تشنج مغزی و عصبی چیست؟

تشنج به دلیل فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز اتفاق می‌افتد. این عارضه ممکن است در موارد شدید موجب از دست دادن هوشیاری و حملات ناگهانی، مانند تکان‌های غیرقابل کنترل در بدن گردد.

اختلال تشنج مغزی معمولا به‌ طور ناگهانی اتفاق می‌افتد. مدت و شدت تشنج می‌تواند متفاوت باشد، اما اغلب اوقات در حدود ۳۰ ثانیه طول می‌کشد. تشنج در مغز ممکن است تنها یک‌ بار در فرد رخ دهد. اما چنانچه به‌ طور مکرر رخ دهد، صرع نامیده می‌شود.

در این زمان ارجاع به یک متخصص مغز و اعصاب به‌ منظور ارائه درمان مناسب ضروری است. پزشک ممکن است درمان دارویی یا عمل جراحی تجویز کند.

علائم تشنج مغزی شدید چیست؟

همان‌طور که گفته شد علت تشنج تغییر در فعالیت الکتریکی مغز است. این تغییر می‌تواند به ایجاد علائم چشمگیر و قابل‌‌توجه‌ای منجر شود و یا ممکن است هیچ علائمی در پی نداشته باشد. علاوه بر این علائم تشنج در بزرگسالان نسبت به تشنج در کودکان متفاوت است.

علائم تشنج شدید و خفیف باهم تفاوت دارند. تشنج مغزی شدید معمولا همراه با تکان‌های شدید و از دست دادن کنترل است. علائم تشنج خفیف می‌توانند حاکی از یک بیماری خطرناک باشد، بنابراین شناخت آن‌ها نیز از اهمیت برخوردار است.

از آنجایی‌که برخی از انواع تشنج می‌توانند منجر به آسیب شده و یا حاکی از وجود یک بیماری اساسی در بدن باشند. درمان این عارضه در صورت وجود از اهمیت بسیاری برخوردار است.

انواع تشنج در بزرگسالان و کودکان

کارشناسان تشنج را به دو دسته کلی تقسیم می‌کنند:

• تشنج گسترده
• تشنج کانونی

تشنج گسترده

تشنج های گسترده کل مغز را درگیر می‌سازند. زیرشاخه‌های شایع این نوع تشنج عبارت‌اند از:

• تونیک کلونیک (صرع بزرگ)
• تشنج غائب (صرع کوچک)
• تشنج‌های ناشی از تب
• اسپاسم‌های دوران نوزادی

تونیک کلونیک (صرع بزرگ)

این نوع از تشنج شایع‌ترین نوع تشنج گسترده است. دست‌ها و پاها سفت و لَخت می‌شوند، و فرد ممکن است برای مدت کوتاهی قادر به نفس کشیدن نباشد. سپس اندام‌های بدن دچار پرش می‌شوند. سر نیز ممکن است به اطراف حرکت کند.

تشنج غائب (صرع کوچک)

در این نوع تشنج فرد هوشیاری خود را تا حدی از دست می‌دهد. این نوع تشنج مغزی در کودکان در مقایسه با بزرگسالان بیشتر رخ می‌دهد. تشنج غائب، به‌ طور معمول تنها چند ثانیه طول می‌کشد.

تشنج ناشی از تب

تشنج در اثر تب بالا در کودکان به دلیل تب ناشی از عفونت رخ می‌دهد. تشنج به علت تب ممکن است چند دقیقه طول بکشند اما معمولا بی‌ضرر است.

اسپاسم‌های دوران نوزادی

این نوع از تشنج معمولا در سن ۴ سالگی متوقف خواهد شد. بدن کودک به‌ طور ناگهانی سفت می‌شود و سرش به جلو حرکت می‌کند. بسیاری از کودکانی که این نوع از تشنج را تجربه می‌کنند، در مراحل بعدی زندگی به صرع مبتلا می‌شوند.

تشنج کانونی

این نوع از تشنج مغزی در نقطه خاصی از مغز آغاز می‌شود و ممکن است به کل مغز انتشار یابد. تشنج کانونی که به آن تشنج محدود نیز گفته می‌شود، به دو نوع تقسیم می‌شوند:

• تشنج کانونی همراه با هوشیاری یا ساده
• تشنج کانونی همراه با عدم هوشیاری یا پیچیده

تشنج کانونی همراه با هوشیاری یا ساده

در این نوع از تشنج هوشیاری فرد حفظ می‌شود. مدت زمان تشنج بسیار کوتاه (معمولا کمتر از ۲ دقیقه) است. در هنگام وقوع این نوع از تشنج فرد ممکن است قادر باشد به افراد واکنش نشان دهد و یا این توانایی را از دست بدهد.

