تشنج در کودکان یک اختلال مغزی است که یکی از دلایل شایع آن صرع است. تشنج کودکان را می‌توان با روشهای گوناگون کنترل و درمان کرد.

تشنج در کودکان چگونه است؟

تشنج تخلیه الکتریکی غیرطبیعی سلول‌های عصبی مغز یا بخشی از مغز است. این تخلیه غیرعادی می‌تواند هوشیاری فرد را تحت تاثیر قرار دهد یا احساسات غیرطبیعی، حرکات و تکان‌های ناخواسته‌ای را ایجاد کند. تکان‌های ایجادشده، انقباضات شدید، ناخواسته و ریتمیک عضلات هستند که قسمت زیادی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

تشنج در کودکان اغلب مشابه تشنج در بزرگسالان است. با این حال برخی از انواع تشنج مانند تشنج ناشی از تب و اسپاسم نوزادان تنها در کودکان وجود دارد.

مشکلات خاص در کودکان مانند حمله‌های تنفسی و شبانه ممکن است شبیه تشنج باشد اما این اختلالات باعث فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز نمی‌شود و در نتیجه تشنج کودکان نیست.

کودکان مبتلا به صرع و تشنج مزمن در اغلب موارد داروهایی را برای کاهش یا از بین بردن تشنج مصرف می‌کنند. خوشبختانه بسیاری از کودکان مبتلا به تشنج فقط نیاز به درمان موقت دارند.

درمان صرع در کودکان همچنین می‌تواند ترکیبی از دارو و تغییرات رژیم غذایی باشد. در برخی موارد جراحی ممکن است برای درمان بیماری‌های زمینه‌ای استفاده شود.

تشنج در کودکان چه عوارضی دارد؟

تاثیرات درازمدت تشنج کودکان بسیار کم است به‌خصوص اگر در مغز کودک هیچ اختلال زمینه‌ای وجود نداشته باشد. بسیاری از کودکان مبتلا به صرع دارای رشد و پیشرفت طبیعی و شانس خوبی برای داشتن زندگی عادی هستند اما برخی از کودکان مبتلا به تشنج در رشد و پیشرفت مشکل ‌دارند. این خطر بستگی به نوع بیماری صرع یا علت تشنج دارد.

عوارض تشنج در کودکان

اگر نگران هستید که کودک یا نوزاد شما در معرض تشنج است با پزشک متخصص مغز و اعصاب صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند آزمایش‌هایی را انجام دهند که اطمینان حاصل کنند که آیا کودک یا نوزاد شما تشنج دارد یا خیر. پزشک درمان‌های مناسب برای درمان فرزندتان را به شما ارائه خواهد داد.

انواع تشنج در کودکان

به طور کلی انواع تشنج کودکان بسیار متنوع است. اما تقریبا می‌توان کلیه تشنج ها را در دو دسته طبقه‌بندی کرد:

1. تشنج گسترده
2. تشنج جزئی

تشنج گسترده

تشنج گسترده زمانی اتفاق می‌افتد که فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در تمام قسمت‌های قشر مغزی ایجاد می‌شود. قشر مغزی لایه بالای مغز است و مربوط به جنبش، تفکر، استدلال و حافظه است و شامل این موارد می‌شود:

• تشنج تونیک کلونیک
• تشنج خفیف

تشنج‌های تونیک کلونیک

این تشنج شامل انقباض بدن، حرکات دست‌ و پا و معمولا از دست دادن هوشیاری است.

تشنج خفیف

این تشنج شامل زمان کوتاهی از خیره شدن، چشمک زدن و حرکات خفیف در دست و بازوها است.

تشنج‌های جزئی

تشنج های جزئی همچنین تشنج های کانونی یا موضعی به یک نیمکره مغز محدود می‌شوند. هنگامی که این نوع تشنج رخ می‌دهد کودک ممکن است هوشیار باقی بماند اما نمی‌داند تشنج قرار است اتفاق بیفتد. تشنج های جزئی می‌توانند رفتار، آگاهی و پاسخگویی را تحت تاثیر قرار دهند و همچنین باعث ایجاد حرکات غیرارادی می‌شوند.

