سکته مغزی بر اثر گرفتگی عروق مغز یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها و مشکلات مغز و اعصاب به‌شمار می‌رود.

عروق کاروتید گردن چیست؟

عروق کاروتیدی، دو رگ بزرگ هستند که به قسمت‌های بزرگی که در جلوی مغز قرار دارند خون‌رسانی می‌کنند. این قسمت از مغز مسئول فکر کردن، گفتار، شخصیت، عملکردهای حسی و حرکتی انسان است. شما می‌توانید نبض رگ‌های کاروتیدی را در دو طرف گردن خود حس کنید. این نبض درست در زیر زاویه استخوان فکی قرار دارد.

گرفتگی و انسداد عروق کاروتید مغزی

بیماری گرفتگی عروق کاروتید یا تنگی عروق کاروتیدی مغز بدین معناست که این رگ‌ها به دلیلی دچار گرفتگی شده‌اند. دلیل گرفتگی عروق مغز اغلب تجمع رسوبات چربی و کلسترول است که به آنها پلاک گفته می‌شود.

انسداد عروق کاروتیدی نیز به حالتی گفته می‌شود که رگ کاروتید کاملا مسدود و بسته شده است. در صورت مسدود شدن عروق کاروتیدی در فرد، ریسک بروز سکته مغزی بسیار بالا است.

کنترل کردن دیابت (درمان نوروپاتی دیابتی) و سایر بیماری‌ها می‌تواند خطر بروز عوارض بلند مدت مانند گرفتگی رگهای مغز و سکته مغزی را تا حدود زیادی کاهش دهد.

در مورد یافتن بهترین راه برای حفظ سلامت مغز و عروق مغزی خود می‌توانید با بهترین دکتر مغز و اعصاب تهران مشورت کنید.

علائم انسداد عروق مغزی

بیماری عروق کاروتید معمولا هیچ علائمی ندارد تا این که نهایتا منجر به سکته مغری ایسکمیک می‌شود. به همین دلیل، بسیار مهم است که اگر دچار گرفتگی رگهای مغزی هستید به صورت مرتب به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت شما را ارزیابی کند.

پزشک با توجه به علائم فعلی شما و سوابق پزشکی، از جمله سابقه سکته مغزی در گذشته، بهترین برنامه درمانی را برای شما تدوین می‌کند.

تغییر در سبک زندگی، دارو درمانی و انجام برخی عمل‌های جراحی از جمله روش‌های پیشگیری و درمان بیماری عروق کاروتیدی به شمار می‌رود که به کمک آن‌ها می‌توان خطر بروز سکته مغزی را کاهش داد. نتایج بلند مدت درمان شما به شدت بیماری بستگی دارد.

علت تنگی عروق مغز چیست؟

بیماری تنگی عروق مغزی معمولا بر اثر تصلب شرایین ایجاد می‌شود که در آن، پلاک‌ها (رسوبات چربی) به دیواره رگ می‌چسبند و موجب تنگی رگ می‌شوند. مشابه همین اتفاق در عروق قلبی نیز می‌افتد که موجب بیماری عروق کرونری می‌شود.

پلاک‌هایی که در دیواره رگ تجمع پیدا می‌کنند عموما از مواد زیر تشکیل شده‌اند:

• کلسترول
• چربی
• ضایعات سلولی
• پروتئین
• کلسیم

تصلب شرایین موجب تنگی و نهایتا مسدود شدن عروق مغزی می‌شود و دیواره رگ نیز به مرور زمان انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهد. به همین خاطر میزان خونی که از شریان عبور می‌کند محدود می‌شود.

لازم به ذکر است که بیماری تنگی عروق مغز خود می‌تواند بر اثر بیماری دیگری در بدن ایجاد شده باشد.

عوامل گرفتگی عروق مغزی

برخی از بیماری‌ها و مشکلات می‌تواند به عروق بدن آسیب برسانند و در نتیجه شخص را در معرض خطر ابتلا به اسپاسم عروق مغزی و تنگی رگهای کاروتیدی گردن قرار دهد.

