درد سیاتیک معمولا از کمر شروع شده و سپس در پشت باسن، پشت ران و ساق پا احساس می‌شود. درد سیاتیک نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد و درصورت عدم درمان می‌تواند باعث تشدید درد شود.

منظور از درد سیاتیک چیست؟

سیاتیک به خودی خود یک بیماری نیست بلکه نشانه وجود یک بیماری است. لغت سیاتیک، علائم پا درد، سوزش، بی‌حسی و ضعفی که از قسمت پایین کمر شروع شده، به باسن و سپس با پایین عصب سیاتیک بزرگ در پشت هر پا می‌رسد را توصیف می‌کند.

سیاتیک زمانی ایجاد می‌شود که فشاری به عصب سیاتیک وارد شود. سیاتیک معمولا در اثر بیرون زدگی دیسک در ستون فقرات و سیاتیک کمر یا در اثر رشد بیش از حد استخوان (بیرون زدگی) در کمر ایجاد می‌شود. در موارد نادر، ممکن است یک تومور به عصب فشار وارد کرده یا عصب در اثر بیماری دیابت تحت فشار قرار گیرد.

هرچند درد سیاتیک در اکثر افراد بدون درمان برطرف می‌شود اما سیاتیک باعث ایجاد آسیب عصبی دائمی می‌شود. اگر احساس بی‌حسی یا ضعف در پا و اختلال در عملکرد روده و مثانه شدید، به پزشک مراجعه کنید. اگر علائم شما شدید بود یا بیش از یک ماه طول کشید، به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

روش‌های درمانی سیاتیک شامل دارو، تزریق داروهای استروئیدی، فیزیوتراپی و در برخی موارد جراحی می‌باشد.

علت و عوامل ایجاد سیاتیک

عوامل ایجاد دردهای سیاتیکی شامل موارد زیر است:

• سن
• چاقی
• شغل
• نشستن طولانی مدت
• دیابت

سن

تغییرات ناشی از سن در ستون فقرات، مانند بیرون زدگی دیسک و استخوان، رایج‌ترین علت ایجاد سیاتیک است.

چاقی

افزایش فشار روی ستون فقرات و وزن زیاد باعث ایجاد تغییراتی در ستون فقرات و تحریک سیاتیک می‌شود.

شغل

شغلی که مستلزم چرخش کمر، حمل اشیای سنگین یا راندن وسایل موتوری برای مدت طولانی باشد می‌توانند از جمله عوامل دردهای سیاتیک به شمار روند؛ اما شواهدی که نشان دهنده رابطه قطعی بین شغل و سیاتیک باشند، وجود ندارد.

نشستن طولانی مدت

افرادی که مدت زیادی می‌نشینند یا زندگی بی‌تحرکی دارند بیشتر از افراد فعال در معرض ابتلا به سیاتیک هستند.

دیابت

دیابت، که نشان دهنده نحوه استفاده بدن از قند است، خطر ایجاد آسیب عصبی را افزایش می‌دهد.

علائم درد سیاتیک

دردی که از پایین ستون فقرات به باسن و پایین پا می‌رود از علائم سیاتیک است. ممکن است در هر قسمتی از مسیر عصب سیاتیک، درد حس شود اما معمولا درد از قسمت پایین کمر به باسن و سپس به پشت ران و پشت ساق پا می‌رود.

درد سیاتیک کمر ممکن است خفیف یا شدید و همراه با حس سوزش یا درد طاقت فرسا باشد. گاهی حسی شبیه شوک الکتریکی یا ضربه ناگهانی در بیمار ایجاد می‌شود. عطسه، سرفه و نشستن طولانی مدت باعث تشدید درد سیاتیک می‌شوند.

معمولا فقط یک سمت از بدن فرد به درد سیاتیک مبتلا می‌شود. برخی از افراد حس سوزش، بی‌حسی و ضعف عضلانی نیز دارند. ممکن است در قسمتی از پا حس درد و در قسمتی دیگر احساس کرختی به وجود آید.

تشخیص سیاتیک چگونه است؟

پزشک در هنگام معاینه، قدرت عضلانی و عکس العمل‌های بیمار را بررسی می‌کند. به عنوان مثال، از بیمار می‌خواهد که روی انگشتان یا پاشنه پا راه برود، از حالت نشسته بلند شود و یا روی کمر دراز کشیده و یکی یکی پاهایش را بالا آورد. معمولا درد سیاتیک کمر با انجام این حرکات افزایش می‌یابد.

