اختلال تیک عصبی یکی از اختلال های روانی است که امروزه برخی افراد را درگیر کرده است. تیک های عصبی معمولا شامل مواردی مانند پریدن پلک چشم و رفتارهای غیر ارادی در اعضای بدن می‌شود.

بیماری تیک عصبی چیست؟

اختلال تیک عصبی با وجود یک تیک خاص در فرد شناخته می‌شود. منظور از تیک، یک حرکت ناگهانی و غیرارادی است که به نظر می‌رسد تکرار یک حرکت فیزیکی عادی است.

درواقع تیک‌ها رفتارهای ناگهانی، بدون درد و بدون ریتمی هستند که به صورت حرکتی یا صوتی بوده و ارتباطی با موقعیت و شرایط ندارند. برای مثال سر کلاس درس، زانوی بیمار مرتبا خم و راست می‌شود).

اختلال تورت و تیک عصبی در کودکان

شناخته‌شده‌ترین اختلال تیک عصبی، اختلال تورت یا سندرم تورت است. تیک عصبی در کودکان شایع‌تر است و در بسیاری از موارد مشکلی موقتی است که به‌ خودی‌ خود برطرف می‌شود.

در برخی از کودکان، تیک‌های عصبی همچنان ادامه پیدا می‌کنند و خوب نمی‌شوند و حتی ممکن است به مرور زمان شدیدتر و پیچیده‌تر شوند.

تیک عصبی در کودکان

آیا تیک عصبی خطرناک است؟

تیک‌های عصبی با اینکه درد خاصی را به بیمار اعمال نمی‌کنند اما می‌توانند باعث مختل کردن فعالیت‌های روزانه نظیر نوشتن و حتی صحبت کردن شوند. علاوه بر این افراد مبتلا به تیک عصبی با کاهش شدید اعتماد به‌ نفس مواجه شده و این عارضه بر روی روابط آن‌ها اثر سوء می‌گذارد.

اما خوشبختانه با استفاده از رفتاردرمانی و دارو‌های متعدد می‌توان تیک های عصبی را تا حد زیادی و یا کاملا درمان نمود. تشخیص و درمان قطعی تیک عصبی به عهده پزشک مغز و اعصاب می‌باشد.

انواع تیک عصبی

به طور کلی انواع تیک های عصبی شامل موارد زیر است:

1. تیک حرکتی
2. تیک صوتی

تیک حرکتی

تیک های حرکتی ساده شامل مجموعه حرکات کوتاه و بدون معنایی هستند که در فرد ایجاد می‌شوند. این حرکات شامل موارد زیر است:

• پلک زدن
• گرفتن حالتی خاص به چهره
• حرکت دادن ناگهانی سر
• جمع کردن شانه‌ها

تیک های حرکتی پیچیده معمولا آرام‌تر، طولانی‌تر و هدفمندتر هستند. این تیکها شامل موارد زیر است:

• نگاه خیره
• حالات خاص چهره
• گاز گرفتن
• ضربه زدن با دست و پا
• چرخاندن بدن
• انجام حرکات ناخوشایند

تیک صوتی

تیک های صوتی ساده شامل صداهای بی‌معناست، مانند:

• صاف کردن سینه
• سرفه کردن
• بالا کشیدن بینی
• کندن پوست لب
• فش‌فش کردن با دهان

تیک های صوتی پیچیده‌تر شامل به کار بردن حروف یا عباراتی به صورت مکرر است، مانند عباراتی نظیر: خب، ساکت شو، یا حالا کارت تمومه.

صحبت کردن کودکان ممکن است غیرعادی شود و ریتم یا لحن یا تکیه‌های غیرعادی داشته باشد. فنومن اکو یک تیک عصبی خاص است که در آن شخص سریعا لغات خود یا لغات دیگران را تکرار می‌کند.

کوپرولالیا نیز تیک دیگری است که در آن شخص مرتبا از کلمات خشن و بی‌ادبانه و اهانت‌آمیز استفاده می‌کند. این حالت در کمتر از ۱۰ درصد از افراد مبتلا به تیک عصبی ایجاد می‌شود.

عوامل ایجاد تیک عصبی چیست؟

علل و عوامل ایجاد و تشدید تیک عصبی عبارتند از:

• اضطراب
• استرس
• بی‌حوصلگی
• خستگی شدید
• هیجان

علت تیک عصبی چه مواردی می‌تواند باشد؟

علت اصلی تیک عصبی مشخص نیست. اما به نظر می‌رسد که برخی از عوامل در بروز آن نقش دارند، این عوامل عبارت‌اند از:

• بر اساس نتایج برخی تحقیقات، تیک عصبی می‌تواند ارثی باشد.
• یک جهش ژنتیکی نیز می‌تواند موجب بروز بیماری تورت یا تیک عصبی شود.
• اختلالات مغزی نیز می‌توانند عامل بروز تیکهای عصبی باشند.
• عدم تعادل در انتقال ‌دهنده‌های عصبی می‌تواند موجب تیک عصبی دوره‌ای شود.

