اگزمای انگشت (Fingertip Eczema) یک بیماری پوستی بوده که می تواند نوک انگشتان دست و پا را درگیر کند و باعث ایجاد ترک و پوسته ریزی سر انگشتان شود. اگزمای سر انگشتان با ترک خوردگی و سوزش نوک انگشت خود را نشان می دهد. در ادامه به بررسی علائم، تشخیص و درمان این اگزما می پردازیم.

اگزمای نوک انگشتان چیست؟

اگزمای نوک انگشتان همانطور که از اسمش پیداست، محدود به سر انگشتان است و در این بیماری یک یا چند انگشت می توانند درگیر شوند. در اگزمای سر انگشتان معمولا خارش وجود ندارد یا بسیار محدود است اما حساسیت در لمس و احساس سوزش در نوک انگشت بسیار شایع است.

علائم اگزمای سر انگشتان

همانطور که گفته شد این بیماری با التهاب، اختلال حسی و سوزش نوک انگشت خود را نشان داده و ممکن است چند انگشت را درگیر کند. خارش معمولا وجود ندارد.

علائم پوستی

مهم ترین مشخصات و نشانه های پوستی عبارتند از:

• خشکی شدید پوست.
• پوسته پوسته شدن سر انگشتان.
• ایجاد رنگ صورتی و ترک خوردگی (شقاق) در نوک انگشتان.

در زیر پوسته ها، پوست حساس و قرمز رنگی نمایان می شود. نوک انگشتان بسیار خشک، نرم، قرمز و شکننده هستند. این بیماری التهابی تمایل به مزمن شدن دارد. معمولا وزیکول ها تشکیل نمی شوند.

فرآیند تغییرات پوستی معمولا قبل از رسیدن به مفصل اینترفالانژیال (بین بندانگشتی) دیستال (انتهایی) متوقف می شود.

این بیماری بیشتر در فصل زمستان ایجاد می شود و می تواند هر سال عود کند. البته کاملا محدود به فصل زمستان نیست و در تمام طول سال ممکن است رخ دهد. این بیماری در کودکان شایع نیست و معمولا در بزرگسالان دیده می شود.

علت ایجاد اگزمای نوک انگشت چیست؟

علل مختلفی برای ایجاد این بیماری پوستی معرفی شده اند. آتوپی ممکن است یک عامل زمینه ساز باشد، همچنین مواد شیمیایی تحریک کننده یا تماس سایشی پوست، ممکن است در ایجاد بیماری نقش داشته باشند. تماس سایشی مکرر به دلیل کار با کاغذ به عنوان یک عامل تشدید کننده مطرح شده است.

درماتیت تماسی آلرژیک نسبت به گیاهان، رزین ها، و چسب ها نیز ممکن است در ایجاد این بیماری پوستی نقش داشته باشد.

مواد آلرژی زای شغلی و مرتبط با سرگرمی، حرارت، تماس مکرر با آب، چرخه های مکرر رطوبت و خشکی، سایش و اصطکاک را نیز به عنوان علل ایجاد کننده اگزمای انگشتان باید مورد توجه قرار داد.

سیر و پیش آگهی بیماری

این بیماری ممکن است ماه ها یا سال ها طول بکشد و می تواند نسبت به درمان بسیار مقاوم باشد. اغلب نمی توان به سادگی یا به صورت مداوم از عوامل ایجاد کننده ی بیماری اجتناب نمود. التهاب ممکن است در نوک انگشتان شروع شود ولی می تواند به آرامی پیشرفت کند و انگشت ها و کف دست ها را نیز درگیر نماید.

تشخیص های افتراقی

از جمله تشخیص های افتراقی اگزمای سر انگشتان می توان به آلرژی تماسی و بیماری پسوریازیس اشاره کرد. بنابراین باید بیماری را از نظر ابتلا به آلرژی تماسی و پسوریازیس بررسی وکرد. سایر نشانه ها و مکان های پسوریازیس را باید با دقت جستجو کرد تا این تشخیص کنار گذاشته شود.

علائم آلرژی تماسی را باید در افرادی که با پیاز گل لاله سروکار دارند، گل فروش ها، دندان پزشکان یا افراد دیگری که با چسب های نوع آکریلات کار می کنند، مد نظر قرار داد.

همچنین حساسیت و آلرژی نسبت به ناخن های مصنوعی را نیز باید مورد توجه قرار داد. اگر ناخن از بستر آن جدا شده باشد (اونیکولیز)، باید عفونت کاندیدایی (نوعی عفونت قارچی پوست) را در نظر داشت.

درمان اگزمای سر انگشتان دست

اجتناب از عامل زمینه ساز

در ابتدا باید عامل زمینه ساز ایجاد کننده ی بیماری را از بین برد. از بیماری درخواست می شود که از چرخه های مکرر رطوبت و خشکی، پاک کننده ها یا حلال های تحریک کننده، حرارت و سایش نوک انگشتان دوری کند.

درمان دارویی و پماد

درمان اگزمای سر انگشتان مثل یک اگزمای تحت حاد یا مزمن است. همانطور که گفته شد باید از مواد محرک اجتناب کرد و در نواحی مبتلا باید مکرر از مواد چرب کننده استفاده نمود.

یک ملین ملایم مثل وازلین را باید مرتب مورد استفاده قرار داد. استفاده از یک کرم اسید لاکتیک (کرم ۱۲درصد Amlactin یا Lac – Hydrin ) می تواند مفید باشد.

استروئیدهای موضعی (پماد کورتون) با توان متوسط، با یا بدون پانسمان بسته، بهبود موقتی ایجاد می کنند. پوشیدن دستکش های پنبه ای و استفاده از مرطوب کننده های قوی در طول شب می تواند به کنترل این شکل بسیار مقاوم اگزما کمک کند.

اگر سایر اقدامات بی نتیجه باشند می توان کرم های حاوی قطران مثل Fototar یا ۲۱۷ MG را ۲ بار در هر روز استفاده کرد.

نکات مهم درباره اگزمای نوک انگشت

• چسب سیانواکریلات اغلب برای بستن و پر کردن شقاق های دردناک و ترک های نوک انگشت بکار می رود؛ آلرژی نسبت به این ماده شیمیایی ناشایع است ولی غیر ممکن نیست.
• محافظت از دست ها و پوست مبتلا با استفاده مکرر از وازلین و پوشیدن دستکش های پنبه ای می تواند بسیار مفید باشد.
• کاهش تحریک ناشی از شستن مکرر دست ها و کم کردن تماس با سایر عوامل محرک، شالوده درمان این بیماری است. برای کارهایی که با رطوبت همراه است و برای شستشو و تمیز کاری باید از دستکش های خانگی استفاده کرد.
• در صورت شک به تماس های شغلی با چسب ها و مواد چسبناک، رزین ها، یا گیاهان (نظیر گل فروش ها، بهداشت کاران دهان و دندان و دندانپزشکان)، حتی اگر سابقه تماس مواد «جدید» وجود نداشته باشد، باید تست حساسیت پوستی یا پچ تست (Patch Test) را انجام داد.