اکثر افراد بیرون زدگی دیسک یا استخوان دارند که توسط عکس‌ رادیوگرافی و دیگر آزمایش‌های تصویری مشخص می‌شود اما هیچ نشانه‌ای از بیرون زدگی ندارند.

بنابراین، پزشک معمولا آزمایشی برای بیمار تجویز نمی‌کند مگر اینکه بیمار درد شدید داشته باشد یا درد او پس از چند هفته برطرف نشود. در این صورت پزشک موارد زیر را تجویز می‌کند:

• عکس رادیوگرافی
• ام آر آی
• سی تی اسکن
• الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله)

تشخیص سیاتیک

عکس رادیوگرافی

عکس رادیوگرافی از ستون فقرات بیمار محل بیرون زدگی یا رشد بیش از حد استخوان، که به عصب فشار می‌آورد، را نشان می‌دهد.

ام آر آی

در ام آر آی با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی تصاویر مقطعی از کمر بیمار تهیه‌ ‌می‌شود. ام آر آی تصاویر دقیقی از استخوان و بافت‌های نرمی مانند دیسک کمر یا سیاتیک کمر تهیه می‌کند. در حین انجام ام آر آی، بیمار روی تختی دراز کشیده و وارد دستگاه ام آر آی می‌شود.

سی تی اسکن

زمانی که از سی تی اسکن برای تصویربرداری از ستون فقرات استفاده می‌شود، قبل از تابش اشعه ایکس، یک ماده کنتراست به مجرای ستون فقرات تزریق می‌شود. فرآیند تزریق ماده کنتراست به مجرای ستون فقرات را میلوگرام سی تی می‌نامند. سپس ماده کنتراست در اطراف نخاع و اعصاب نخاعی به گردش در آمده و در عکس با رنگ سفید نشان داده می‌شود.

الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله)

الکترومیوگرافی تعداد پالس‌های الکتریکی تولید شده توسط عصب و پاسخ عضلات به پالس‌های تولید شده را اندازه‌گیری می‌کند. الکترومیوگرافی نشان دهنده فشار وارده بر عصب در اثر بیرون زدگی دیسک یا تنگی مجرای نخاعی است.

روش های درمان سیاتیک

پزشک یکی از روش‌های زیر را برای درمان سیاتیک به بیمار توصیه می‌کند:

• دارو درمانی
• طب فیزیکی
• تزریق داروهای استروئیدی
• طب سوزنی
• درمان دستی (ماساژ و جا اندازی مفاصل و استخوان‌ها)
• جراحی

داروی درد سیاتیک

داروهایی که برای درد سیاتیک تجویز می‌شوند عبارتند از:

• داروهای ضد التهاب
• شل کننده عضلات
• آرکوتیک‌ها
• داروهای ضد افسردگی تری سایکلیک
• داروهای ضد تشنج

طب فیزیکی برای درمان درد سیاتیک

زمانی که از شدت درد سیاتیک بیمار کاسته شد، پزشک یا متخصص طب فیزیکی یک برنامه بازتوانی برای پیشگیری از ایجاد مشکل برای بیمار در آینده تهیه می‌کند. برنامه پیشگیری کننده شامل انجام ورزش‌هایی برای اصلاح وضعیت فیزیکی بیمار، تقویت عضلات کمر و افزایش انعطاف بیمار می‌باشد.

درمان قطعی سیاتیک

تزریق داروهای استروئیدی

در برخی موارد، پزشک ممکن است تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی به اطراف ریشه‌های اعصاب درگیر را تجویز کند. کورتیکواستروئیدها با کاهش التهاب اطراف عصب آسیب دیده، باعث کاهش درد سیاتیک می‌شوند.

تاثیر کورتیکواستروئیدها پس از چند ماه از بین می‌رود. تعداد دفعات تزریق داروهای کورتیکواستروئید محدود است زیرا تزریق مکرر باعث ایجاد عوارض جانبی خطرناکی می‌شود.

طب سوزنی درد سیاتیک

در طب سوزنی، پزشک سوزن‌های بسیار ظریفی را به نقاط مشخصی از پوست بیمار وارد می‌کند. برخی از مطالعات انجام شده نشان می‌دهند که طب سوزنی درد سیاتیک را از بین می‌برد، در حالی که مطالعات دیگر تاثیر طب سوزنی در رفع درد سیاتیک را رد می‌کنند.