نحوه تشخیص تیک عصبی

هیچ تست آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص تیک عصبی وجود ندارد. به جز خود تیک عصبی، سایر عملکرد‌های فیزیکی و عصبی بیمار کاملا عادی هستند.

پزشک شرح حال بیمار را گوش می‌دهد و با جزئیات کامل و به طور مشروح در مورد وقایع خانوادگی، دوران کودکی، آسیب‌های احتمالی به سر، سابقه ابتلا به انسفالیت یا مننژیت، مسمویت‌ها و داروهایی که بیمار مصرف کرده است سؤال می‌کند. روند رشد فیزیکی، رفتاری و پیشرفت تحصیلی بیمار نیز اطلاعات مهمی هستند.

درمان تیک عصبی در کودکان و بزرگسالان

روشهای درمان تیک عصبی شامل موارد زیر است:

• رفتار درمانی یا درمان رفتاری-شناختی
• دارو درمانی
• درمان‌های مکمل

رفتار درمانی یا درمان رفتاری شناختی

تمرین تکرار منفی یکی از پرکاربردترین تکنیک‌های رفتاردرمانی برای رفع تیک عصبی است. در این تمرین از بیمار خواسته می‌شود که به طور عمدی تیک عصبی خود را مرتبا تکرار کند و این کار را در دوره‌های زمانی مشخص ادامه دهد و در این بین برای دوره‌های زمانی کوتاه‌ مدت، استراحت کند.

نکات مهم درمان تیک عصبی با رفتار درمانی

نکات مهم در درمان تیک عصبی شامل موارد زیر است:

1. این تمرین موجب می‌شود که میزان بروز تیک عصبی کاهش پیدا کند. البته تاثیرات بلندمدت این تکنیک هنوز مشخص نیست.
2. در این تکنیک از بیمار خواسته می‌شود که با کمک یک دفترچه یادداشت یا یک شمارنده که به مچ دست وصل می‌شود، تعداد دفعات بروز تیک عصبی را بشمارد.
3. در صورتی که خود کودک از بروز تیک عصبی خود آگاه شود و به آن توجه کند، این کار می‌تواند نسبتا در کاهش تعداد دفعات بروز تیک عصبی موثر باشد.
4. بازگشت عادت، پرکاربردترین تکنیک است که در آن از ترکیبی از تمرینات ریلکسیشن، تمرینات افزایش آگاهی و تکنیک مدیریت تقویت رفتار مثبت استفاده می‌شود.
5. این تکنیک بین ۶۴ تا ۱۰۰ درصد احتمال موفقیت دارد.
6. اضافه کردن یک فاکتور شناختی به تکنیک بازگشت عادت مانند کمک به بیمار در فکر کردن به نحو انعطاف‌پذیرتر یا مقابله با افکار غیرمنطقی بیمار.
7. اضافه کردن عاملی که موجب پرت شدن حواس بیمار می‌شود نیز می‌تواند حساسیت بیمار به عوامل عصبی را کاهش داد و بدین ترتیب بیمار کنترل بیشتری بر روی تیک عصبی خود خواهد داشت.

دارو درمانی تیک عصبی

دارو درمانی، اصلی‌ترین روش درمان تیک‌های عصبی حرکتی و صوتی است. البته لازم است که همراه با استفاده از دارو برای درمان تیک عصبی سایر درمان‌ها نیز بر روی بیمار یا حتی خانواده او انجام شوند.

در برخی از موارد، تیک‌های عصبی می‌تواند دقیقا مشابه با علائم OCD و ADHD باشد و به همین خاطر بسیار مهم است که در ابتدا تعیین شود که کدام یک از علائم بیمار بیش از همه نگران‌کننده است و سپس درمان دارویی تیک عصبی بر اساس همان بیماری خاصی که می‌تواند علت بروز تیک باشد، انجام شود.

داروهای تیک عصبی

داروهای درمان تیک عصبی شامل موارد زیر است:

• آرام‌بخش‌های معمول (داروهای ضد روان‌پریشی) از جمله‌ هالوپریدول یا پیموزاید
• آکونیست‌های گیرنده آلفا آدرنرژیک از جمله کلونیداین و گوانفاسین
• داروهای ضدروان پریشی مانند رزیپریدول و کلوزاپاین
• داروی تترابنزاین
• داروهای بازدارنده‌ی سرتونین (SSRIs) مانند فلوکستین و سرتالین
• داروی بنزودیازپاین برای کاهش اضطراب
• آدامس جویدنی نیکوتین

آرام‌بخش‌های معمول (داروهای ضد روان‌پریشی) از جمله‌ هالوپریدول یا پیموزاید

داروهای آرام‌بخش می‌توانند عوارض جانبی چشم‌گیری داشته باشند از جمله مشکلات تمرکز، کندذهنی و نابهنجاری دیسکینزی (یک اختلال حرکتی که شامل حرکات لب و زبان و دهان می‌شود).

عوارض جانبی دیگر مانند خشکی عضلات، لرزش، خواب‌آلودگی و افسردگی نیز با مصرف ‌هالوپریدول شایع هستند اما با مصرف پیموزاید کمتر رخ می‌دهند. در صورتی که ‌هالوپریدول یا پیموزاید موثر نباشند ممکن است داروی فنوتینایزین تجویز شود.