علت تشنج کودکان

علل تشنج در کودکان و نوزادان شامل موارد زیر است:

• اختلالات متابولیک موقت، مانند پایین آمدن سطح قند خون
• اختلال جدی مانند ناهنجاری مغزی، آسیب مغز در دوران بارداری، کمبود اکسیژن در طول زایمان یا عفونت حاد
• اختلالات ارثی ناشی از جهش در ژن مانند اختلال ارثی متابولیسم
• استفاده از داروهای خاص در دوران بارداری مادر

تشنج ناشی از اختلالات ارثی متابولیسم معمولا در دوران کودکی شروع می‌شود. تشنج ممکن است به تعدادی از بیماری‌های عصبی مختلف در مغز کودک مرتبط باشد.

شایع‌ترین علت تشنج، صرع است. با این حال، علل دیگری مانند تب بالا، تومور مغزی و واکنش ناخواسته به بعضی از داروها وجود دارد که می‌تواند باعث تب و تشنج در کودکان شود.

تشخیص تشنج در کودکان و نوزادان

تشخیص تشنج در نوزادان تازه متولد شده دشوار است. نوزادان ممکن است با دست به لب‌های خود ضربه بزنند و یا ناخواسته آن‌ها را بجوند، چشم آن‌ها در جهت‌های مختلف حرکت می‌کند و گاهی درحرکت لنگ می‌زنند.

در نوزادان بزرگ‌تر یا کودکان یک قسمت یا تمام بدن شروع به لرزش، تکان خوردن یا انقباض می‌کند. اندام‌ها ممکن است بدون اراده حرکت کنند. کودکان ممکن است خیره و گیج شوند، احساسات غیر معمولی، مانند بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن، در قسمت‌های مختلف بدن یا احساس ترس بدون هیچ دلیلی داشته باشند.

تشخیص تشنج در کودکان

تعیین نوع تشنج در کودکان کمک می‌کند تا آزمایش‌های مورد نیاز مشخص شود و درمان‌های موثر به کار برده شود. این موارد عبارتند از:

• بررسی سابقه پزشکی و تشنج بیمار
• معاینه فیزیکی
• نوار مغزی
• سی تی اسکن و ام آر آی
• آزمایش خون

بررسی سابقه پزشکی و تشنج بیمار

به والدین توصیه می‌شود دفتری برای ثبت آنچه در طی تشنج‌های کودک مشاهده می‌شود تهیه کنند و با پزشک به اشتراک بگذارند.

معاینه فیزیکی

معاینه کامل فیزیکی در فرایند ارزیابی کودک مبتلا به تب و تشنج مهم است.

نوار مغزی

نوار مغزی آزمایشی است که فعالیت الکتریکی مغز را اندازه‌گیری می‌کند. این کار برای جستجوی فعالیت‌های غیرطبیعی الکتریکی مغز که با تشنج و صرع مرتبط است انجام می‌شود و اجازه می‌دهد تا پزشک به درک روشنی از مکان و دلیل ایجاد تشنج دست یابد. حتی اگر کودک در طول نوار مغزی تشنجی نداشته باشد می‌توان اطلاعات مهمی را کسب کرد.

سی تی اسکن و ام آر آی

بعضی از کودکان نیاز به آزمایش بیشتری دارند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل سی تی اسکن یا ام آر آی باشد که تصاویری از مغز ارائه می‌دهند. این آزمایش‌ها دردناک نیستند اما هنگام انجام ام آر آی کودک باید برای بیش یک ساعت بدون حرکت دراز بکشد که کار دشواری است. به همین دلیل به اکثر کودکان کمتر از پنج سال هنگام ام آر آی آرام‌بخش داده می‌شود زیرا هر گونه حرکت می‌تواند تصاویر را خراب کند.

آزمایش خون

آزمایش خون نیز ممکن است توصیه شود. آزمایش خون اطلاعات مربوط به کروموزوم‌های کودک و میزان مواد شیمیایی و مواد طبیعی موجود در خون را فراهم می‌کند. برای تشنج ناشی از تب در کودکان یا افرادی که ممکن است اختلال متابولیکی داشته باشند آزمایش پونکسیون کمری نیز انجام می‌شود. در تست پونکسیون کمری به‌منظور برداشت مقدار کمی مایع مغزی نخاعی از اطراف نخاع سوزنی را به کمر وارد می‌کنند.

