سکته مغزی یک بیماری جدی پزشکی با عواقب بسیار است. متاسفانه اغلب بیماران با کاهش قدرت و اختلال عملکردی و کیفیت پایین زندگی، روزهای خود را می‌گذرانند. در این مقاله سعی شده با آموزش انواع ورزش دست برای سکته مغزی و تمرینات کاربردی و مفید، سطح زندگی بیماران را ارتقا داده و به آن‌ها بیاموزد تا دوباره یاد بگیرند، زیرا که این بار قهرمان زندگی خود هستند.

سکته مغزی، یک بیماری جدی پزشکی

سکته مغزی یک مشکل رایج برای افراد به خصوص بعد از ۶۵ سالگی است. کسانی که زنده می‌مانند ممکن است از کیفیت پایین زندگی به دلیل آثار آسیب عصبی رنج ببرند. سکته مغزی یک بیماری جدی پزشکی با عواقب وسیع است. بیماران سکته مغزی اغلب تحت‌تاثیر کاهش قدرت و اختلالات عملکردی قرار می‌گیرند. کاهش مرگ‌ و میر ناشی از سکته مغزی پیشرفت بزرگی است، اما هنوز راه طولانی در جهت بهبود زندگی بازماندگان سکته مغزی در پیش است.

متاسفانه میزان بهبودی راکد و کیفیت پایین زندگی برای بازماندگان سکته مغزی بسیار رایج است. با برنامه‌هایی که بهبودی مناسبی را با ورزش، برای توانبخشی در اولویت قرار می‌دهند، بازماندگان سکته مغزی می‌توانند مهارت‌های حرکتی اساسی‌ای را برای بازیابی کیفیت بالای زندگی «دوباره یاد بگیرند».

به لطف پدیده‌ای که به «پلاستیسیته عصبی» معروف است، حتی آسیب دائمی مغز نیز ناتوانی را اجتناب ناپذیر نمی‌کند. سکته مغزی باعث از بین‌رفتن عملکرد فیزیکی می‌شود زیرا به طور موقت یا دائمی به قسمت‌هایی از مغز که مسئول این عملکردها هستند آسیب می‌رساند.

همین آسیب همچنین مسئول تغییرات رفتاری و شناختی است که از مشکلات حافظه و بینایی گرفته تا افسردگی و عصبانیت شدید را شامل می‌شود. هر یک از این تغییرات مربوط به ناحیه خاصی از مغز است که با استفاده از آنژیوگرافی مغز و عروق مغزی میزان آسیب بر اثر سکته مغزی مشاهده می‌شود.

به عنوان مثال، آسیب در نیم‌کره چپ مغز بیمار باعث ضعف و فلج در سمت راست بدن وی می‌شود. اگر سکته مغزی به سلول‌های مغزی در نیمکره راست آسیب برساند یا آنها را از بین ببرد، ممکن است بیمار برای درک نشانه‌های صورت یا کنترل رفتار خود دچار مشکل شود. با این حال، آسیب مغزی ناشی از سکته مغزی لزوما دائمی نیست؛ تمرینات ورزشی سکته مغزی بسیار تاثیرگذار است.

تاثیر ورزش در بهبودی بیماران بعد از سکته مغزی

فعالیت بدنی خطر سکته مغزی را بین ۲۵ تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهد، اما فقط خطر سکته مغزی را کاهش نمی‌دهد. ورزش همچنین شانس بیمار را برای بازیابی عملکرد پس از سکته مغزی افزایش می‌دهد. متأسفانه، بازماندگان سکته مغزی همیشه متوجه نیستند که شانس بهبودی آنها بیشتر به تلاش‌های توانبخشی آنها مربوط می‌شود تا میزان اولیه آسیب مغزی که آنها متاسفانه تنها این آسیب را به یاد دارند.

