویری با پزشک موردنظرتان مشورت کنید و هر چه سریع‌تر اقدامات لازم جهت درمان را انجام دهید.

سوالات متداول

علل و نشانه‌ های فتق چیست؟ (چرا فتق ایجاد می‌ شود؟)

فتق به علت ترکیبی از ضعف عضلات و فشار ایجاد می‌شود. بسته به علت آن، فتق ممکن است به‌سرعت یا طی یک دوره‌ی طولانی ایجادشده و پیشرفت کند. علت بیماری فتق و علل رایج ضعف عضلات عبارتند از:

• ناتوانی دربسته شدن کامل دیواره‌ی شکم در رحم که یک نقص مادرزادی است.
• سن
• سرفه‌ی مزمن
• ضعف عضلانی ناشی از آسیب یا جراحی

عواملی که بدن را تحت‌فشار قرار می‌دهند و ممکن است باعث فتق شوند، (به‌خصوص اگر عضلات ضعیف باشند) عبارتند از:

• بارداری: بر شکم فشار وارد می‌کند.
• یبوست: باعث ایجاد فشار در هنگام حرکت روده‌ها می‌شود.
• بلند کردن اجسام با وزن سنگین
• وجود مایع در شکم یا آسیت
• افزایش وزن ناگهانی
• جراحی قبلی (در منطقه‌ای که اکنون دچار فتق شده)
• سرفه یا عطسه‌ی مداوم

عوامل خطر ایجاد فتق

عوامل افزایش خطر ابتلا به فتق عبارتند از:

• سابقه‌ی شخصی یا خانوادگی فتق
• اضافه‌وزن یا چاقی
• سرفه‌ی مزمن
• یبوست مزمن
• سیگار کشیدن که می‌تواند موجب سرفه‌ی مزمن شود.
• شرایطی مانند فیبروز کیستیک نیز می‌تواند به‌طور غیرمستقیم خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد. فیبروز کیستیک عملکرد ریه‌ها را کاهش می‌دهد و باعث سرفه‌ی مزمن می‌شود.

تشخیص فتق به چه صورت است؟

فتق برشی معمولا از طریق معاینه‌ی فیزیکی تشخیص داده می‌شود. هنگام ایستادن، سرفه کردن یا زور زدن، پزشک در شکم یا کشاله‌ی ران برآمدگی را لمس خواهد کرد. فتق هیاتال با عکس رادیوگرافی و آندوسکوپی تشخیص داده می‌شود. سایر روش‌های شامل موارد زیر هستند:

• رادیوگرافی با بلع باریم، تصویربرداری اشعه‌ی ایکس از دستگاه گوارش است. تصاویر پس از نوشیدن محلول مایع حاوی باریم که کاملا در تصاویر اشعه‌ی ایکس نشان داده می‌شود، ثبت می‌شوند.
• آندوسکوپی شامل یک دوربین کوچک متصل به یک لوله است که از طریق گلو به سمت مری و معده فرستاده می‌شود. فتق نافی در کودکان با سونوگرافی تشخیص داده می‌شود.
• سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، از ساختارهای داخل بدن تصاویری را ایجاد می‌کند.

روش درمان بیماری فتق چگونه است؟

علاج بیماری فتق بستگی به‌اندازه‌ی فتق و شدت علائم دارد. گزینه‌های درمان فتق شامل: نظارت برای عوارض احتمالی، تغییر سبک زندگی، دارو یا جراحی است:

• تغییر سبک زندگی
• تغییرات غذایی اغلب می‌تواند علائم فتق هیاتال را درمان کند، اما فتق را از بین نمی‌برد.
• اجتناب از وعده‌های غذایی حجیم یا سنگین
• نخوابیدن و دراز نکشیدن و خم نشدن پس از یک وعده غذایی
• حفظ وزن در محدوده‌ی مناسب

برخی تمرینات ممکن است به تقویت عضلات اطراف فتق و کاهش برخی از علائم کمک کنند. بااین‌حال، انجام نادرست تمرین می‌تواند فشار در آن منطقه را افزایش دهد و درواقع باعث افزایش برآمدگی فتق شوند. بهتر است در مورد نحوه‌ی انجام تمرینات از پزشک یا فیزیوتراپیست کمک بخواهید.

۱. درمان بیماری فتق با دارو

اگر فتق هیاتال دارید، داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند، (شامل آنتی‌اسیدها، مسدودکننده‌های گیرنده H۲ و مهارکننده‌های پروتون پمپ) علائمتان را بهبود می‌بخشند.

۲. عمل جراحی فتق

اگر فتق در حال رشد کردن و بزرگتر شدن است یا باعث درد می‌شود، عمل‌ترمیم فتق (دوختن سوراخ موجود در دیواره‌ی شکمی با استفاده از مش) انجام می‌شود. عمل‌ترمیم فتق می‌تواند به‌صورت جراحی باز یا لاپاروسکوپی انجام شود.

جراحی لاپاروسکوپی با استفاده از یک دوربین کوچک و تجهیزات جراحی کوچک، تنها با استفاده از چند برش کوچک، انجام می‌شود و به بافت اطراف آسیب کمتری می‌رساند.

جراحی لاپاروسکوپی دوره‌ی نقاهت بسیار کوتاهی دارد، اما خطر عود فتق بیشتر است. علاوه بر این، همه‌ی فتق‌ها مناسب جراحی لاپاروسکوپی نیستند مثل فتقی که در آن بخشی از روده به داخل کیسه‌ی بیضه منتقل‌شده است.

عمل فتق چند ساعت طول میکشد؟

زمان واقعی انجام عمل جراحی فتق بستگی به نوع، اندازه و هر گونه عوارض احتمالی دارد. اما در حالت کلی بیشتر جراحی‌های فتق بین ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشند.

مراقبت بعد از عمل فتق، بعد از عمل فتق چند روز باید استراحت کرد؟

جراحی باز دوره‌ی نقاهت طولانی‌تری دارد و ممکن است نتوانید به‌طورمعمول به مدت ۶ هفته حرکت کنید.

نزدیکی بعد از عمل فتق

جراحان توصیه می‌کنند از فعالیت جنسی بعد از عمل (از چند روز تا چند هفته) خودداری کنید. اگر تحت عمل جراحی لاپاراسکوپی برای فتق اینگوینال معمولی قرار می‌گیرید، معمولاً می‌توانید رابطه جنسی داشته باشید.

نحوه خوابیدن بعد از عمل فتق

بهتر است در هفته‌های اول پس از جراحی به پشت بخوابید و از تغییر وضعیت در طول شب خودداری کنید. همچنین اگر کمردرد نداشته باشید، به پهلو خوابیدن هم مشکلی ندارد.

۳. درمان خانگی بیماری فتق

برای درمان خانگی، بهتر است استراحت کنید و از فعالیت‌هایی که به ناحیه آسیب‌دیده فشار وارد می‌کنند دوری کنید:

• از مسکن‌های بدون نسخه برای مدیریت درد و ناراحتی استفاده کنید.
• برای تسکین موقت درد، کمربند بپوشید.
• از کمپرس سرد یا گرم برای تسکین درد یا تورم استفاده کنید.
• وزن مناسبی داشته باشید و غذاهای پر فیبر را در رژیم غذایی خود بگنجانید تا از یبوست و زور زدن جلوگیری کنید.

۴. درمان فتق در طب سنتی

متخصصان طب سنتی برای درمان باد فتق، مصرف موارد زیر را (بدون زیاده‌روی) توصیه می‌کنند:

• سرکه سیب
• بابونه
• آب گرم
• جوش‌شیرین
• آب آلوئه‌ورا
• تخم شوید
• شیرین بیان

۵. برای بیماری فتق به چه دکتری مراجعه کنیم؟

برای بیماری فتق مراجعه به جراح عمومی توصیه می‌شود. جراحان عمومی در تشخیص و درمان بیماری‌هایی داخلی تخصص دارند و گزینه‌های درمانی مناسبی را ارائه می‌کنند. اگر نیاز به مشاوره قبل از جراحی دارید، با مراجعه به بخش مشاوره آنلاین سایت دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان سراسر کشور ارتباط برقرار کنید.

انواع فتق در مردان و زنان کدامند؟

طیف گسترده‌ای از این بیماری وجود دارد که در جدول زیر تعدادی از آن‌ها را قرار دادیم:

انواع فتق در مردان و زنان کدامند؟

۱. فتق اینگوینال یا فتق کشاله ران

فتق کشاله‌ی ران شایع‌ترین نوع فتق است که حدود ۷۰% فتق‌ها را تشکیل می‌دهد و گاهی اوقات با درد کشاله ران همراه است. این فتق زمانی رخ می‌دهد که روده از طریق یک نقطه‌ی ضعیف یا پارگی در دیواره‌ی تحتانی شکم به داخل کانال اینگوئینال (کانال مغبنی یا کشاله‌ی رانی) خارج شود.

لازم است بدانید که کانال اینگوئینال در کشاله‌ی ران قرار دارد. در مردان، کانال اینگوئینال جایی است که از طریق آن، طناب اسپرماتیک از شکم به کیسه‌ی بیضه عبور می‌کند. طناب اسپرماتیک بیضه‌ها را بالا نگه می‌دارد. در زنان، کانال اینگوئینال حاوی رباطی است که رحم را در جایگاهش نگه می‌دارد.

این نوع فتق در مردان شایع‌تر از زنان است. به این دلیل که بیضه‌ی یک مرد از طریق کانال اینگوئینال اندکی پس از تولد نزول پیدا می‌کند و کانال اندکی پس‌ازاین پروسه بسته خواهد شد. گاهی کانال به‌درستی بسته نمی‌شود و یک ناحیه‌ی ضعیف مستعد ابتلا به فتق، ایجاد می‌کند.

