آلانین آمینوترانسفراز یا ALT که با نام SGPT (ترانس‌آمیناز گلوتامیک-پیروویک سرم) نیز شناخته می‌شود، آنزیمی است که توسط سلول‌های کبدی ساخته و ذخیره می‌شود و اندازه‌گیری آن در آزمایش خون می‌تواند آسیب سلول‌های کبدی را به ما نشان دهد. در ادامه به بررسی عملکرد این آنزیم،‌ علل افزایش یا کاهش و نیز رنج نرمال و طبیعی آن می‌پردازیم و به سؤالات شما پیرامون سطح ALT در آزمایش خون و اقدامات لازم برای کاهش آن پاسخ می‌دهیم.

ALT یا SGPT در آزمایش خون چیست؟

ALT یا آلانین آمینوترانسفراز که با نام SGPT نیز شناخته می‌شود یک نوع آنزیم است که توسط سلول‌های کبدی ساخته شد و در آن‌ها ذخیره می‌شود.

کبد یکی از ارگان‌های بسیار مهم بدن است که وظیفه اصلی آن تولید و ترشح پروتئین‌های خون و حذف مواد سمی از خون است. به سلول‌های اصلی کبد که وظیفه‌ی تولید و ترشح پروتئین‌های مختلف را برعهده دارند، هپاتوسیت (Hepatocyte) گفته می‌شود. این سلول‌ها با داشتن آنزیم‌های مختلف، می‌توانند در روند تولید پروتئین‌ها و سم‌زدایی از خون دخالت کنند. یکی از این آنزیم‌ها ALT یا SGPT است که بطور طبیعی در سلول‌های کبدی ذخیره شده است و در روند متابولیسم سلول‌های کبدی مختلف نقش مهمی ایفا می‌کند.

علت افزایش ALT یا SGPT در خون چیست؟

آسیب به سلول‌های کبدی یا هپاتوسیت‌ها می‌تواند باعث آزاد شدن محتوای آن‌ها به درون خون شود. یکی از موادی که در این سلول‌ها ذخیره شده است،‌ ALT می‌باشد. لذا با آسیب سلول‌های کبدی، مقادیر زیادی ALT به درون خون آزاد می‌شود و سطح ALT یا همان SGPT در خون افزایش می‌یابد.

پس بطور کلی می‌توان گفت که آسیب سلول‌های کبدی (هپاتوسیت‌ها) علت اصلی افزایش ALT در خون است.

عواملی که باعث آسیب به سلول‌های کبدی می‌شوند

سلول‌های کبدی در برابر آسیب‌های محیطی بسیار هستند. مهم‌ترین عواملی که می‌توانند باعث آسیب به این سلول‌ها شوند عبارتند از:

• عوامل عفونی: نظیر ویروس‌ها (ویروس هپاتیت A، B، C، D و E، ویروس‌های EBV، CMV و…)، انگل‌ها و بعضی باکتری‌ها
• داروها: بسیاری از داروها نظیر استامینوفن،‌ ایزونیازید، ریفامپین، ایزوترتینوئین و… می‌توانند بصورت وابسته یا غیروابسته به دوز و یا بصورت ایدیوسینکراتیک باعث آسیب به سلول‌های کبدی شوند.
• سموم: انواع سموم نظیر سم‌مار، آرسنیک و… .
• بیماری‌های وراثتی و اتوایمیون (خودایمنی): بیماری‌هایی نظیر بیماری ویلسون، کمبود آلفا-۱ آنتی‌تریپسین، هموکروماتوز، هپاتیت اتوایمیون (هپاتیت خود‌ایمنی)، کلانژیت اسکلروزان اولیه (PSC)، سیروز صفراوی اولیه (PBC) و… .
• شوک کبدی: هر عاملی که باعث کاهش خون‌رسانی به کبد شود نظیر عمل‌های جراحی بزرگ، خون‌ریزی‌های شدید، سکته قلبی و… می‌تواند باعث مرگ هپاتوسیت‌ها و افزایش ALT در آزمایش خون گردد.
• الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند با آسیب مزمن هپاتوسیت‌ها همراه باشد.
• هپاتیت ناشی از کبدچرب غیرالکلی: حتی افرادی هم که الکل مصرف نمی‌کنند ممکن است در معرض ابتلا به کبد چرب و التهاب کبدی و در نتیجه آسیب به سلول‌های کبدی باشند.
• دارو‌های گیاهی و دمنوش‌ها: یکی از شایع‌ترین علل آسیب‌های کبدی و کلیوی مخصوصا در ایران، استفاده از دمنوش‌های گیاهی و قارچ‌هایی نظیر قارچ گانودرما می‌باشد که بسیاری از این بیماران متاسفانه کاندید پیوند کبد می‌شوند.

آزمایش ALT یا SGPT در چه کسانی باید انجام شود؟

همانطور که گفته شد افزایش ALT خون نشان دهنده‌ی آسیب به سلول‌های کبدی است. لذا پزشک این آزمایش را برای کسانی درخواست می‌کند که شک به آسیب کبدی داشته باشد (بررسی آنزیم‌های کبدی در افراد بی‌علامت). همچنین در بعضی از موارد باید بصورت دوره‌ای این آنزیم چک شود. مثلا کسانی که داروهایی نظیر ایزونیازید یا ایزوترتینوئین مصرف می‌کنند باید بصورت دوره‌ای این آنزیم در کنار آنزیم AST چک شود تا در صورت افزایش آن‌ها،‌ داروها به سرعت قطع گردند.

