بیماری سرطان مغز رشد بیش از اندازه سلول‌های مغزی است که به صورت توده‌هایی تحت عنوان تومور مغزی نمایان می‌شود.

سرطان مغز چگونه است؟

علت سرطان مغز رشد غیرطبیعی سلول‌های مغز است. این بیماری می‌تواند از سلول‌های اولیه مغز، سلول‌های دیگر اجزای مغز (مثل رگ‌های خونی یا غشاء مغز) یا از رشد سلول‌های سرطانی در سایر اندام‌های بدن شروع شده و از طریق جریان خون به مغز برسد و منجر به سرطان مغز ثانویه یا جابه‌جا شده شود.

اگر یکی از علائم زیر را داشتید، باید به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید:

• استفراغ دائمی و بدون دلیل
• دوبینی چشم و تاری دید (مخصوصا فقط در یک سمت)
• اختلال خواب
• تشنج‌های جدید
• سردردهای جدید

هرچند سردرد یکی از علائم رایج سرطان مغزی است، اما این سردردها تا مراحل نهایی بیماری اتفاق نمی‌افتد. اگر فرد متوجه هر نوع تغییری در سردردهای خود شد، باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند.

علائم پیشرفته سرطان مغز را بشناسید

اگر یک تومور مغزی شناخته شده داشته باشید، هر نوع علامت جدید یا ناگهانی یا تشدید علائم، بیانگر این است که بیمار باید به نزدیکترین بیمارستان مراجعه کند.

مراقب بروز علائم جدید، از جمله موارد زیر باشید:

• حمله عصبی و تشنج
• تغییر وضعیت ذهنی، مانند افزایش خواب، مشکل حافظه، یا عدم توانایی در تمرکز
• تغییر بینایی یا دیگر مشکلات حسی
• مشکل گفتاری یا مشکل در بیان خود
• تغییر رفتار و شخصیت
• ضعف یا مشکل در راه رفتن
• حالت تهوع یا استفراغ (مخصوصا در افراد میانسال یا مسن)
• شروع ناگهانی تب، مخصوصا پس از شیمی درمانی

انواع سرطان مغز

مغز از انواع مختلفی سلول تشکیل شده است. برخی از سرطان های مغزی زمانی ایجاد می‌شوند که ویژگی‌های طبیعی یک نوع سلول تغییر کند. هنگام که ویژگی‌های طبیعی سلول تغییر می‌کند، سلول به طرز غیر طبیعی رشد یافته و تکثیر می‌شود. با رشد سلول‌های غیرطبیعی، سلول‌ها به صورت توده‌ای در آمده و به تومور تبدیل می‌شوند.

انواع سرطان مغز شامل موارد زیر است:

• سرطان اولیه مغز
• سرطان متاستاتیک مغز

سرطان اولیه مغز

تومورهای مغزی ایجاد شده را تومورهای اولیه مغز می‌نامند زیرا از مغز شروع می‌شوند.

رایج‌ترین تومورهای اولیه مغزی شامل موارد زیر است:

• تومور گلیوما
• مننژیوم‌ها
• آدنوم‌های هیپوفیز
• وستیبولار شوانوما
• تومورهای نورواکتودرمی اولیه (مدولوبلاستوما)

تورمور گلیوما شامل موارد زیر است:

• تومورهای گلیوبلاستوما
• آستروسیتوما
• الیگو دندرو گلیوما
• آپاندیموما

اکثر تومورها با توجه به نام قسمتی از مغز یا نوع سلول مغزی که تومور از آنجا شروع شده، نامگذاری شده‌اند.

سرطان متاستاتیک مغز چیست؟

سرطان‌های متاستاتیک مغز از سلول‌های سرطانی موجود در تومورهای قسمت‌های دیگر بدن به وجود می‌آیند. سلول‌های تومورهای قسمت‌های دیگر بدن از طریق فرآیندی به نام متاستاتیک در مغز منتشر می‌شوند.

این نوع تومور، رایج‌ترین نوع تومور مغزی است.

علت سرطان مغز چیست؟

علت سرطان مغزی مانند بسیاری از سرطان‌ها ناشناخته است. با این وجود موارد زیر ممکن است منجر به ابتلا به این بیماری شود:

• عوامل ژنتیکی
• سموم مختلف موجود در محیط،
• قرارگیری سر در معرض اشعه‌های خطرناک
• عفونت HIV (ایدز)
• سیگار کشیدن

همه این موارد در ایجاد سرطان های مغز نقش دارند. در اکثر موارد هیچ دلیل مشخصی برای سرطان مغز وجود ندارد.