عوامل گرفتگی رگهای مغز عبارتند از:

• فشار خون بالا موجب تضعیف دیواره رگ‌ها و آسیب‌پذیری آنها می‌شود.
• کلسترول بالا اصلی‌ترین عامل خطر برای ابتلا به گرفتگی رگ سر است.
• دیابت بر توانایی بدن در جذب قند خون تاثیر می‌گذارد و خطر بروز گرفتگی رگ های مغزی و فشار خون را بالا می‌برد.
• چاقی، خطر ابتلا به دیابت، انسداد عروق مغزی و فشار خون را بالا می‌برد.
• کم‌تحرکی و نداشتن فعالیت فیزیکی نیز احتمال بروز فشار خون بالا، دیابت و چاقی را افزایش می‌دهد.
• سیگار کشیدن موجب حساسیت و تحریک جداره داخلی رگ‌ها می‌شود و همچنین ضربان قلب و فشار خون را بالا می‌برد.
• با بالا رفتن سن، دیواره‌های رگ انعطاف‌پذیری کمتری دارند و بیشتر آسیب‌پذیر می‌شوند.
• سابقه ابتلای سایر اعضای خانواده به تصلب شرایین و بیماری‌های عروقی، ریسک بروز بیماری عروق کاروتیدی در شما را نیز افزایش می‌دهد.

علائم تنگی عروق کاروتید مغزی

بیماری عروق کاروتیدی و انسداد عروق مغز در مراحل اولیه خود، به ندرت موجب بروز علائم می‌شود. معمولا علائم بسته شدن رگهای مغزی تنها زمانی بروز می‌کنند که یکی از عروق به طور کامل یا تقریبا کامل، مسدود می‌شود.

در صورتی که رگ کاروتیدی بیش از ۸۰ درصد گرفتگی داشته باشد، تحت عنوان انسداد رگ شناخته می‌شود. در این مرحله، ریسک بروز سکته مغزی ایسکمیک گذرا بسیار زیاد است.

سکته مغزی ایسکمیک گذرا با نام سکته مغزی جزئی نیز شناخته می‌شود چرا که موجب بروز علائم سکته مغزی بین چند دقیقه تا چند ساعت می‌شود.

علائم سکته مغزی جزئی عبارتند از:

• احساس ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در صورت، بازوها، یا پاها (معمولا در یک طرف بدن)
• اختلال تکلم یا مشکل در فهمیدن صحبت دیگران
• تاری دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم
• سرگیجه
• سردرد شدید و ناگهانی
• افتادگی یک طرف صورت

روش های تشخیص گرفتگی رگهای کاروتیدی

اگر بیمار به هر دلیل در معرض خطر ابتلا به بیماری تنگی عروق کاروتیدی باشد، لازم است که توسط پزشک معاینه شود تا علائم ابتدایی این بیماری در او ارزیابی شده و تشخیص داده شود.

در حین معاینه فیزیکی، پزشک به صدای عروق کاروتیدی گردن گوش می‌دهد. شنیدن صدای غیرعادی از این رگ‌ها می‌توان نشان‌ دهنده احتمال گرفتگی عروق باشد. پزشک همچنین قدرت عضلانی، حافظه و توانایی گفتاری بیمار را می‌سنجد. برای تشخیص قطعی بیماری عروق کاروتیدی تست‌های دیگری نیز انجام می‌شوند.

برای تشخیص انسداد رگهای کاروتیدی می‌توان تست‌های زیر را انجام داد:

• اولتراسوند کاروتیدی
• سی تی آنژیوگرافی
• سی تی اسکن مغزی
• آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی
• اسکن ام آر آی
• آنژیوگرافی مغزی

تشخیص گرفتگی و انسداد عروق مغزی

اولتراسوند کاروتیدی و تشخیص گرفتگی رگهای مغزی

اولتراسوند کاروتیدی یک تست غیرتهاجمی است که از امواج صوتی برای اندازه‌گیری جریان و فشار خون در رگ‌ها استفاده می‌شود.

سی تی آنژیوگرافی برای تشخیص تنگی رگ مغز

در آنژیوگرافی به روش خاصی از رگ‌های بیماری عکسبرداری اشعه ایکس انجام می‌شود. یک ماده کنتراست رنگی در رگ بیمار تزریق می‌شود و سپس با کمک دستگاه سی تی اسکن از زوایای مختلفی از بیمار عکسبرداری می‌شود.

سی تی اسکن مغزی جهت تشخیص بسته بودن رگ مغز

سی تی اسکن مغزی تصاویری دقیق از مغز بیمار می‌گیرد که در آن می‌توان خونریزی مغزی را تشخیص داد.

آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی و تشخیص گرفتگی عروق مغزی

در این روش از ماده کنتراست رنگی برای متمایز کردن رگ‌های موجود در مغز و گردن استفاده می‌شود و سپس با استفاده از آهنرباهای بزرگ، تصاویر سه‌بعدی دقیق از سر و گردن گرفته می‌شود.

اسکن ام آر آی برای تشخیص گرفتگی رگهای مغزی

در روش ام آر آی مغزی بدون استفاده از ماده کنتراست رنگی، تصاویر دقیقی از بافت مغز تهیه می‌شود.

