هماتولوژی

نکاتی در مورد آزمایش های هماتولوژی Hematology

C.B.C or complete blood count : شمارش کامل سلول های خونی می باشد که شامل سه دسته از سلول های  خونی می شود : سلول های قرمز خون ( اریتروسیت) ، سلول های سفید خون ( لکوسیت ) و پلاکت ها.

این آزمایش یکی از شایع ترین و پر کاربرد ترین موارد درخواستی توسط پزشکان برای بررسی وضعیت سلامت عمومی بیماران می باشد.

W.B.C or white blood cell : سلول های سفید خون می باشند که شامل چند نوع مختلف بوده که وظیفه دفاع از بدن در  برابر عوامل خارجی بیماریزا مانند میکروب ها را به عهده دارند.

w.b.c شامل نوترفیل ها Neutrophils ، لنفوسیت ها lymphocytes ، منوسیت ها monocytes ، بازو فیل basopils و ائوزینوفیل ها Eosinophils می باشد.

نکته : نوترفیل ها بیشترین حجم گلبول های سفید خون را تشکیل می دهند و عمر بسیار کوتاهی داشته (5 روزه ) وبه  مقابله با عفونت ها با تشکیل فاگو سیتوز می پردازند.

نکته : ائوزینو فیل ها در نابودی انگل ها نقش بسیار مهمی دارند.

R.B.C or red blood cell : وظیفه این سلول خونی در رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بافت ها و اندام های بدن و گرفتن  مواد زاید از بافت ها می باشد.

HGB or Hemoglobin : پروتئین موجود در گلبول های خون می باشد که وظیفه حمل اکسیژن و دی اکسید کربن را بر  عهده دارد.

رنگ قرمز خون ما به علت ترکیب هموگلوبین با اکسیژن می باشد.

نکته : هم به معنای آهن می باشد و آمدن این پیشوند به معنای ارتباط با گلبول های قرمز خون می باشد.

HCT or Hematocrite : هماتو کریت به نسبت گلبول های قرمز خون به حجم کل خون گفته می شود.

نکته : افزایش هماتو کریت خون با توجه به خاصیت چسبندگی می تواند منجر به ترومبوز گردد.

M.C.V or Mean corpuscular volume : حجم متوسط گلبول های قرمز خون

M.C.H or Mean corpuscular hemoglobin : میزان متوسط هموگلوبین در هر سلول

M.C.H.C or Mean corpuscular hemoglobin concentration : غلظت متوسط هموگلوبین گلبول قرمز خون

Platelets : نشان دهنده تعداد پلاکت های خون است و عدد مربوط به این تست در قسمت هماتولوژی برگه آزمایش خون  بالاتر از بقیه تست ها می باشد.

RDW-CV or red cell distribution width : نشان دهنده دامنه تغییرات اندازه گلبول های قرمز می باشد.

نکته : در تالاسمی مینور مقدار آن نرمال یا پایین است ، در مسمومیت با سرب مقدار آن پایین است و در فقر آهن مقدار آن  بالاست.

PDW or platelet distribution width : نشان دهنده دامنه پراکندگی حجم پلاکت می باشد و در واقع کوچک یا بزرگ بودن  پلاکت ها را مشخص می کند.

MPV or Mean platelet volume : حجم متوسط پلاکت

P-LCR or platelet larger cell ratio : نسبت پلاکت های بزرگ

ESR or erythrocyte seclinextation rate : سرعت رسوب گلبول های قرمز خون می باشد که تحت شرایطی مانند بروز  بیماریهای روماتیسم مفصلی ، عفونت ها ، التهابات حاد و مزمن و سرطانها افزایش می یابد.

نکته : در زنان معمولا مقدار ESR در موارد حاملگی و یا در دوران قاعدگی بیشتر از مقدار طبیعی می باشد.

مقدار نرمال در مردان تا 10 و در زنان تا 20 می باشد.

توضیح برخی از تست های آزمایشگاهی :

CRP :  برای بررسی التهابات کاربرد دارد و دقیق تر از ESR ( درواقع ارزشمندتر از ESR است) حساسیت آن از ESR بیشتر  است.

RF : جهت بررسی روماتیسم مفصلی

PKU : اسید فنیل پیروویک در ادرار

2HPP :  مقدار گلوکز دو ساعت بعد از صبحانه

BUN  Blood Urea Nitrogen : نیتروژن اوره (آنزیم کلیوی )

TIBC : اندازه گیری ظرفیت اتصال آهن

ACP : اسید فسفاتاز

TSH : تیروتروپین

T3 : تری یدو تیرویین

T4 : تیروکسین

 OB : خون مخفی در مدفوع

STOOL/E :  وجود انگل در مدفوع

PCT : تست بعد از مقاربت

PTH : پاراتیرویید

T : تستوسترون

BETA-HCG : آزمایش خون بارداری

PSA : پروستات

ANA : بیشتر برای بررسی بیماریهای اتوایمیون در خواست می شود (به طور خاص بیماری SLE )

معرفی هماتولوژی

هماتولوژی ، مطالعه ی خون در ارتباط با سلامت و بیماری ها است. خون نقش های مهمی در سلامت انسان دارد که شامل موارد زیر است:

• انتقال مواد حیاتی، مانند اکسیژن و مواد مغذی، در بدن
• کمک به کنترل تعادل آب و اسیدیته بدن
• کمک به دفاع بدن در برابر بیماری ها

مشکلات خونی می تواند سیستم های متعدد بدن را تحت تاثیر قرار دهد، مانند سیستم لنفاوی (شبکه ای از بافت ها و اعضا که مواد مضر را از بدن پاک می کنند).  اختلالات خونی گاهی از مشکلات مغز استخوان نشأت می گیرند ، جایی که بدن بیشتر سلول های خونی خود را می سازد. هدف هماتولوژی درک چگونگی بروز این مشکلات ، تأثیر آنها بر سلامت فرد و نحوه درمان آن ها است.

هماتولوژیست چه کاری انجام می دهد؟

پزشکان هماتولوژیست پزشکانی هستند که در تشخیص و درمان مشکلات مربوط به خون و ساختارهای مربوط به آن مانند مغز استخوان تخصص دارند. آزمایش خون و روش هایی که ممکن است یک متخصص خون انجام دهد شامل موارد زیر است:

• Complete blood cell count (CBC): این آزمایش خون می تواند کمک به تشخیص آنمی، بیماری های التهابی، و سرطان خون کند. همچنین این آزمایش می تواند کم خونی و یا عفونت خون را بررسی کند.(آزمایش CBC)
• Platelet count: این آزمایش خون به تشخیص و ارزیابی اختلالات مربوط به انعقاد خون کمک می کند.
• Blood enzyme tests: انواع معتبر این آزمایش ها وجود دارد که پزشک از آن ها برای تشخیص بیماری های قلبی عروقی ، از جمله حمله قلبی استفاده می کند.
• Bone marrow biopsy: این فرآیند می تواند کمک به تشخیص و ارزیابی آنمی، thrombocytopenia (تعداد پلاکت پایین)، و بعضی سرطان ها کند.
• Blood transfusions: این آزمایش خونی شامل آزمایشات مربوط به انتقال خون است.

Anemia

آنمی شرایطی است که سبب وجود مقادیر پایینی از هموگلوبین یا سلول های قرمز خون در بدن می شود.

داشتن آنمی سبب جلوگیری از چرخش خون همراه با اکسیژن کافی در بدن می شود. در نتیجه، فرد ممکن است احساس خستگی و ضعف ماهیچه ای داشته باشد.

Coagulopathy :

Coagulopathy مربوط به اختلال در انعقاد خون است که توانایی بدن را در تشکیل لخته تحت تاثیر قرار می دهد. اختلالات خونی مانند hemophilia، اشکالی از coagulopathy هستند.

ارتباط هماتولوژی و آنکولوژی:

برای هماتولوژیست ها مهم است که در زمینه ی آنکولوژی (مطالعه، تشخیص، و درمان سرطان) نیز آموزش ببینند. به طور مثال، فردی مبتلا به سرطان خون، مانند leukemia یا myeloma ، ممکن است به طور جداگانه به یک آنکولوژیست و هماتولوژیست مراجعه کند.(برای مشاهده مطالب مربوط به بیماری ها لطفا بر روی لینک کلیک فرمائید)

اختلالات مرتبط با هماتولوژی:

اختلالات و بیماری های متعدد، ابتدا بر روی خون اثر می گذارد. برخی از موراد در زیر آمده است:

• Anemia: شامل کاهش در تعداد گلبول های قرمز سالم برای حمل اکسیژن کافی در بدن است.
• Sickle cell disease: این شکل از آنمی سبب تغییر شکل سول های خونی می شود.
• Thalassemia: در این اختلال، بدن توانایی ساخت هموگلوبین کافی و با ساختار درست را ندارد.
• Bleeding disorders: این اختلالات سبب پیشگیری از انعقاد خون می شود.
• Thrombocytopenia: این مشکل شامل پلاکت پایین است که باعث مشکل در انعقاد خون می شود.
• Malaria: این عفونت می تواند سلول های قرمز خون را تخریب کند.
• Von Willebrand’s disease: این اختلال در افرادی که در خون خود پروتئینی به نام فاکتور von Willebrand را ندارند، رخ می دهد.
• Thrombosis: این حالت مربوط به وجود لخته در رگ است.
• Hypercoagulability: این حالت نشان دهنده ی افزایش تمایل خون به انعقاد خون است.
• Blood cancers: در این حالت عملکرد سول های خونی فرد تحت تاثیر قرار می گیرد.

سلول های سفید خون

سلول های سفید در خون می چرخند و به سیستم ایمنی بدن برای دفاع در برایر عفونت ها کمک می کنند.

سلول های بنیادی در مغز استخوان مسئول تولید سلول های سفید خون است. مغز استخوان پس از تولید، حدود ۸۰-۹۰ درصد از سلول های سفید را ذخیره می کند. زمانی که عفونت یا التهابی اتفاق می افتد، بدن سلول های سفید را در خون آزاد کرده تا علیه عفونت مبارزه کنند.

۳ گروه از سلول های سفید خون وجود دارند:

1. Granulocytes:

این گروه شامل سلول های سفید خونی هستند که حاوی گرانول های پروتئینی می باشد. سه نوع از سلول های گرانولوسیت وجود دارند:

• Basophils: این سلول ها کمتر از 1 درصد از گلبول های سفید خون در بدن را شامل می شوند و معمولا پس از واکنش آلرژیک به تعداد بیشتری وجود دارند.
• Eosinophils: این سلول ها مسئول پاسخ به عفونت هایی هستند که انگل ها ایجاد می کنند. آن ها هم چنین در پاسخ ایمنی عمومی و هم چنین واکنش التهابی بدن نقش دارند.
• Neutrophils: این سلول ها بیشتر سلول های سفید خونی بدن را تشکیل می دهند و عنوان سلول های روبنده عمل می کنند و به نابودی باکتری ها و قارچ هایی که ممکن است در بدن وجود داشته باشند ، کمک می کند.

2. Lymphocytes:

• B cells: این سلول ها که به عنوان لنفوسیت های B نیز شناخته می شوند ، آنتی بادی هایی را تولید می کنند که به سیستم ایمنی بدن در پاسخ به عفونت کمک می کند.
• T cells: این گلبول های سفید خون که به عنوان لنفوسیت های T نیز شناخته می شوند ، به شناسایی و حذف سلول های عامل عفونت کمک می کنند.
• سلول های کشنده طبیعی: این سلول ها مسئول حمله و کشتن سلول های ویروسی و همچنین سلول های سرطانی هستند (K cells).

3. Monocytes:

مونوسیت‌ها گلبول های سفید خون هستند که حدود ۲ تا ۸ درصد از کل گلبول های سفید خون را در بدن تشکیل می دهند و وقتی بدن با عفونت های مزمن مبارزه می کند ، وجود دارد. آن ها سلول های ایجاد کننده عفونت را هدف قرار داده و از بین می برند.

تست گلبول های سفید خون

در طول معاینه فیزیکی ، پزشک ممکن است شمارش گلبول های سفید خون (WBC) را با استفاده از آزمایش خون درخواست کند.

اگرچه نمونه خون رایج ترین روش برای آزمایش گلبول های سفید خون است ، اما می توان از سایر مایعات بدن مانند مایع مغزی نخاعی برای وجود گلبول های سفید نیز استفاده کرد.

آزمایش گلبول های سفید خونی ممکن است به دلایل زیر درخواست شود:

• آلرژی
• عفونت
• لوکمی
• بررسی روند پبشرفت یک بیماری خاص
• بررسی روند تاثیر بعضی دارو ها