درمان تشنج در کودکان چگونه است؟

هنگامی که تب و تشنج در کودکان تشخیص داده می‌شود درمان باید در اسرع وقت شروع شود. تحقیقات نشان داده است که اگر تشنج کودکان و نتایج آن در بدن تثبیت شود مصرف دارو و سایر درمان‌ها ممکن است موفقیت کمتری برای درمان داشته باشند. روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد که بسته به کودک و نوع تشنج استفاده می‌شود.

درمان تشنج در کودکان نوزادان عبارتند از:

• دارو درمانی
• رژیم غذایی
• تحریک عصب واگ
• جراحی

داروی تشنج کودکان

رایج‌ترین روش درمان تشنج در کودکان تجویز داروهای ضد انعقادی است. اکثرا تشنج در کودکان را می‌توان با دارویی به نام مونوتراپی کنترل کرد. تصمیم‌گیری در مورد تجویز دارو و مقدار آن بستگی به عوامل مختلفی ازجمله نوع تشنج کودک، شیوه زندگی و سن، فراوانی تشنج، عوارض جانبی دارو و مصرف داروهای دیگر دارد.

ممکن است چندین ماه برای تعیین بهترین دارو و دوز آن زمان لازم باشد. اگر یک درمان ناموفق باشد درمان دیگر ممکن است جواب بهتری بدهد پس نباید ناامید شد.

رژیم غذایی کودکان مبتلا به تشنج

درمان با رژیم غذایی و سایر روش‌ها معمولا بسته به سن بیمار و نوع تشنج انجام می‌شود. رژیم کتوژنیک که دارای کربوهیدرات پایین و چربی زیاد است، روش درمانی برای رفع تشنج در کودکانی است که دارو درمانی در آنان تاثیری ندارد.

رژیم غذایی باعث ایجاد حالتی به نام کتوز می‌شود. کتوز بدین معنی است که بدن به جای کربوهیدرات از چربی برای زنده ماندن استفاده می‌کند. رژیم کتوژنیک به‌طور موثر باعث کاهش تشنج برای برخی افراد به‌ویژه کودکان مبتلا به اشکال خاص تشنج می‌شود.

تحریک عصب واگ

تحریک الکتریکی مغز یک روش درمانی تشنج برای افراد مبتلا به اشکال مقاوم به دارو است که نمی‌خواهند جراحی کنند. محرک عصب واگ از طریق جراحی زیر پوست قفسه سینه قرار می‌گیرد و به عصب واگ در پایین گردن متصل می‌شود

این دستگاه باعث ارسال جریان کم الکتریکی به مغز از طریق عصب واگن می‌شود. افرادی که از این محرک استفاده می‌کنند معمولا نمی‌توانند داروهای تشنج را متوقف کنند، اما اغلب آن‌ها تشنج کمتری دارند و ممکن است قادر به کاهش دوز دارو باشند.

درمان تشنج با عمل جراحی

به‌طور کلی عمل جراحی زمانی توصیه می‌شود که با وجود این که کودک حداقل دو مورد مناسب دارو را انتخاب و مصرف کرده است، تشنج‌های کانونی هنوز ادامه دارد یا اگر آسیب مغزی مشخص وجود داشته باشد که عامل تشنج در کودکان است.

هنگامی که کسی به‌عنوان متقاضی مناسب برای عمل جراحی تشنج شناخته می‌شود، متخصصان توصیه می‌کنند که جراحی در اسرع وقت انجام شود.

ارزیابی جراحی بر اساس نوع تشنج، منطقه درگیر در مغز و وسعت ناحیه‌ای از مغز که در آن تشنج‌ها ایجاد می‌شوند صورت می‌گیرد. قبل از جراحی، کودک یا نوزاد مبتلا به تشنج تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرد تا منشا ایجاد تشنج در مغز دقیقا مشخص گردد.

الکترودهای ایمپلنت برای ثبت سطح فعالیت مغز استفاده می‌شود. این الکترودها اطلاعات دقیق‌تری نسبت به نوار مغز فراهم می‌کنند. جراحان معمولا از عمل مناطق مغز که برای گفتار، حرکت، احساس، حافظه و تفکر و یا دیگر توانایی‌های مهم ضروری است اجتناب می‌کنند. از ام آر آی می‌توان برای پیدا کردن این مناطق مغز در فرد استفاده کرد.