۲. فتق هیاتال

فتق هیاتال هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از شکم از طریق دیافراگم به داخل قفسه‌ی سینه نفوذ کند. دیافراگم یک‌لایه‌ی عضلانی است که اندام‌های شکمی را از اندام‌های قفسه‌ی سینه، جدا می‌کند و با انقباض خود و کشیدن هوا به داخل ریه‌ها، به تنفس کمک می‌کند.
این نوع فتق در افرادی که بیش از ۵۰ سال سن دارند شایع‌تر است و بروز آن در کودکان به علت یک نقص مادرزادی در زمان تولد است. فتق هیاتال تقریبا همیشه باعث رفلاکس معده (نشت رو به عقب محتوای معده به مری) و ایجاد سوزش سر دل می‌شود.

۳. بیماری فتق ناف چیست؟

فتق نافی می‌تواند در کودکان و نوزادان زیر ۶ ماه رخ دهد. این اتفاق زمانی می‌افتد که روده‌ها از طریق دیواره‌ی شکم در نزدیکی ناف بیرون می‌زنند و برآمده می‌شوند. ممکن است در داخل ناف کودکتان یا اطراف آن، یک برآمدگی را مشاهده کنید، به‌خصوص هنگامی‌که فرزندتان گریه می‌کند.
فتق نافی تنها نوع فتق است که به دلیل قوی‌تر شدن عضلات دیواره‌ی شکم، اغلب تا یک‌سالگی به‌خودی‌خود بهبود می‌یابد. اگر تا یک‌سالگی برطرف نشود ممکن است برای اصلاح آن جراحی لازم باشد.

۴. فتق برشی

فتق برشی پس از جراحی شکمی ممکن است رخ دهد. روده از طریق محل برش یا بافت ضعیف شده‌ی اطراف آن بیرون می‌زند.

۵. بیماری فتق بیضه چیست؟

بیماری فتق بیضه که به عنوان فتق مغبنی با بیضه حبس‌شده نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که بیضه به دلیل فتق در کانال اینگوینال گیر می‌کند. اگر به موقع از طریق جراحی درمان نشود، می‌تواند علت درد بیضه ها، درد شدید، تورم و آسیب احتمالی به کیسه بیضه باشد.

عوارض بیماری فتق چیست؟

در صورت عدم درمان، فتق بزرگ‌تر و دردناک‌تر می‌شود. بخشی از روده می‌تواند در دیواره‌ی شکم به دام بیافتد و باعث انسداد روده، درد شدید، تهوع یا یبوست شود. فتق درمان‌نشده می‌تواند فشار زیادی بر روی بافت‌های اطراف ایجاد کند و باعث تورم و درد ناحیه‌ی اطراف شود.
اگر بخشی از روده که به دام افتاده است، خون کافی دریافت نکند اختناق و خفگی رخ می‌دهد و منجر به مرگ یا عفونت بافت روده می‌شود. فتقی که دچار خفگی شده باشد، تهدیدکننده‌ی حیات است و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد.

عوارض فتق در بارداری

در بارداری، فتق می‌تواند خطراتی مانند احساس ناراحتی، درد دور ناف در بارداری و سختی زیاد در فعالیت‌های روزانه را ایجاد کند. جراحی ممکن است تا پس از زایمان به تعویق بیفتد تا خطرات برای مادر و نوزاد به حداقل برسد.

روش پیشگیری از بیماری فتق چیست؟

نمی‌توان همیشه از ضعف عضلانی که باعث ایجاد فتق می‌شود جلوگیری کرد اما می‌توان میزان فشار روی بدن را کاهش داد. این کار ممکن است در جلوگیری از ایجاد یا بدتر شدن فتق، کمک کند.
نکات پیشگیرانه عبارتند از:

• ترک سیگار
• مراجعه به پزشک در زمان بیماری، برای جلوگیری از ایجاد سرفه‌ی مداوم
• حفظ وزن بدنی سالم
• اجتناب از زور زدن در هنگام دفع مدفوع یا ادرار کردن
• اجتناب از بلند کردن اجسامی که برایتان بیش‌ازحد سنگین هستند.

بیماری فتق چیست؟

آیا شما می‌دانید که فتق چیست و چرا ایجاد می‌شود؟ آیا فتق خطر دارد؟ در مورد علائم، عوارض و نحوه درمان آن چه اطلاعاتی دارید؟ مطالعه این مطلب و مشاوره با یک جراح می‌تواند اطلاعات زیادی در این زمینه در اختیار شما بگذارد!

فتق معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که ارگان داخلی از بدن به علت ضعف و پارگی عضلات یا دیواره بافت اطراف آن جابه‌جا شود و در جایگاه غیرطبیعی قرار گیرد. مثلا در فتق نافی بخشی از روده‌ کوچک از ناحیه ضعیف‌شده دیواره شکمی به بیرون رانده می‌شود و به صورت یک برآمدگی زیر پوست اطراف ناف خود را نشان می‌دهد.