تشنج کانونی همراه با عدم هوشیاری یا پیچیده

این نوع از تشنج می‌تواند منجر به بیهوشی فرد گردد. همچنین فرد ممکن است نا آگاهانه اقداماتی چون خوردن لب‌ها، جویدن، حرکت دادن پاها یا ضربه به لگن را انجام دهد.

علت تشنج و قفل شدن دهان

دلایل تشنج اغلب ناشناخته است. عوامل بسیاری می‌توانند در ایجاد تشنج نقش داشته باشند، ازجمله:

• سکته مغزی
• سرطان
• تومورهای مغزی
• آسیب‌های سر
• عدم تعادل الکترولیت
• قند خون بسیار پایین
• صداهای تکراری یا نورهای چشمک‌زن، مانند بازی‌های ویدئویی
• برخی از داروها، مانند داروهای ضدویروسی و داروهای آسم
• ترک برخی از داروها مانند قرص زاناکس، مواد مخدر یا الکل
• مصرف مواد مخدر مانند کوکائین و هرویین
• عفونت‌های مغزی، مانند مننژیت

علت تشنج و قفل شدن دهان

علائم تشنج عصبی مغزی چگونه است؟

علایم و نشانه های تشنج بسته به بخشی از مغز که تحت تأثیر جریان الکتریکی قرار گرفته است، تا حد زیادی متفاوت می‌باشد. چنانچه بخش کوچکی از مغز درگیر شده باشد، فرد ممکن است تنها بو یا مزه عجیبی را احساس کند. در موارد دیگر، فرد ممکن است دچار توهم یا تشنج شده و یا سطح هوشیاری او کاهش یابد.

علائم تشنج عصبی مغزی

علائم تشنج مغزی عبارتند از:

• از دست دادن هوشیاری، که با گیجی همراه است.
• اسپاسم‌های عضلانی غیر قابل‌ کنترل
• کف کردن دهان یا سرازیر شدن آب دهان
• افتادن
• مزه عجیب در دهان
• دندان قروچه
• گاز گرفتن زبان
• حرکات ناگهانی و سریع چشم
• ایجاد صداهای غیرمعمول مانند خرخر
• از دست دادن کنترل مثانه یا عملکرد روده
• تغییرات ناگهانی در خلق‌وخوی

اقداماتی که جهت تشخیص تشنج مغزی انجام می‌شود

پزشک به منظور تشخیص علت تشنج در فرد به بررسی موارد زیر می‌پردازد:

• در ابتدا پزشک به بررسی سابقه بیمار، شامل سابقه خانوادگی تشنج می‌پردازد.
• اطلاعاتی در مورد حرکات رفتاری بیمار قبل، در طول، و بعد از حمله تشنج جمع‌آوری می‌کند.
• معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.

تست های تشخیص تنشنج عبارت‌اند از:

• الکتروانسفالوگرام برای تشخیص هرگونه اختلال الکتریکی غیرعادی در مغز و کمک به پیش‌بینی تشنج‌های بعدی
• آزمایش‌های تصویربرداری مغز مانند ام آر آی یا سی تی اسکن برای کمک به دستیابی به یک علت قابل‌ درمان
• بزل کمری (تخلیه مایع نخاعی) چنانچه پزشک به یک علت عفونی مانند مننژیت مشکوک باشد

روش های درمان تشنج مغزی

درمان مناسب تشنج به نوع تشنج و عامل ایجادکننده تشنج بستگی دارد. متخصص مغز و اعصاب از بسیاری از درمان‌های تشنجی استفاده می‌کند از جمله:

• درمان دارویی
• جراحی
• تحریک عصب واگ

درمان دارویی تشنج مغزی

اگر تشنج فرد ناشی از عفونت مغز باشد، درمان عفونت باید مانع از حملات تشنج بعدی گردد. به همین ترتیب، چنانچه علت تشنج فرد یک اختلال روان‌شناختی مانند استرس باشد، درمان مشکلات روحی باید به درمان تشنج منتهی گردد.

چنانچه فرد مبتلابه صرع باشد و یا تشنج ناشی از سکته مغزی یا تومور و یا هر نوع آسیب مغزی دائمی باشد، ممکن است بیمار به مصرف یک یا چند داروی ضد تشنج که به داروهای ضد انعقادی معروف هستند، نیاز داشته باشد.