درمان دستی (ماساژ و جا اندازی مفاصل و استخوان‌ها)

تنظیم ستون فقرات نوعی روش درمانی سیاتیک است که متخصصان ماساژ برای درمان مشکلات حرکتی ستون فقرات استفاده می‌کنند. هدف از روش درمان دستی، بازگردانی حرکات ستون فقرات و در نتیجه بهبود عملکرد و کاهش درد سیاتیک است.

درمان قطعی درد سیاتیک

تنظیم ستون فقرات، مانند دیگر روش‌های استاندارد، برای کاهش درد پایین کمر بسیار مفید و بی خطر است، اما ممکن است برای دردهای تابشی مناسب نباشد.

جراحی سیاتیک

معمولا زمانی که فشار وارده به عصب باعث ضعف شدید و ایجاد اختلال در عملکرد روده‌ها و مثانه شده باشد، یا زمانی که درد سیاتیک رو به پیشرفت بوده و با دیگر روش‌ها نیز بهبود نیابد از جراحی استفاده می‌شود. جراح می‌تواند استخوان یا دیسک بیرون زده، که باعث فشار به عصب می‌شود را بردارد.

درمان خانگی سیاتیک

در اکثر افراد، درمان خانگی درد سیاتیک مفید است. اگرچه چند روز استراحت باعث بهبود درد سیاتیک می‌شود اما عدم تحرک برای مدت زمان طولانی باعث تشدید علائم و نشانه‌ها می‌شود.

برخی از درمان‌های خانگی مفید برای سیاتیک عبارتند از:

• کمپرس سرد
• کمپرس گرم
• حرکات کششی
• مصرف داروهای بدون نسخه

کمپرس سرد

در ابتدا با چندین بار و هر بار ۲۰ دقیقه قرار دادن کمپرس سرد روی محل، درد کمی تسکین می‌یابد. از یک کمپرس یخ یا تکه‌های یخ پیچیده شده در حوله استفاده کنید.

کمپرس گرم

پس از ۲ تا ۳ روز، محل را گرم کنید. از کیسه آب گرم، یک لامپ گرم یا یک تشک برقی با کمترین حرارت ممکن استفاده کنید. اگر درد سیاتیک همچنان ادامه داشت، یکی در میان از کمپرس سرد و گرم استفاده کنید.

حرکات کششی

حرکات کششی قسمت پایین کمر باعث تسکین درد سیاتیک و کاهش فشار وارده به ریشه‌ی عصب می‌شود. از انجام حرکات تند و سریع، حرکات پرشی و چرخشی اجتناب کرده و سعی کنید حداقل ۳۰ ثانیه در هر موقعیت حرکتی بمانید.

مصرف داروهای بدون نسخه‌

داروهای ضد درد، مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین IB و داروهای دیگر) و ناپروکسن سدیم نیز به تسکین درد سیاتیک کمک می‌کنند.

چگونگی پیشگیری از ایجاد سیاتیک

پیشگیری از درد سیاتیک همیشه امکان‌پذیر نیست و ممکن است بیماری عود کند. اما رعایت موارد زیر به محافظت از کمر کمک می‌کند:

• ورزش منظم
• نشستن صحیح
• قرارگیری بدن در موقعیت صحیح

ورزش منظم

برای داشتن کمری قوی، به عضلات اصلی توجه کنید. عضلات شکم و پایین کمر نقش مهمی در تراز بدن دارند. از پزشک بخواهید حرکات مناسب برای تقویت این عضلات را به شما آموزش دهد.

به طور صحیح بنشینید

محلی را برای نشستن انتخاب کنید که دارای محافظ پایین کمر و محلی برای قرار دادن بازوها بوده و پایه متحرکی داشته باشد. یک بالش یا حوله را رول کرده و در گودی کمر قرار دهید تا انحنای طبیعی کمر حفظ شود. زانوها و باسن را در یک خط قرار دهید.

بدن را در موقعیت صحیح قرار دهید

اگر فرد می‌خواهد مدتی طولانی بایستد، باید مرتب یک پا را روی چهار پایه قرار دهد تا پا استراحت کند. زمانی که فرد جسم سنگینی را بلند می‌کند، اندام‌های پایینی باید عمل بلند کردن را انجام دهند. بدن باید در حالت کاملا صاف، پایین و بالا شود. کمر خود را کاملا راست نگه داشته و از زانوها خم و راست شوید.

جسمی که می‌خواهید بلند کنید را نزدیک بدن نگه دارید. از بلند شدن و چرخیدن همزمان اجتناب کنید. اگر جسم مورد نظر سنگین بوده و یا بلند کردن آن سخت است، از فرد دیگری برای بلند کردن آن کمک بگیرید.