بهبودی کامل تنها در صورتی امکان‌پذیر است که در ماه‌ها و سال‌های بعد اقدام مستقیم برای بازیابی عملکرد انجام شود. بیمار با پیروی از یک برنامه تمرینی تخصصی سکته مغزی که مناطق و عملکردهای خاصی را هدف قرار می‌دهد، می‌تواند هماهنگی، قدرت و دامنه حرکتی خود را در سراسر بدن بازیابی کند. پس از سکته مغزی، حداکثر نیروی ارادی کاهش می‌یابد، سازماندهی مجدد سیستم عصبی مرکزی انجام می‌شود و تغییرات عضلات محیطی (به عنوان مثال، ضعف عضلانی) رخ می‌دهد.

هر یک از تمرینات و ورزش دست برای سکته مغزی که در این مقاله بیان می‌شود به گونه‌ای طراحی شده است که بدن و مغز بیمار را به روش‌های خاصی آماده کند. حرکات توسط متخصصان مورد اعتماد توانبخشی توصیه می‌شود که در ادامه به طور تخصصی، عضلات دست و هماهنگی عصبی عضلانی مورد توجه است.

طول درمان سکته مغزی چقدر است؟

دستاورد و نتایج درمان‌ها می‌توانند به سرعت یا به مرور زمان اتفاق بیفتند. سریع‌ترین بهبود معمولا طی ۳ تا ۴ ماه اول پس از سکته مغزی رخ می‌دهد، اما برخی از بازماندگان انواع سکته مغزی، در سال اول و دوم پس از سکته، به بهبود خود ادامه می‌دهند.

بازیابی حرکت دست و شانه پس از سکته مغزی، می‌تواند چالش برانگیز باشد. اگر بیمار نمی‌تواند به راحتی اشیاء را بگیرد و رها کند، نمی‌تواند بازوهای خود را به جلو حرکت دهد یا اصلا از بازوهای خود استفاده کند، یا تحرک کافی در بازوها ندارد، پس تمرینات قدرتی راهی عالی برای معکوس کردن آتروفی عضلانی است که ممکن است در دوران نقاهت رخ داده باشد.

عضلات آسیب دیده در اثر سکته مغزی عمدتا به دلیل عدم فعالیت، ضعیف می‌شوند. به همین دلیل است که توانبخشی بسیار مهم است. هنگامی که بیمار دامنه حرکتی بازو و مچ دست خود را به دست آورد، آماده است تا با این تمرینات پیشرفته، عضلات خود را تقویت کند. بهتر است چند جلسه ابتدایی بعد از سکته مغزی را به همراه متخصص توانبخشی انجام دهید تا حرکت صحیح را بیاموزید.

تمرینات قدرتی دست بعد از سکته مغزی

فعالیت‌های قدرتی-استقامتی-عضلانی یا به عبارتی تمرینات قدرتی دست بعد از سکته مغزی شامل موارد ذیل است:

1. تمرینات مقاومتی اندام‌ها با استفاده از وزنه‌های آزاد
2. فعالیت‌های تحمل وزن یا تحمل هر وزن جزئی
3. نوارهای کشسان
4. سیم پیچ‌های فنری
5. قرقره و تمرینات دایره‌ای
6. تمرینات اکتیو و پویا

تعداد دفعاتی که یک تمرین را بیمار می‌تواند تکرار کند، بستگی به توانایی بیمار دارد. اغلب در ابتدا ۳ تکرار از هر تمرین کافی است. هدف، قرار دادن افزایش به ۱۰ تکرار است. به خاطر داشته باشید که هنگام خستگی ماهیچه‌ها، بیمار باید استراحت کند تا از بروز آسیب جلوگیری شود.