فتق انواع مختلفی دارد که بسیاری از فتق‌ها در ناحیه شکمی ایجاد می‌شوند، اما می‌توانند در قسمت‌های فوقانی ران و کشاله ران نیز ظاهر شوند. علائم فتق معمولا با توجه به نوع آن متفاوت است. از انواع فتق می‌توان به فتق شکمی، فتق بیضه، فتق کشاله ران، فتق رانی و فتق نافی اشاره کرد.

بیشتر انواع فتق خوشبختانه تهدیدکننده زندگی نیستند، اما به خودی خود نیز از بین نمی‌روند. به همین دلیل، در اکثر موارد برای جلوگیری از عوارض خطرناک نیاز به جراحی دارند. عوارض فتق را باید جدی گرفت و به پزشک معالج فتق مراجعه کرد. می توانید با متخصص جراح گفت و گو کنید .

علائم فتق

رایج‌ترین علامت فتق، برجستگی یا برآمدگی در ناحیه آسیب‌دیده است. به عنوان مثال بارزترین علائم فتق اینگوینال این است که در کشاله ران خود یک توده هنگام ایستادن، خم شدن و یا سرفه کردن مشاهده می‌کنید. ناراحتی یا درد در ناحیه اطراف توده نیز ممکن است وجود داشته باشد. معمولا در حالت دراز کشیدن اثرات برآمدگی کمتر می‌شود.

برخی از انواع فتق مانند فتق هیاتال (فتق معده)، می‌تواند علائم مشخص‌تری مانند سوزش سر دل، مشکل در بلع و درد قفسه سینه داشته باشد. قابل ذکر است که در مواردی، فتق هیچ علامتی ندارد. حتی ممکن است ندانید که فتق دارید و در حین معاینه پزشکی برای مشکلی دیگر پزشک متوجه شود.

انواع فتق

چندین نوع مختلف فتق وجود دارد که هرکدام در ناحیه‌ای از بدن خود را نشان می‌دهند. در ادامه به انواع آن اشاره خواهیم کرد.

فتق شکمی

فتق شکمی ممکن است به دلایل مختلفی (مثل ضعف عضلات شکم) در نواحی مختلف شکم بروز کند. مثلا گاهی در اثر جوش‌خوردگی غیرطبیعی بافت محل برش جراحی خود را نشان می‌دهد (فتق شکافی) و در مواردی در اثر تجمع چربی بین ناف و قسمت تحتانی استخوان پستان دیده می‌شود. در اکثر موارد در اثر بیرون‌زدگی روده در زیر ناف مشاهده می‌شود.

در نوزادان اگر دیافراگم به درستی در طی جنینی رشد نکرده باشد؛ ممکن است فتق شکمی به صورت فتق نافی خود را نشان دهد. فاکتورهای خطر متداول در ایجاد فتق شکمی شامل مواردی مانند چاقی، فعالیت شدید و بارداری است.

فتق اینگوینال یا فتق کشاله ران

فتق‌های اینگوینال (فتق مستقیم و غیرمستقیم اینگوینال) هنگامی اتفاق می‌افتند که بافت چربی یا بخشی از روده به داخل کشاله ران (اغلب در کانال اینگوینال) در اثر ضعف عضلات یا پارگی دیواره تحتانی شکم نفوذ کنند. این مورد شایع‌ترین نوع فتق است و عمدتا مردان را درگیر می‌کند. فتق کشاله ران اغلب در اثر پیری و وارد کردن فشار مکرر بر روی شکم بروز می‌کند.

فتق فمورال یا فتق رانی

فتق فمورال هنگامی خود را نشان می‌دهد که بافت چربی یا بخشی از روده به داخل ران نفوذ کند. درصد شیوع آن بسیار کمتر از فتق اینگوینال است و بیشتر از مردان زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فتق رانی نیز در اثر پیری و وارد کردن فشار مکرر بر روی شکم بروز می‌کند.

فتق نافی

فتق نافی هنگامی اتفاق می‌افتد که بافت چربی یا بخشی از روده در نزدیکی ناف نفوذ کند. اگر دهانه شکمی جنین که بند ناف از آن عبور می‌کند پس از تولد به خوبی بسته نشود، این نوع فتق می‌تواند در نوزادان نیز ایجاد شود. بزرگسالان نیز ممکن است تحت تأثیر فشار مکرر بر روی شکم به آن دچار شوند.

فتق هیاتال (فتق معده)

فتق هیاتال هنگامی اتفاق می‌افتد که بخشی از معده با فشار از شکاف دیافراگم به داخل قفسه سینه وارد شود. این نوع فتق ممکن است علائم قابل توجهی نداشته باشد، اگرچه در برخی افراد با دل درد همراه است. دقیقا مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد فتق هیاتال می‌شوند، اما ممکن است در نتیجه ضعف دیافراگم با افزایش سن یا وارد کردن فشار بر روی شکم باشد.