علائم نشان دهنده‌ی آسیب کبدی

از جمله علائمی که پزشک با دیدن آن‌ها به آسیب کبدی شک می‌کند عبارتند از:

• خستگی مفرط مخصوصا بعد از فعالیت
• زردی (یرقان)
• مدفوع کم‌رنگ یا بی‌رنگ (آکولیک)
• ادرار پررنگ (به رنگ چایی یا کولا)
• درد‌های ناحیه فوقانی شکم که معمولا بعد از غذا تشدید می‌شوند.
• حساسیت به لمس در ناحیه فوقانی شکم

نحوه انجام آزمایش خون ALT

برای انجام آزمایش ALT نیازی به ناشتا بودن نیست. این آزمایش هم مانند سایر آزمایشات خونی انجام می‌شود. ابتدا محل خون‌گیری با الکل ضدعفونی شده و در صورتی که ورید‌های دست مشخص نباشند از یک باند یا لیگاتور برای بستن قسمت فوقانی بازو استفاده می‌شود. نمونه خون مستقیما از ورید گرفته شده و به آزمایشگاه ارسال می‌گردد.

آیا خون‌گیری خطرناک است و عارضه‌ای دارد؟

خیر، خون‌گیری معمولا خطری برای فرد ندارد. ممکن است محل خون‌گیری اندکی کبود شود و یا خونریزی کند که مهم نیست و معمولا پس از چند روز خود به خود جذب شده و از بین می‌رود. در صورتی که قبل از ورود سوزن به رگ، محل به خوبی ضدعفونی نشده باشد ممکن است عفونت رخ دهد، هرچند که شایع نیست.

تفسیر جواب آزمایش خون ALT یا SGPT

مقادیر یا رنج نرمال و طبیعی ALT یا SGPT در خون

آنزیم ALT بطور طبیعی در کبد ذخیره شده است و نباید در خون وجود داشته باشد. میزان طبیعی آن در خون بین ۱۰ تا ۴۰ واحد در لیتر (U/L) است. این مقدار ممکن است بر اساس سن و جنس اندکی متفاوت باشد، لذا حتما باید توسط پزشک، و بر اساس تشخیصی که گذاشته شده است تفسیر گردد.

در بعضی مقالات مقدار طبیعی AST و ALT، در خانم‌های بالغ بین ۱۹ تا ۲۵ و در مردان بالغ بین ۲۹ تا ۳۳ واحد در لیتر در نظر گرفته شده است.

همچنین سطح نرمال و طبیعی این آنزیم‌ها در کودکان پسر، بین ۱۷ تا ۲۱ و در کودکان دختر، ۱۴ تا ۲۰ واحد در لیتر گزارش شده است.

افزایش ALT یا SGPT در آزمایش خون

آسیب سلول‌های کبدی باعث آزاد شدن مقادیر فراوانی ALT به درون خون می‌شود. لذا مقادیر بیشتر از ۴۰ واحد در لیتر (U/L) غیرطبیعی در نظر گرفته می‌شود. هر چند که در آسیب‌های حاد و شدید کبدی معمولا مقدار ALT به بیش از ۸ برابر و در بعضی موارد به بیش از ۲۵ برابر نرمال می‌رسد و عملا زمانی می‌توان با اطمینان آسیب کبدی را شناسایی کرد که حداقل میزان افزایش ALT در آزمایش خون بیشتر از ۸ برابر طبیعی باشد.

چگونه میزان ALT خون را کاهش دهیم؟

پزشک بر اساس تشخصی که در نظر دارد برای شما این آزمایش را درخواست کرده است. لذا در ابتدا باید به توصیه‌های پزشکتان جهت بهبود آسیب کبدی گوش کنید.

مهم‌ترین اصل درمانی در آسیب‌های کبدی آن است که عامل زمینه‌ای که باعث ایجاد آسیب شده است شناسایی و رفع گردد. بیماری‌‌های ویروسی معمولا خود محدود شونده هستند و بدون درمان بهبود می‌یابند. اگر علت افزایش ALT داروها باشند باید دارو فورا قطع شود و سطح آنزیم‌ها بطور دوره‌ای چک شود. اگر بیماری‌های وراثتی یا اتوایمیون علت افزایش آنزیم‌های کبدی باشد معمولا درمان مشخصی ندارند.

ارتباط کبد چرب و افزایش ALT در آزمایش خون

کبد چرب ممکن است با ایجاد التهاب کبدی باعث افزایش ALT یا SGPT خون شود. لذا درمان کبد چرب با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی در این بیماران ضروری است. معمولا میزان افزایش ALT در این بیماران زیاد نیست و به بیشتر از ۴ برابر میزان رنج نرمال نمی‌رسد.

جمع بندی: ALT یا SGPT در آزمایش خون

آلانین آمینوترانسفراز یا ALT که با نام SGPT نیز شناخته می‌شود یک آنزیم کبدی است که در سلول‌‌های کبد یا هپاتوسیت‌ها ذخیره شده است. زمانی که این سلول‌ها آسیب ببینند، این آنزیم به درون خون آزاد می‌شود و در آزمایش خون مقدار آن افزایش می‌یابد. آسیب‌ سلول‌های کبدی ممکن است علل مختلفی داشته باشد، اما مهم‌ترین علت آن عوامل عفونی نظیر ویروس‌ها و دارو‌های مختلف می‌باشد. مقدار رنج نرمال ALT در آزمایش خون بین ۱۰ تا ۴۰ واحد در لیتر است. کاهش ALT خون وابسته به رفع عامل زمینه‌ای است.