۵ تمرین کششی سطح ساده برای تقویت دست بیمار سکته مغزی

حرکات کششی و تمرینات دست سکته مغزی عبارتند از:

1. باز کردن (اکستنشن) و خم کردن (فلکشن) مچ دست
2. باز کردن و خم کردن انگشت شست
3. چرخاندن کف دست به بالا و پایین
4. خم کردن و باز کردن مچ دست
5. خم کردن مچ دست به راست و چپ

باز کردن (اکستنشن) و خم کردن (فلکشن) مچ دست

برای انجام این تمرین به صورت زیر عمل کنید:

1. بازوی خود را روی میز قرار دهید.
2. مچ دست را از لبه میز آویزان کنید.
3. کف دست رو به پایین باشد.
4. مچ دست را به بالا و پایین حرکت دهید.
5. وقتی یک سری با کف دست رو به پایین انجام دادید، همین تمرین را به صورتی انجام دهید که کف دست رو به بالا باشد.
6. تکرار سه ست ۱۰ تایی برای کف دست رو به پایین و سه ست ۱۰ تایی با کف دست رو به بالا.
7. برای هر دست تمرین را تکرار کنید.

باز کردن و خم کردن انگشت شست

تمرین باز کردن و خم کردن انگشت شست را به این صورت انجام دهید:

1. ابتدا کف دست را باز کنید و عدد ۵ را نشان دهید.
2. سپس انگشت شست را به داخل خم کنید و عدد ۴ را نشان دهید.
3. تعداد ۳ ست ۱۰ تایی این حرکت را برای هر کدام از دست‌ها تکرار کنید.

چرخاندن کف دست به بالا و پایین

حرکت ورزشی چرخاندن کف دست به بالا و پایین را به شکل زیر انجام دهید:

1. دست خود را روی میز قرار دهید بطوری که کف دست رو به بالا باشد.
2. با دست دیگر خود دست‌تان را بگیرید و بچرخانید.
3. تنها با نوک انگشتان دست دیگر، کف دست را بچرخانید.
4. یک بار کف دست رو به بالا باشد و در چرخش کف دست روی میز قرار گیرد.
5. این تمرین را برای هر دست ۲۰ بار تکرار کنید.

این تمرین به مغز شما کمک می‌کند دوباره اتصالات عصبی عضلانی برقرار شود.

خم کردن و باز کردن مچ دست

تمرین ورزشی خم کردن و باز کردن مچ دست را به صورت زیر انجام دهید:

1. در حالی‌که آرنج خود را روی میز تکیه داده‌اید مطابق شکل با دست دیگر کف دست خود را گرفته و به بالا خم کنید و ۵ ثانیه مکث کنید.
2. سپس به پایین خم کنید و ۵ ثانیه مکث کنید.
3. این تمرین را برای هر دست ۲۰ بار تکرار کنید.

خم کردن مچ دست به راست و چپ

تمرین خم کردن مچ دست به راست و چپ را به شکل زیر انجام دهید:

1. کف دست خود را روی میز قرار دهید.
2. با دست دیگر مچ دست را به سمت چپ خم کنید.
3. ۵ ثانیه مکث کنید و حالا مچ دست را به راست خم کنید و ۵ ثانیه مکث کنید.
4. این تمرین را برای هر دست ۲۰ بار تکرار کنید. یعنی ۱۰ بار به چپ و ۱۰ بار به راست.

توجه داشته باشید که تمام تمرینات ورزشی دست برای بیمار سکته مغزی که بیان شد، باید با تمرکز و به آهستگی انجام گیرد.

تقویت حرکت انگشتان دست در سکته مغزی با چند بازی عالی و مفید

در ادامه چند بازی عالی که برای حرکت انگشتان دست در سکته مغزی و هماهنگی عصب و عضله مفید است را، پیشنهاد می‌دهیم. این تمرینات ورزشی عبارتند از:

1. جابجا کردن و چیدن سکه روی هم
2. بستن دکمه‌های پیراهن
3. بازی‌هایی که صفحه و مهره دارند مانند منچ، تخته نرد و شطرنج
4. چیدن پازل
5. پیانو یا کیبورد زدن (البته پیانوی مجازی با اپلیکیشن هم مفید است)

برای اینکه بازی‌ها جذاب‌تر شوند می‌توانید تنوعش را بیشتر کنید یا جایزه تعیین کنید.