فتق بیضه

همانطور که ذکر شد، کانال اینگوینال در کشاله ران قرار دارد. این کانال در مردان ناحیه‌ای است که از آن طناب اسپرماتیک از شکم به کیسه بیضه عبور می‌کند. طناب اسپرماتیک در اصل بیضه‌ها را نگه می‌دارد. پس از تولد باید بیضه‌ها اندکی از طریق کانال اینگوینال پایین آیند و سپس کانال به طور کامل در پشت آن‌ها بسته شود.

گاهی کانال به درستی بسته نمی‌شود و ناحیه‌ای ضعیف برجای می‌گذارد که در آینده و یا در طی نوزادی در نوزادان پسر ممکن است به صورت فتق بیضه خود را نشان دهد. در ورزشکاران نیز فتق در ناحیه پا در اثر ضعف عضلات پا به دلیل آسیب‌دیدگی ورزشی رخ می‌دهد.

اگر فتق درمان نشود چه اتفاقی می‎افتد؟

تشخیص به موقع علائم فتق و مراجعه به پزشک در صورت مشکوک بودن به این عارضه بسیار مهم است. چرا که فتق به خودی خود از بین نمی‌رود. از آنجایی که فتق در هر ناحیه‌ای باعث توقف خونرسانی به بخشی از اندام یا بافت محبوس‌شده می‌شود؛ معمولا در شرایط اورژانسی بیمار با علائمی مانند حالت تهوع یا استفراغ و تب یا درد ناگهانی مواجه می‌شود.

به عنوان مثال در مورد فتق کشاله ران، در صورت عدم درمان به موقع ممکن است نیاز به جراحی و تخلیه بخش مسدودشده روده باشد. البته درمان فتق به روش جراحی نیز عوارض خاص خود مانند خونریزی، احتمال عفونت و آسیب به عروق و احشای دیگر، احتمال آسیب به بیضه‌ها، درد طولانی مدت در ناحیه برش و احتمال عود دوباره فتق را نیز دارد. اما وقتی اندام محبوس‌شده دچار نارسایی شود، راهی جز جراحی وجود ندارد.

یکی از مهم‌ترین عوارض بعد از عمل فتق کشاله ران یا بیضه این است که بیمار تقریبا برای ۴ تا ۶ هفته امکان انجام فعالیت‌‎های روزانه مانند رانندگی و جابه‌جایی اجسام سنگین را ندارد.

انواع فتق در مردان

در مردان احتمال بروز فتق کشاله ران ٧ برابر بیشتر از زنان است. در کنار آن احتمال بروز همزمان فتق بیضه نیز وجود دارد. اصولا فتق بیضه سمت راست شایع‌تر از فتق بیضه سمت چپ است. به دلایل مختلف، ممکن است آقایان نیز درگیر فتق فمورال یا فتق نافی نیز شوند.

آیا فتق در زنان نیز وجود دارد؟

همانطور که ذکر شد، فتق فمورال در زنان بیشتر مشاهده می‌شود و در صورت مشاهده علائمی مثل درد ناگهانی کشاله ران، درد شدید معده، حالت تهوع، استفراغ و تب باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد. چرا که می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که فتق فمورال یا رانی، روده شما را مسدود کرده است. در این شرایط احتمالا جراح عمل لاپاراسکوپی فتق کشاله ران را در نظر می‌گیرد.

فتق در بارداری

به علت فشاری که بارداری به شکم وارد می‌کند؛ ممکن است عضلات ضعیف‌شده و فتق شکمی در بارداری، فتق نافی یا فتق فمورال بروز کند. ممکن است آن را به صورت یک توده یا برآمدگی زیر پوست مشاهده کنید. همچنین یک درد مرموز، به طور معمول در زمانی که شما فعالیت‌هایی از قبیل عطسه، سرفه و خم شدن حس کنید. اما آیا فتق ناف برای بارداری خطرناک است؟ بستن فتق‌بند موثر است یا خیر؟ آیا بارداری بعد از عمل فتق کشاله ران امکان‌پذیر است یا خیر؟

اگر باردار هستید و فکر می‌کنید فتق دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. چرا که می‌تواند تشخیص دهد که آیا خطرات سلامتی برای شما یا جنین وجود دارد یا خیر. اغلب ترمیم فتق به پس از زایمان موکول می‌شود. با این حال، اگر فتق کوچکی که قبل یا حاملگی وجود دارد بزرگتر شود یا باعث ناراحتی شود؛ ممکن است برای ترمیم آن توصیه به جراحی شود. زمان ترجیحی برای انجام این کار در سه ماهه دوم است.