شایعترین علائم سرطان مغز

علائم سرطان اولیه و سرطان متاستاتیک مغز یکسان هستند. رایج‌ترین نشانه های سرطان مغز عبارتند از:

• سردرد
• ناتوانی
• ضعف
• مشکل در راه رفتن
• تشنج

دیگر علائم و نشانه‌های غیراختصاصی این عارضه عبارتند از:

• تغییر وضعیت ذهنی، تغییر در تمرکز، حافظه، توجه یا هوشیاری حالت تهوع و استفراغ
• اختلالات بینایی
• اختلالات تکلم
• تغییر تدریجی توانایی فکری یا پاسخ احساسی

راه تشخیص سرطان مغز چگونه است؟

در اکثر موارد باید یک سی تی اسکن از مغز بیمار انجام شود. سی تی اسکن مغز شبیه عکس‌های رادیوگرافی است اما سه بعدی بوده و جزئیات بیشتری را نشان می‌دهد. معمولا یک ماده کنتراست در رگ بیمار تزریق می‌شود تا موارد غیرطبیعی را به طور مشخص و واضح نشان دهد.

معمولا در موارد مشکوک به تومور مغزی، به جای سی تی اسکن از ام آر آی مغز استفاده می‌شود زیرا حساسیت و دقت ام آر آی برای تشخیص وجود تومور یا تغییرات صورت گرفته در تومور بیشتر است.

مرحله بعد، تایید وجود سرطان تومور مغزی است که با نمونه برداری از تومور و آزمایش نمونه برداشته شده، انجام می‌شود. این کار را بیوپسی یا نمونه‌برداری می‌گویند.

رایج‌ترین روش برای نمونه‌برداری، انجام جراحی است. در جراحی ابتدا جمجمه باز شده و در صورت امکان تمام تومور برداشته می‌شود. سپس قسمتی از تومور به عنوان نمونه برای آزمایش فرستاده می‌شود.

روش های درمان سرطان مغز

سه روش اصلی درمان بیماری سرطان مغز شامل موارد زیر است:

• جراحی مغز
• پرتو درمانی
• شیمی درمانی

جراحی تومور مغزی

این روش درمان سرطان مغز به عواملی همچون سن بیمار، سلامت کلی بیمار، اندازه، محل و نوع تومور بستگی دارد. در بسیاری از افراد مبتلا به تومور مغزی، جراحی انجام می‌شود.

هدف از جراحی تومر مغزی این است که پزشک اطمینان حاصل کند اختلالاتی که در آزمایش‌ها نشان داده شده واقعا تومور است و سپس تومور را بردارد. اگر تومور قابل برداشتن نباشد، جراح نمونه‌ای از تومور را برای انجام آزمایش و تشخیص نوع تومور برمی‌دارد.

در برخی موارد، مخصوصا در تومورهای خوش خیم، با برداشت تومور به وسیله جراحی، علائم نیز کاملا برطرف می‌شوند. جراح مغز و اعصاب تلاش می‌کند که در صورت امکان تمام تومور را بردارد.

جراحی تومور مغزی

ممکن است قبل از جراحی سرطان مغز درمان‌های دیگری نیز روی فرد انجام می‌شود. این درمان‌ها عبارتند از:

• داروی دگزامتازون (دکادرون) برای بیمار تجویز می‌شود تا التهاب را کاهش دهد.
• به بیمار داروی ضد تشنج داده می‌شود تا تشنج‌ها را کاهش داده یا از وقوع تشنج جلوگیری کند.

علاوه بر دو روش بالا، اگر مایع مغزی نخاعی زیادی در اطراف مغز جمع شده باشد، از یک لوله پلاستیکی باریک به نام شانت برای تخلیه مایع استفاده می‌شود.

یک انتهای شانت در حفره‌ای که مایع در آنجا جمع شده قرار دارد و انتهای دیگر شانت به قسمت دیگری از بدن برده می‌شود. مایع مغزی نخاعی از مغز به قسمتی از بدن می‌رود که بتواند از آنجا به راحتی دفع شود.