۳ ورزش دست برای افراد سکته مغزی و هماهنگی عصب و عضله

۳ تمرین سطح متوسط برای تقویت هماهنگی عصب و عضله دست بیمار سکته مغزی در ادامه بیان می‌شود. این تمرینات و حرکات ورزشی شامل موارد زیر است:

1. تمرین گرفتن و رها کردن
2. چرخاندن فرفره ای مداد روی میز
3. تمرین خم کردن نوبتی انگشتان دست

تمرین گرفتن و رها کردن

تمرین گرفتن و رها کردن را به صورت زیر انجام دهید:

1. مانند تصویر، مدادی را روی میز قرار دهید و به آرامی دستان خود را به سمت مداد که در سمت دیگر میز است بکشید.
2. مداد را با نوک انگشتان خود بگیرید و ۵ ثانیه مکث کنید.
3. در حالی‌که مداد در میان انگشتانتان قرار دارد دست خود را به بالا و پایین به آرامی حرکت دهید.
4. حالا به سمت گوشه‌های میز دستتان را حرکت دهید.
5. حالا مداد را به آرامی روی میز رها کنید.
6. این تمرین را برای هر دست ۱۰ بار تکرار کنید و تمام عرض و طول میز را طی کنید، بطوری که مداد را خیلی نرم گرفته‌اید و فشار زیاد ندهید.

چرخاندن فرفره ای مداد روی میز

تمرین چرخاندن فرفره ای مداد روی میز را به شکل زیر انجام دهید:

1. مانند تصویر ذیل، مدادی را روی میز قرار دهید.
2. با نوک انگشتان سعی کنید مداد را مانند فرفره در محور مرکزی خود بچرخانید.
3. سعی کنید مداد از میز نیفتد و همچنین از حرکت هم نایستد.
4. برای یک الی ۳ دقیقه این تمرین را ادامه دهید.

سعی کنید با دست غیر غالب خود هم تمرین را انجام دهید. سخت است می‌دانیم ولی شما یک قهرمانید و سعی خود را بکنید.

تمرین خم کردن نوبتی انگشتان دست

برای انجام تمرین خم کردن نوبتی انگشتان دست به شکل زیر عمل کنید:

1. ابتدا با انگشت شست و اشاره خود یک حرف O انگلیسی بسازید.
2. سپس آرام و با گفتن شماره دو، سه و چهار هریک از انگشتان را نوبتی به نوک شست برسانید.
3. این تمرین را برای هر کدام از دستها ۵ بار تکرار کنید.

۹ تمرین قدرتی سطح ساده و ورزش دست در سکته مغزی

در ادامه ۹ ورزش دست در سکته مغزی که به تقویت انگشتان بیماران مبتلا به سکته مغزی کمک می‌کنند را بیان می‌کنیم. این تمرینات و حرکات ورزشی عبارتند از:

1. غلت دادن و نگهداشتن
2. خم کردن مچ دست
3. گرفتن و فشار دادن
4. گرفتن با نوک انگشتان
5. باز کردن شست
6. فشار دادن و هول دادن
7. خم کردن قدرتی انگشتان
8. چرخش شست
9. فشار جانبی انگشتان

تمرین قدرتی غلت دادن و نگهداشتن

اولین ورزش دست برای سکته مغزی که در این بخش معرفی می‌کنیم، تمرین قدرتی غلت دادن و نگهداشتن است. این تمرین ورزشی را به صورت زیر انجام دهید:

1. دست خود را روی میز قرار دهید و بطری آب نیم لیتری یا وزنه نیم کیلویی استوانه شکلی را با دست دیگر روی کف دست خود قرار دهید.
2. اجازه دهید انگشتان ریلکس باشند و کف دست وزن بطری را حس کند.
3. ایرادی ندارد اگر کمی انگشتان‌تان به بالا خم شد، این به خاطر کشیدگی عضلات کف دست است.
4. حالا به آرامی انگشتان خود را خم کنید و اجازه دهید بطری در کف دستتان بغلتد و سپس بطری را با انگشتان‌تان محکم بگیرید.
5. سپس انگشتان را باز کنید و اجازه دهید غلت بخورد و به سمت انگشتان‌تان برگردد.
6. این تمرین را برای هر دست ۲۰ بار تکرار کنید.