داروهای ضد تشنج

داروهای ضد تشنج موجب پیشگیری یا کاهش تعداد یا شدت تشنج در افراد می‌شود. پزشکان مصرف دارو را تا زمانی که بیمار حداقل دو حمله تشنج را تجربه نکرده باشد، توصیه نمی‌کنند، زیرا باید اطمینان حاصل شود که تشنج اول یک رویداد غیر مرتبط با تشنج نبوده است.

بااین‌وجود، چنانچه فرد در معرض خطر ابتلا به تشنج دوم یا آسیب مرتبط با تشنج باشید، ممکن است پزشک پس از وقوع تنها یک تشنج داروی ضد تشنج را تجویز نماید.

شروع زودهنگام درمان با داروهای ضد تشنج خطر ابتلا به تشنج را کاهش داده و به‌طورکلی فرآیندی ایمن است. بااین‌حال، بسیاری از افراد مایل به مصرف روزانه دارو نمی‌باشند، و داروهای ضد تشنج می‌توانند عوارض تشنج جانبی ایجاد کرده و با خطراتی خاص همراه باشند. در مورد گزینه‌های آغاز مصرف داروی تشنج با پزشک خود مشورت نمایید.

درمان تشنج از طریق جراحی

جراحی برای بیمارانی انجام می‌شود که تشنج مغزی آن‌ها با داروهای ضد تشنج قابل‌ درمان نمی‌باشد. در طول جراحی متخصص مغز و اعصاب بخش خاصی از مغز که باعث تشنج می‌شود را برمی‌دارد.

متخصص مغز و اعصاب در مورد نیاز به جراحی شما را آگاه خواهد ساخت.

تحریک عصب واگ

داروهایی که به عنوان داروهای ضد تشنج عصبی یا مغزی نامیده می‌شوند برای اکثر افراد موثر واقع می‌شوند. اما بدن برخی از افراد به این داروها واکنش نشان نمی‌دهد یا عوارض جانبی را تحمل نمی‌کنند.

در این موارد جراحی برای برداشتن بخشی از مغز که موجب بیماری تشنج می‌شود یک گزینه است. اما همه افراد نباید در معرض جراحی تشنج قرار گیرند. اینجاست که تحریک عصب واگ یک گزینه خوب محسوب می‌شود.

تحریک عصب واگ

متخصصین مغز و اعصاب آگاه هستند که عصب واگ مسیر مهمی به مغز فرد است. آن‌ها بر این گمان هستند که تحریک عصب، انرژی الکتریکی را به ناحیه وسیعی از مغز ارسال می‌کند. این کار فعالیت غیرطبیعی مغز که موجب تشنج می‌گردد، را با اختلال مواجه می‌سازد.

تئوری دیگر بیانگر آن است که تحریک عصب موجب می‌شود که مغز مواد شیمیایی خاصی را ترشح کند که باعث کاهش تشنج می‌گردد، اما می‌تواند عصب یا عروق خونی مجاور ازجمله شاهرگ و رگ گردنی را در معرض آسیب قرار دهد.

علاوه بر این، تمامی جراحی‌ها با خطراتی چون عفونت، خونریزی یا واکنش آلرژیک به داروهای بیهوشی همراه هستند.

عوارض تحریک عصب واگ

تحریک عصب واگ نیز با عوارض جانبی همراه است. شایع‌ترین این عوارض عبارت‌اند از گرفتگی سینه، سرفه، خارش یا سوزش در گردن و اختلالات بلع. این عوارض معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که عصب تحریک شود. عوارض جانبی به‌ طور کلی خفیف بوده و با گذشت زمان برطرف می‌شوند.

نکاتی جهت پیشگیری از تشنج

تشنج ها می‌توانند به دلایل مختلف رخ دهند و اغلب قابل‌ پیشگیری هستند. در زیر به نکاتی که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری تشنج را کاهش دهد، اشاره شده است:

• یک برنامه خواب منظم را ترتیب داده و از آن پیروی کنید.
• مدیریت استرس و تکنیک‌های ایجاد آرامش را بیاموزید.
• از مصرف مواد مخدر و الکل اجتناب کنید.
• تمام داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
• از قرار گرفتن در معرض نور، چراغ‌های چشمک‌زن و سایر محرک‌های بصری اجتناب کنید.
• تا حد امکان از تماشای تلویزیون و کار با رایانه اجتناب کنید.
• از بازی‌های ویدئویی اجتناب کنید.
• یک رژیم غذایی سالم را دنبال کنید.