آکونیست‌های گیرنده آلفا آدرنرژیک از جمله کلونیداین و گوانفاسین

کلونیداین عوارض جانبی کمتر و خفیف‌تری نسبت به داروهای آرام‌بخش دارد. شایع‌ترین عوارض جانبی این دارو، خواب آلودگی است. خواب آلودگی در ۱۰ تا ۲۰ درصد از بیماران ایجاد می‌شود که می‌توان با تنظیم دوز دارو آن را کنترل کرد.

داروهای ضدروان پریشی مانند رزیپریدول و کلوزاپاین

داروهای ضد روان پریشی دیگر که معمول نیستند مانند رزیپریدول و کلوزاپاین که گیرنده‌های دوپامین را مسدود می‌کنند.

داروی تترابنزاین

تترابنزاین که یک داروی موثر و جدید است که عوارض جانبی کمتری از سایر داروهای ضد روان‌پریشی دارد. این دارو را می‌توان به صورت همزمان با سایر داروهای ضدروان‌ پریشی مصرف کرد و در این حالت، دوز کمتری از هر کدام از داروها را تجویز کرد.

داروهای بازدارنده سرتونین (SSRIs) مانند فلوکستین و سرتالین

داروهای بازدارنده سرتونین (SSRIs) مانند فلوکستین و سرتالین که برای کنترل رفتارهای وسواسی و اجباری ناشی از اختلال تورت تجویز می‌شوند. این داروها همچنین می‌توانند در درمان افسردگی و مشکلات کنترل عصبی موثر باشند. البته لازم است که در درمان OCD دوز بیشتری در مقایسه با درمان افسردگی تجویز شود. داروهای SSRIs می‌توانند ایجاد ناراحتی معده و حالت‌تهوع کنند.

داروی بنزودیازپاین برای کاهش اضطراب

در برخی از موارد برای کاهش اضطراب فرد از داروی بنزودیازپاین استفاده می‌شود اما معمولا تا جای ممکن از تجویز دارو اجتناب می‌شود. چرا که این دارو ایجاد وابستگی و اعتیاد می‌کند.

آدامس جویدنی نیکوتین

آدامس جویدنی نیکوتین می‌تواند در کنار سایر داروهای تجویزی مانند‌ هالوپریدول، به کاهش تیک‌های عصبی کمک کند. البته لازم است که تحقیقات بیشتری برای اثبات این اثر انجام شوند.

درمان‌های مکمل تیک عصبی

امروزه تمایل بیشتری برای استفاده از تکنیک‌های تغذیه‌ای و مکمل‌های غذایی برای کنترل تیک عصبی و پریدن پلک وجود دارد. آلرژی‌های پنهان به غذاها و مواد شیمیایی و یا وجود کمبود مواد غذایی یا ویتامین‌ها در بدن می‌تواند در شکل‌گیری و پیشرفت تیکهای عصبی موثر باشد.

پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند که بیماران غذاهای ارگانیک مصرف کنند و تا جای ممکن مصرف آنتی‌اکسیدان، فولیک‌اسید، ویتامین ب و غذاهای حاوی روی و منیزیم ر افزایش دهند و از سوی دیگر از مصرف شیرین‌کننده‌ها و رنگ‌های مصنوعی اجتناب کرده و کافئین را نیز از رژیم غذایی خود حذف کنند.

بهترین قرص برای تیک عصبی چیست؟

هر روش درمانی یا دارو برای درمان بیماری باید توسط پزشک متخصص و با توجه به شرایط بیمار مانند سن، جنسیت، شدت بیماری و مواردی از این قبیل و پس از معاینه کامل او پیشنهاد شود.

بنابراین بهترین قرص برای تیک عصبی باید توسط دکتر متخصص پیشنهاد شود و یک نسخه عمومی به تمام افراد نمی‌توان ارائه داد.

نحوه پیشگیری از تیک های عصبی

برای پیشگیری از اختلال تیک عصبی و پریدن پلک، روش‌های پیشگیرانه کمی وجود دارند. برخی از شواهد نشان می‌دهند که تغییر خلق‌وخو و احساسات در دوران بارداری و حالت تهوع شدید و استفراغ در سه ماهه اول بارداری می‌تواند علت تشدید تیک عصبی باشد.

انجام اقداماتی برای کم کردن استرس مادر می‌تواند تأثیر پیشگیرانه در بروز تیک عصبی داشته باشد. به همین منوال، از آنجایی که افراد مبتلا به تیک عصبی نسبت به استرس و فشار روانی حساس هستند، تلاش برای ایجاد محیطی آرام می‌تواند میزان بروز تیک‌های عصبی را کم کند.

این روش نمی‌تواند از بروز تیک به‌طورکلی جلوگیری کند اما این موضوع را در نظر داشته باشید که کم کردن استرس و فشار روانی در هر صورت یکی از بایدهای سلامتی در زندگی است.