آنژیوگرافی مغزی برای تشخیص تنگی عروق مغزی

در آنژیوگرافی مغزی، پزشک یک لوله باریک و منعطف را وارد شریان کاروتیدی می‌کند. ماده کنتراست رنگی در رگ تزریق می‌شود و سپس تصاویر اشعه ایکس گرفته می‌شود تا وجود هرگونه چیز غیرعادی در شریان تشخیص داده شود. این تست نسبت به سایر تست‌ها تهاجمی‌تر است و ریسک بالاتری دارد.

درمان تنگی عروق مغزی

روش های درمان تنگی رگهای مغز عبارتند از:

• دارو درمانی
• جراحی
• تغییر در سبک زندگی

درمان گرفتگی رگهای سر با استفاده از دارو درمانی

ممکن است پزشک برای کاهش خطر بروز سکته مغزی بر اثر لخته‌های خون، داروهای آسپرین یا کلوپیدورگل را تجویز کند. پزشک همچنین در صورت نیاز، داروهایی برای کاهش کلسترول و فشار خون تجویز می‌کند. در برخی از موارد داروی وارفارین که نوعی رقیق‌کننده خون است، تجویز می‌شود.

قرص برای گرفتگی عروق مغزی

درمان تنگی عروق سر از طریق جراحی

در صورتی که گرفتگی یا انسداد رگ مغز بسیار شدید باشد عمل جراحی برای باز کردن رگ انجام می‌شود. با باز کردن گرفتگی و انسداد عروق، جریان خون به مغز افزایش پیدا می‌کند و از بروز سکته مغزی جلوگیری می‌شود.

پزشک ممکن است یکی از روش‌های زیر را برای جراحی بسته شدن رگهای سر تجویز کند:

• اندآرترکتومی کاروتید (CEA)
• استنت گذاری کاروتید(CAS)

جراحی گرفتگی عروق مغز

اندآرترکتومی کاروتید (CEA)

این عمل اغلب برای بیمارانی انجام می‌شود که به گرفتگی شریان کاروتیدی و سکته مغزی گذرا مبتلا شده‌اند. در حالی که بیمار تحت بیهوشی عمومی است، برش کوچکی در گردن او و در محل گرفتگی رگ، ایجاد می‌شود.

پزشک در ابتدا جریان خون رگ را متوقف می‌کند و سپس پلاک‌های موجود در رگ و یا قسمت آسیب‌دیده از رگ را جدا می‌کند و سپس دو قسمت رگ را به هم متصل می‌کند تا جریان خون به مغز بهبود پیدا کند.

مزایا و معایب این عمل جراحی به سن بیمار و میزان انسداد رگ و سابقه بروز سکته در بیمار، بستگی دارد.

استنت گذاری کاروتید (CAS)

استنت گذاری کاروتید روش جدیدتری است که از روش قبلی کم تهاجمی‌تر است. در این روش برش کوچکی در کشاله ران ایجاد می‌شود و سپس یک لوله‌ی باریک مخصوص از طریق رگ موجود در کشاله ران به سمت رگ کاروتیدی هدایت می‌شود.

زمانی‌که لوله به محل انسداد رگ رسید، از سر آن، بالون کوچکی در رگ شروع به بزرگ‌شدن می‌کند و برای چند ثانیه به دیواره‌های رگ فشار وارد می‌کند تا رگ را باز کند و سپس یک لوله بسیار کوچکی به نام استنت در دیواره رگ قرار داده می‌شود تا رگ را باز نگه دارد.

استنت معمولا از جنس فلزی است و به طور دائمی در این محل از رگ باقی می‌ماند. البته در مواردی ممکن است استنت از موادی ساخته شده باشد که به مرور زمان جذب بافت بدن می‌شوند.

برخی از استنت‌ها نیز دارای دارویی هستند که از انسداد مجدد رگ جلوگیری می‌کند. این روش نسبتا جدید است و در مورد تاثیر آن در پیشگیری از سکته مغزی هنوز بحث‌هایی وجود دارد.

پیشگیری از گرفتگی رگهای مغز با تغییر در سبک زندگی

برای پیشگیری از پیشروی بیماری گرفتگی رگ مغز لازم است تغییرات زیر را در عادات زندگی خود اعمال کنید:

• کشیدن سیگار را ترک کنید.
• فشار خون خود را کنترل کنید.
• دیابت خود را کنترل کنید.
• به صورت منظم به پزشک مراجعه کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید که به‌خصوص به سلامت قلب کمک می‌کند.
• از پزشک بخواهید کلسترول خون شما را چک کند و در صورت نیاز اقدام به درمان کنید.
• وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
• در اغلب روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید.