افراد مستعد ابتلا به كبد چرب

کبد یکی از بزرگترین و مهم‌ترین ارگان‌های بدن است. این عضو بدن، از پروتئین‌ها و کلسیم‌ها در هضم و دستگاه گوارش استفاده می‌کند. کبد کمک می‌کند غذایی که خورده می‌شود، به انرژی تبدیل شود و به کمک طحال، مانند یک فیلتر عمل می‌کند که مواد مضر را فیلتر و دفع می‌کند. رسوب چربی (عمدتاً از چربی‌های خنثی مثل تری‌ گلسیرید در سلول‌های کبدی است) که پیدایش آن در افراد چاق، کم‌تحرک، مبتلایان بـه دیابت، چربی خـون بـالا، شخصیت‌های اضطرابی (افراد پراسترس) و مصرف‌کنندگان طولانی‌مدت غذاهای دارای مواد نگه‌دارنده همچون فست فـودها و نوشابه‌های گازدار بیشتر دیـده می‌شود.

تجمع چربی زیاد در کبد منجر به التهاب سلولی و در نهایت آسیب به سلول‌های کبدی خواهد شد و در موارد حاد این آسیب‌ها می‌تواند منجر به از کار افتادن کبد شود. در صورت عدم درمان و بهبودی، کبد چرب می‌تواند به سمت نارسایی کبد و سیروزکبدی (تشکیل بافت فیبروز درکبد) پیشروی نماید.

چه چیزی کبد را چرب می کند؟

مصرف کالری اضافه در برنامه غذایی باعث تجمع چربی در کبد می‌شود. این وضعیت به‌ویژه در افراد مبتلا به چاقی، افراد دیابتی و افرادی که تری گلیسیرید بالا دارند بیشتر از سایرین منجر به چربی کبد می‌شود. در مجموع، عوامل متعددی در ابتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) تأثیر دارند که مهمترین آنها شامل موارد زیر است:

• دیابت نوع ۲ و پیش دیابت
• مبتلا بودن به چاقی
• میانسالی و سالخوردگی
• سطوح بالای چربی خون مانند کلسترول و تری گلیسیرید بالا
• فشار خون بالا
• مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) و برخی داروهای ضدسرطان
• مبتلا بودن به اختلالات متابولیک
• کاهش وزن سریع به دلیل پیروی از رژیم‌های غذایی نامناسب
• ابتلا به عفونت‌های خاص مانند هپاتیت C

بیماری چربی کبد غیرالکلی حدود ۲۵ درصد از مردم جهان را تحت تأثیر قرار داده است. هر چه درصد چاقی، دیابت نوع ۲ و کلسترول در جمعیت افزایش یابد به همان نسبت نیز بیماری کبد چرب افزایش خواهد یافت. چربی کبد از نوع الکلی آن فقط در افرادی دیده می‌شود که اعتیاد شدید به الکل دارند.

علائم هشدار دهنده کبد چرب

در بسیاری از موارد این بیماری علائم قابل توجهی ندارد؛ اما ممکن است احساس خستگی یا احساس ناراحتی و درد در سمت راست بالای شکم داشته باشید. این بیماری در بعضی از افراد مبتلا عوارضی مانند زخم کبدی ایجاد می‌کند که به عنوان فیبروز شناخته می‌شود. فیبروز شدید کبد که سیروز نام دارد ممکن است با بروز علائمی مانند موارد زیر همراه باشد:

• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• ضعف
• خستگی
• خونریزی از بینی
• خارش پوست
• زردی پوست و چشم
• خوشه‌های شبکه مانند رگ‌های خونی در زیر پوست
• درد شکم
• تورم شکم
• تورم پاها
• بزرگ شدن پستان‌ها در مردان
• گیجی

علائم کبد چرب در زنان و مردان

افرادی که به کبد چرب مبتلا هستند، اغلب علائمی ندارند و به همین دلیل تشخیص کبد چرب دشوار است تا هنگامی که به سیروز کبدی تبدیل شود. چنانچه دارای علائم کبد چرب باشید، یکی از موارد زیر است:

• درد شکمی یا احساس پر بودن در سمت راست بالای شکم
• حالت تهوع، از دست دادن اشتها یا کاهش وزن
• زرد رنگ شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)
• تورم شکم و پاها (ادم)
• خستگی و احساس گیجی زیاد
• ضعف
• همچنین در بسیاری از افراد، علائم کبد چرب در چهره را می‌توان به‌جز زردی، به‌صورت جوش و آکنه نیز مشاهده کردکه به دلیل عدم عملکرد صحیح کبد در پاکسازی خون از متابولیت‌ها و مواد دفعی است.

موارد مستعد کبد چرب

1. کسانی که مبتلا به دیابت هستند.
2. کسانی که اضافه وزن دارند.
3. کسانی که مبتلا به پرفشاری خون یا چربی خون هستند.
4. کسانی که چربی دور شکم دارند.

انواع کبد چرب

این بیماری به دو شکل اصلی دیده می‌شود. علت ایجاد هر یک متفاوت بوده و عامل خطر آنها از هم مجزا است.

• کبد چرب الکلی (AFLD): نوعی از بیماری که به علت مصرف بیش از حد الکل ایجاد می‌شود. نوشیدن زیاد الکل باعث تجمع چربی در کبد می‌شود. افرادی که الکل مصرف می‌کنند، باید مصرف آن را محدود کنند، تا به این بیماری مبتلا نشوند.
• کبد چرب غیر الکلی (NAFLD): نوعی از بیماری که به علت عاملی غیر از الکل مانند ژنتیک، چاقی، دارو و غیره ایجاد می‌شود. این نوع از بیماری ارتباطی با مصرف الکل ندارد. از هر سه بزرگسال، یک نفر و از هر ۱۰ کودک یک نفر ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. علت دقیق ایجاد این نوع از بیماری مشخص نیست؛ اما در افراد چاق و دیابتی بیشتر دیده می‌شود.

انواع گریدهای بیماری کبد چرب

این بیماری دارای ۴ مرحله است که از گرید ۱ تا ۴ طبقه‌بندی می‌شوند و می‌تواند طی ۴ مرحله پیشرفت کند:

1. کبد چرب گرید ۱ (کبد چرب ساده): در کبد چرب گرید ۱ چربی اضافی در کبد تجمع پیدا می‌کند. اگر بیماری از گرید ۱ پیشرفت نکند، تقریباً بی‌ضرر است.
2. کبد چرب گرید ۲ (استئو هپاتیت): کبد چرب گرید ۲ علاوه بر چربی اضافی، التهاب نیز در کبد وجود دارد.
3. کبد چرب گرید ۳ (فیبروز کبدی): التهاب در کبد باعث ایجاد زخم شده است. التهاب مداوم باعث ایجاد اسکار در کبد می‌شود؛ اما کبد هنوز می‌تواند عملکرد طبیعی داشته باشد.
4. کبد چرب گرید ۴ (سیروز کبدی): زخم کبد به طور گسترده‌ای گسترش یافته است. سیروز یک بیماری بالقوه تهدیدکننده زندگی است که می‌تواند باعث نارسایی کبدی شود و معمولاً غیرقابل برگشت است. به همین دلیل بسیار مهم است که از پیشرفت آن جلوگیری کنید.

کبد چرب چه عوارضی دارد؟

عارضه اصلی NAFLD و NASH سیروز است که در مراحل پایانی اسکار در کبد ایجاد می‌شود. سیروز در پاسخ به آسیب کبدی مانند التهاب در NASH رخ می دهد. همانطور که کبد تلاش می‌کند تا التهاب را متوقف کند، مناطقی از جای زخم (فیبروز) ایجاد می کند. با ادامه التهاب، فیبروز گسترش می یابد و بافت طبیعی کبد را بیشتر و بیشتر می‌گیرد. اگر این روند قطع نشود، سیروز می تواند منجر به موارد زیر شود:

• تجمع مایع در شکم (آسیت)
• تورم وریدهای مری (واریس مری) که می تواند پاره شود و خونریزی کند.
• گیجی، خواب آلودگی و تکلم (آنسفالوپاتی کبدی)
• سرطان کبد

بین ۵ تا ۱۲ درصد از افراد مبتلا به NASH به سیروز پیشرفت می‌کنند.

تشخیص کبد چرب

• بررسی فیزیکی

ممکن است پزشک شما با لمس یا ایجاد فشار در ناحیه‌ی کبد به التهاب آن پی ببرد. چنانچه کبد شما در اثر التهاب بزرگ شده باشد، قابل لمس خواهد بود؛ البته در شرایطی هم کبد شما دچار التهاب شده اما از لحاظ ابعادی بزرگ‌تر نشده است.

• بیوپسی کبد

بیوپسی کبد بهترین روش برای تشخیص نوع و شدت بیماری کبد است. البته از این روش زمانی استفاده می‌شود که روش‌های دیگر پاسخ قطعی در تشخیص بیماری نداده باشند. در بیوپسی کبد، پزشک با سوزن بخشی از بافت داخل کبد را جدا می‌کند. در این حالت، برای کاهش احساس درد در حین برداشت نمونه، مقداری بی‌حسی موضعی تزریق می‌شود. به این ترتیب، بیوپسی می‌تواند وجود بیوپسی کبد را تأیید کند.

• آزمایش خون

در بسیاری از موارد، آزمایش خون با مشخص کردن افزایش آنزیم‌های کبدی می‌تواند وجود این اختلال را تأیید کند. برای مثال ممکن است پزشک شما از آزمایشگاه بخواهد تا فاکتورهای آلانین آمینوترانسفراز (ALT) یا آسپارتات ترانس آمیناز (AST) را در خون شما اندازه‌گیری کند. بالاتر بودن میزان این آنزیم ها از حالت استاندارد، به معنای التهاب کبدی هستند. البته کبد چرب، می‌توانند یکی از علل مربوط به التهاب کبد باشد و هر التهاب کبدی به معنای کبد چرب نیست. درصورتی‌که آزمایش خون، التهاب کبدی را تأیید کرد، ممکن است پزشک شما روش دیگری در خصوص تشخیص علت التهاب را تجویز کند.

• تصویربرداری

پزشک برای تشخیص دقیق‌تر نوع التهاب کبد می‌تواند، سونوگرافی، MRI یا سی‌تی‌اسکن را پیشنهاد دهد. روش دیگری هم به نام الاستوگرافی بافت نرم با امواج فراصوت (VCTE) وجود دارد که با بررسی سفتی بافت‌ها، بیماری را تشخیص می‌دهد.

درمان کبد چرب

اولین راه درمان معمولاً کاهش وزن از طریق ترکیبی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش است. برای کسانی که به دلیل استئاتوهپاتیت غیر الکلی ، سیروز کبدی دارند ، پیوند کبد ممکن است گزینه ای باشد. هیچ درمانی برای بیماری کبد چرب غیر الکلی از طرف سازمان غذا و دارو تصویب نشده است؛ اما چند داروی با نتایج امیدوارکننده در حال مطالعه هستند.

درمان خانگی

با کمک پزشک خود می توانید برای کنترل بیماری کبد چرب غیر الکلی خود قدم بردارید:

1. کاهش وزن: اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید ، برای کاهش وزن تعداد کالری که هر روز می خورید کاهش دهید و فعالیت بدنی خود را افزایش دهید. کاهش کالری کلید کاهش وزن و مدیریت بیماری کبد چرب است.
2. یک رژیم غذایی سالم را انتخاب کنید: یک رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه ، سبزیجات و غلات کامل بخورید و تمام کالری مصرفی خود را رعایت کنید.
3. ورزش کنید و فعال تر باشید: حداقل 30 دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته انجام دهید.
4. دیابت خود را کنترل کنید: برای کنترل دیابت خود از دستورالعمل های پزشک خود پیروی کنید. داروهای خود را طبق دستورالعمل مصرف کنید و قند خون خود را کنترل کنید.
5. کلسترول خود را کاهش دهید: رژیم غذایی و داروهای سالم مبتنی بر گیاهان می تواند به حفظ کلسترول و تری گلیسیریدهای شما در سطح سالم کمک کند.
6. از کبد خود محافظت کنید: از مواردی که استرس بیشتری به کبد شما وارد می کند، خودداری کنید. به عنوان مثال، الکل ننوشید. دستورالعمل های مربوط به همه داروها و داروهای بدون نسخه را دنبال کنید. قبل از استفاده از هرگونه داروی گیاهی، با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا همه محصولات گیاهی بی خطر نیست.