فتق‌هایی که قبلاً ترمیم شده‌اند ممکن است با حاملگی‌های بعدی دوباره عود کنند؛ زیرا بارداری باعث فشار بر روی عضله شکم می‌شود که ممکن است در اثر سزارین ضعیف شده باشند. حتی خود زایمان سزارین و برش ناشی از آن بر روی شکم و رحم، می‌تواند باعث ایجاد فتق شکافی شود.

انواع فتق در کودکان دختر و پسر

آیا می‌دانید که علائم فتق بیضه در کودکان پسر چیست؟ از جمله علائم فتق بیضه کودکان برآمدگی در ناحیه شکم یا کشاله ران است که ممکن است با ایستادن یا سرفه کردن بزرگ‎تر شود. درمان فتق بیضه در نوزادان معمولا با جراحی امکان‌پذیر است. در نوزادان دختر نیز احتمال بروز فتق رحم وجود دارد. همچنین مواردی از فتق کشاله ران و فتق ران در نوزادان دختر مشاهده شده که علت اکثر آن‌ها نقص مادرزادی است.

طبق آمار، بین ۱۰ تا ۲۵ درصد نوزادان دختر و پسر با فتق ناف متولد می‌شوند. این نوع فتق در نوزادانی که زودرس و یا با وزن کم به دنیا می‌آیند نیز بیشتر دیده می‌شود. علت فتق ناف نوزادان را می‌توان جدا شدن عضلات شکم و یا پارگی قسمتی از دستگاه گوارش (بخصوص روده) دانست. اگر کودک شما فتق نافی داشته باشد، احتمالا هنگام گریه یا سرفه بیشتر متوجه آن می‌شوید.

معمولا فتق نافی در کودکان بدون درد است؛ اما در مواقعی با کج‌خلقی و بی‌اشتهایی کودک همراه است. هنگامی که علائمی مانند درد، استفراغ یا تورم در محل فتق ایجاد شد، باید به دنبال فوریت‌های پزشکی باشید. فتق‌های نافی معمولاً وقتی کودک ۱ یا ۲ ساله است از بین می‌روند. با این حال، اگر تا ۵ سالگی از بین نرود، می‌توان از جراحی برای ترمیم آن استفاده کرد.

روش‌های درمانی انواع فتق

اگرچه تنها درمان موثر برای انواع فتق، ترمیم جراحی است؛ با این حال، نیاز یا عدم نیاز به عمل جراحی به اندازه فتق و شدت علائم شما بستگی دارد. مواردی وجود دارد که جراح تشخیص می‌دهد که نیاز به جراحی نیست و فقط مراعات کردن و بستن فتق‌بند برای کمک به عضلات ضعیف‌شده و ثابت ماندن فتق کافی است؛ بخصوص در مورد فتق‌های کشاله ران و بیضه.

اگر فتق هیاتال دارید، داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند می‌توانند ناراحتی شما را برطرف کرده و علائم را بهبود بخشند. در حال حاضر انواع مختلفی از جراحی‌ها برای ترمیم فتق وجود دارد (جراحی باز یا جراحی لاپاراسکوپی فتق) و جراح می‌تواند در مورد اینکه کدام یک از آن‌ها بر اساس ماهیت فتق، علائم و سلامت کلی شما برای شما مناسب‌تر است؛ مشاوره بدهد.

جراحی لاپاراسکوپی فتق

اگر قبلا جراحی شکم داشته‌اید و یا الان تحت شرایط درمانی خاصی هستید؛ ممکن است به تشخیص پزشک کاندید مناسبی برای جراحی باز فتق نباشید و بهتر است جراحی لاپاراسکوپی انجام دهید.

این نوع جراحی با درد و ناراحتی کمتر برای بیمار همراه است و به همین دلیل بیمار می‌تواند سریع‌تر به کار و فعالیت‌های روزمره خود بازگردد. چرا که در طی آن به جای یک برش طولانی، با ایجاد برش‌های کوچک و به کمک دستگاه لاپاراسکوپ متصل به میکروسکوپ، پارگی‌های دیواره عضلات ترمیم می‌شوند.

درمان فتق در طب سنتی

از نظر متخصصان طب سنتی تغییر سبک زندگی و مراعات بهترین راه درمان فتق است. علاوه بر مصرف داروهای گیاهی، اخیرا درمان فتق دیسک کمر با طب سوزنی نیز رایج شده است. متخصصان طب سنتی پذیرش ۲۴ می‎توانند اطلاعات دقیق‌تری در این زمینه در اختیار شما بگذارند.