تمرین قدرتی خم کردن مچ دست

این تمرین مانند حرکت قدرتی جلو بازو است ولی با این تفاوت که برای قوی کردن عضلات روی ساعد و خم کننده‌های مچ دست استفاده می‌شود. این حرکت ورزشی را به شکل زیر انجام دهید:

1. آرنج خود را روی میز تکیه دهید و با دست دیگر مچ دست خود را حمایت کنید.
2. بطری آب را بگیرید و به بالا خم کنید.
3. ۵ ثانیه مکث کنید و حالا آرام آرام به پایین باز کنید و مراقب باشید بطری از انگشتان‌تان رها نشود.
4. این تمرین را برای هر دست ۳ تا ست ۵ تایی تکرار کنید.
5. در صورتی‌که حین اجرای تمرین احساس سوزش در مچ دست کردید، وزنه سبک‌تری را امتحان کنید و هم مچ دست خود را با دست دیگر محکمتر و از بالاتر دست نزدیک به کف دست بگیرید.

تمرین قدرتی گرفتن و فشار دادن

یکی دیگر از ورزش های دست در سکته مغزی که در این بخش معرفی می‌کنیم، تمرین قدرتی گرفتن و فشار دادن است. برای انجام این حرکت به صورت زیر عمل کنید:

1. توپ فیزیوتراپی را با کف دست محکم بگیرید و بین کف دست و انگشتان فشار دهید.
2. این تمرین را بری هر یک از دست‌ها ۳ تا ست ۱۰ تایی تکرار کنید.

تمرین گرفتن با نوک انگشتان

برای انجام این تمرین به صورت زیر عمل کنید:

1. توپ فیزیوتراپی را در حالی‌که انگشتان‌تان به حالت کشیده است بین انگشتان و شست گرفته و نگهدارید و فشار دهید.
2. این تمرین را برای هر یک از دست‌ها سه تا ست ۷ تایی تکرار کنید.

تمرین باز کردن شست

برای انجام این تمرین ورزشی به صورت زیر عمل کنید:

1. توپ را روی کف دست خود با نوک شست نگهدارید.
2. سعی کنید بدون اینکه توپ بیفتد شست را باز کنید و توپ را به بالا و پایین هول دهید.
3. این تمرین را برای هر دست ۱۵ بار تکرار کنید.

تمرین فشار دادن و هول دادن

برای انجام این حرکت ورزشی به صورت زیر عمل کنید:

1. توپ را روی میز قرار دهید و با کف دست به توپ فشار دهید و توپ را به جلو و عقب برانید.
2. این تمرین را برای هر دست ۲۰ بار تکرار کنید.

تمرین خم کردن قدرتی انگشتان

تمرین خم کردن قدرتی انگشتان دست را به صورت زیر انجام دهید:

1. توپ را در کف دست خود قرار دهید و بدون کمک‌گیری از شست، نوک انگشتان را محکم به توپ فشار دهید و باز کنید.
2. این تمرین را برای هر دست ۵۰ ست ۷ تایی انجام دهید.

تمرین چرخش شست

تمرین چرخش شست را به صورت زیر انجام دهید:

1. توپ را در کف دست قرار دهید و مطابق شکل با حرکت چرخشی شست به صورت کنترلی توپ را بچرخانید.
2. این حرکت را یک بار در جهت عقربه‌های ساعت و یکبار در خلاف جهت عقربه‌های ساعت برای ۳ بار به مدت ۳۰ ثانیه تکرار کنید.

تمرین فشار جانبی انگشتان

حرکت ورزشی فشار جانبی انگشتان دست را به صورت زیر انجام دهید:

1. توپ را مانند تصویر بین انگشتان نگه دارید و سعی کنید در حالی‌که انگشتان کشیده هستند توپ را بین خود بفشارند و توپ نیز نیفتد.
2. این تمرین را برای هر دو دست و تمام انگشتان به صورت ۳ دور تکرار کنید.
3. هر دو انگشت را ۵ بار بهم فشار دهید.