پرتو درمانی تومور مغزی

پرتو درمانی (که آن را رادیوتراپی نیز می‌نامند) به معنای استفاده از امواجی با انرژی زیاد برای کشتن سلول‌های تومور و جلوگیری از رشد و تکثیر سلول‌های تومور است.

پرتو درمانی در سرطان مغز برای افرادی انجام می‌شود که نمی‌توانند روی آنها جراحی انجام داد. در برخی موارد پس از جراحی، از پرتو درمانی برای کشتن سلول‌های باقی‌مانده تومور استفاده می‌شود.

پرتو درمانی نوعی درمان موضعی است به این معنی که فقط بر روی سلول‌هایی که در مسیر پرتوها قرار دارند تاثیر می‌گذارد و به دیگر سلول‌های بدن یا قسمت‌های دیگر مغز آسیبی نمی‌رساند.

درمان سرطان و تومور مغزی با پرتو درمانی

چند روش برای تابش پرتوها به مغز وجود دارد که عبارتند از:

• تابش پرتو به صورت خارجی
• تابش داخلی یا ایمپلنتی
• جراحی رادیویی استریوتاکتیک

تابش پرتو به صورت خارجی

در تابش پرتو به صورت خارجی، اشعه‌ای با انرژی زیاد به تومور مورد نظر می‌تابد. اشعه تابیده شده از پوست، جمجمه، بافت سالم و دیگر بافت‌های مغز عبور می‌کند تا به تومور برسد.

معمولا درمان سرطان مغز با این روش برای مدت مشخصی و پنج روز در هفته انجام می‌گیرد. هر جلسه درمان فقط چند دقیقه طول می‌کشد.

تابش داخلی یا ایمپلنتی

در تابش داخلی یا ایمپلنتی، یک کپسول رادیواکتیو کوچک در درون تومور قرار داده می‌شود. اشعه از کپسول خارج شده و تومور را از بین می‌برد.

خاصیت رادیواکتیویته کپسول هر روز کمی کاهش می‌یابد و پس از اینکه اشعه به مقدار کافی به تومور تابید، کپسول درآورده می‌شود. در حین درمان، بیمار باید چند روز در بیمارستان بماند.

جراحی رادیویی استریوتاکتیک

جراحی رادیویی استریوتاکتیک که گاهی جراحی بدون چاقو نیز نامیده می‌شود، نوعی روش درمانی است که اصلا جراحی در آن انجام نمی‌شود. در این روش، تومور بدون باز کردن جمجمه، درمان می‌شود. ابتدا یک سی تی اسکن یا ام آر آی انجام می‌شود تا محل دقیق تومور در مغز مشخص شود.

مقدار زیادی پرتوهای متمرکز پر انرژی از زوایای مختلف به تومور می‌تابند. اشعه‌ها، تومور را از بین می‌برند. جراحی رادیویی استریوتاکتیک عوارض کمتری نسبت به جراحی باز داشته و به دوره نقاهت کمتری نیاز دارد.

شیمی درمانی و درمان بیماری سرطان مغز

شیمی درمانی به معنای استفاده از داروهای قوی برای کشتن سلول‌های تومور است. در شیمی درمانی از یک دارو یا ترکیبی از چند دارو استفاده می‌شود.

داروها یا از راه دهان و یا از راه ورید مصرف می‌شوند. برخی از داروها از راه شانتی که برای تخلیه مایع اضافی مغز قرار داده شده، وارد مغز می‌شوند.

معمولا شیمی درمانی سرطان مغز به صورت دوره‌ای انجام می‌شود. یک دوره شامل دوره کوتاهی از درمان شدید و سپس دوره‌ای استراحت و بهبودی است. هر دوره چند هفته می‌کشد.

اکثر برنامه‌های درمان به نحوی برنامه‌ریزی می‌شوند که دو تا چهار دوره درمان کامل انجام شود. سپس یک دوره استراحت وجود دارد تا پزشک ببیند که تومور چگونه به درمان پاسخ داده است.

عوارض شیمی درمانی کاملا شناخته شده هستند. تحمل عوارض شیمی درمانی برای برخی از افراد بسیار سخت است. برخی از عوارض شیمی درمانی شامل حالت تهوع و استفراغ، زخم‌های دهان، کاهش اشتها و ریزش مو هستند. برخی از این عوارض را می‌توان با دارو کنترل کرد.