درمان گیاهی فتق

طبق تجربه، مصرف روزانه دو قاشق چایخوری سرکه سیب با عسل یا تخم شوید آسیاب‌شده در آب گرم و یا دمنوش‌های دارچین، شیرین‌بیان، بابونه و گل ختمی به صورت ناشتا، در کاهش علائم و درمان گیاهی باد فتق بیضه بسیار موثر است. چرا که همگی دارای خاصیت ضدالتهابی هستند. معمولا با توجه به اینکه نوزاد نمی‌تواند انواع داروهای گیاهی را مصرف کند؛ درمان گیاهی فتق ناف نوزاد با مالیدن روغن‎های اساسی مثل وغن بادام شیرین انجام می‌‎شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

از آنجایی که فتق باعث توقف خونرسانی به بخشی از اندام یا بافت محبوس‌شده می‌شود؛ ممکن است علاوه بر احساس یک توده یا برآمدگی در زیر پوست، درد ناگهانی و شدید در ناحیه‌ای از بدن بخصوص کشاله ران، ران، اطراف ناف، زیر سینه و اطراف بیضه احساس کنید. پس اگر فکر می‌کنید فتق دارید ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید. در صورت لزوم ممکن است شما را برای جراحی به جراح متخصص ارجاع دهد.

فتق معمولا در ناحیه شکم اتفاق می افتد و زمانی‌ که لایه ‌های درونی‌ عضلات شکمی ضعیف شده باشند فشار وارده به آنها منجر به پارگی یا کشیدگی بیش از حد انها می شود که در این حالت باعث تورم یا بیرون زدگی می شود که به آن فتق می گویند.

فتق چیست؟

بطور کلی فتق به بیرون زدگی یا خارج شدن هر چیزی از جای اصلی خود در بدن گفته می شود. به عبارتی دیگر تغییر محل اعضایی از بدن به حفره یا بافت مجاور که موجب تورم یا پارگی شود را فتق می گویند. هر جایی که جداره بافت نگه دارنده یک اندام ضعیف باشد فتق می تواند اتفاق بیافتد. فتق می تواند در هر جایی اتفاق بیافتد. فتق ممکن است ایجاد دردهای بسیار شدید شکمی کند و با بروز مشکلات جدی دیگر ممکن است نیاز به جراحی اورژانس پیدا کنید. هم زنان و هم مردان ممکن است دچار فتق شوند.

فتق مزمن معولا در ناحیه شکمی رخ می دهد، همچنین فتق می تواند در ران بالا، ناف شکم و ناحیه کشاله ران دیده شود. شما ممکن است به طور مادرزادی با فتق به دنیا بیایید و یا بعدا به آن مبتلا شوید. اکثر فتق ها تهدید کننده ی زندگی نیستند، فتق خود به خود از بین نمی رود و با گذشت زمان بهتر نمی شود. گاهی اوقات آنها می توانند جراحی را برای پیشگیری از عوارض بالقوه خطرناک انجام دهند.

انواع فتق

شایع ترین فتق ها عبارتند از:

فتق کشاله ران یا اینگوینال: به شکل بر آمدگی در کشاله ران یا کیسه بیضه ظاهر می شود. این نوع فتق در مردان شایع تر از زنان است… این فتق ها هنگامی رخ می دهد که روده ها از طریق یک نقطه ضعف یا پریشانی در دیواره شکمی پایین، اغلب در کانال ورودی، نفوذ کنند.

فتق رانی: به صورت بر آمدگی در قسمت بالایی ران ایجاد می شود. این نوع در زنان شایع تر از مردان است.

فتق شکافی: در محل بخیه مر بوط به جراحی شکمی ایجاد می شود.

فتق نافی: معمولا در کودکان و نوزادان زیر ۶ ماه رخ دهد. بر آمدگی اطراف منطقه ناف است. در صورتی که عضلات در خط وسط کاملا بسته نباشند رخ می دهد.

فتق اطراف ناف: در اطراف ناف و بیشتر در خانم ها دیده می شود.

علت ایجاد فتق

علت ایجاد فتق ترکیبی از ضعف عضلات و فشار است. بسته به علت آن، فتق ممکن است به سرعت یا در مدت زمان طولانی توسعه یابد. به طور طبیعی دیواره شکم دارای مناطقی است که احتمال ضعیف شدن آنها می رود. هر کس در هر سنی ممکن است به فتق دچار شود. بیشتر موارد فتق در کودکان مادرزادی است. در بزرگسالان، یک ضعف طبیعی یا فشار ناشی از بلند کردن جسم سنگین، سرفه مداوم، مشکل در اجابت مزاج یا دفع ادرار باعث می شود دیواره شکم ضعیف شده یا گسسته شود.

علل ضعف عضلانی

• علل رایج ضعف عضلانی عبارتند از:
• شکست دیواره شکم
• نقص مادرزادی عضلات
• سن
• سرفه مزمن
• آسیب وارده در اثر جراحی

عواملي كه بدن شما را تحت فشار قرار مي دهند و ممكن است باعث فتق شوند، به خصوص اگر عضلات شما ضعيف باشند، عبارتند از:

• حاملگی است که بر شکم شما فشار می آورد
• داشتن یبوست، باعث ایجاد فشار در هنگام حرکت روده می شود
• بلند کردن وزنه سنگین
• آبسه شکمی
• افزایش ناگهانی وزن
• جراحی
• سرفه مداوم یا عطسه

آیا شما در معرض خطر فتق هستید؟

علت ایجاد فتق و فاکتورهایی که خطر ابتلا به فتق را افزایش می دهد عبارتند از:

• سابقه فامیلی یا خانوادگی
• اضافه وزن یا چاق بودن
• سرفه مزمن
• یبوست مزمن
• سیگار کشیدن که می تواند موجب سرفه مزمن شود
• شرایطی مانند فیبروز کیستیک همچنین می تواند به طور غیر مستقیم خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد. فیبروز کیستی عملکرد ریه ها را کاهش می دهد، باعث سرفه مزمن می شود.

علائم و نشانه های فتق

شایع ترین علامت فتق یک عضله یا توده بیرون آمده در ناحیه آسیب دیده است. شاخص ترین علائم فتق عبارتند از:

• درد در ناحیه کشاله ران که با خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین بدتر می شود.
• یک توده یا بر آمدگی درد ناک در کشاله ران یا ناحیه شکمی
• یک توده دردناک در ناحیه بیضه
• احساس سنگینی در شکم
• سوزشیا احساس درد در محل زخم
• درد قفسه سینه
• مشکل بلعیدن
• درد شکمی

چگونه فتق تشخیص داده می شود؟

تشخیص فتق معمولا ساده است: شما ممکن است یک برآمدگی زیر پوست را احساس کنید یا ممکن است هنگام بلند کردن اشیاء سنگین، سرفه کردن، زور زدن هنگام دفع ادرار یا اجابت مزاج و یا موقع نشستن یا ایستادن طولانی مدت درد احساس کنید. درد ممکن است شدید باشد یا درد خفیفی که در طول روزشدت پیداکند.  علاوه بر معاینه فیزیکی پزشک ممکن است برخی ازآزمایشات از جمله: سونوگرافی، اشعه ایکس باریم و آندوسکوپی را برای تشخیص علت ایجاد فتق درخواست کند.

درمان فتق

تقریبا همه فتق ها نیاز به جراحی دارند، ترجیحا قبل از اینکه عوارض جدی رخ بدهد. این که آیا نیاز به درمان دارید بستگی به اندازه فتق و شدت علائم شما است. گزینه های درمان برای فتق عبارتند از تغییر سبک زندگی، مصرف دارو یا جراحی.

تغییر سبک زندگی

تغییرات غذایی اغلب ممکن است علائم فتق را از بین برد، اما فتق را از بین نمی برد. از وعده های غذایی بزرگ یا پر خوری اجتناب کنید. وزن بدن خود را در محدوده سالم نگه دارید. برخی تمرینات ممکن است به تقویت عضلات اطراف شکم کمک کنند که ممکن است بعضی علائم را کاهش دهد. با این حال، تمرینات انجام شده به درستی می تواند فشار را در این ناحیه افزایش دهد و در واقع باعث ایجاد فتق بیشتر شود. اگر این تغییرات ناراحتی شما را از بین نبرد، ممکن است جراحی برای اصلاح فتق مفید باشد.

درمان داروی

برخی از مسکن ها می توانند ناراحتی شما را بهبود ببخشند.

عمل جراحي

اگر فتق شما در حال افزایش است یا باعث درد می شود، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که عمل جراحی را انجام دهد. فتق می تواند با جراحی باز یا لاپاروسکوپی انجام شود.

عوارض احتمالی فتق

اگر فتق درمان نشود، جریان خون به آن سمت از عضوی که بیرون زده است نمی رسد و جریان خون متوقف می شود، امکان دارد انسداد روده همراه با تب، درد شکمی شدید، استفراغ و شوک شود. بخشی از روده شما می تواند در دیواره شکم به دام افتاده باشد. این حالت می تواند حرکت روده شما را مختل کند و باعث درد شدید، حالت تهوع یا یبوست شود. فتق بی درمان نیز می تواند فشار زیادی بر روی بافت های اطراف ایجاد کند. این حالت باعث تورم و درد در ناحیه اطراف آن شود.

جلوگیری از فتق

شما نمی توانید از ضعف عضلانی که علت ایجاد فتق است، جلوگیری کنید. با این حال، شما می توانید میزان فشار بر روی بدن خود را کاهش دهید. این کار ممکن است به شما در جلوگیری از فتق کمک کند یا از افزایش شدت فتق جلوگیری کنید. نکات پیشگیرانه از فتق عبارتند از:

• سیگار نکشید
• حفظ وزن بدن سالم
• اجتناب از تنش در طی حرکات روده یا ادرار کردن
• بلند نکردن اجسام سنگین
• اجتناب از افزایش وزن

مهم است که علائم اولیه فتق را تشخیص دهیم. فتق بی درمان نخواهد بود. با این حال، با تغییرات اولیه در زمینه مراقبت های پزشکی یا شیوه زندگی، می توانید اثرات فتق را به حداقل برسانید و از عواقب تهدید کننده زندگی مانند انسداد روده ای اجتناب کنید.